Жазгы талаа иштери башталган азыркы учурда дыйкандарды үрөндүн жетишсиздиги кыйла сарсанаа кылууда. Ушу кезге чейин аштык-данды үрөн катары пайдаланган учурлар арбын. Пахтанын лабораториядан өтпөгөн чигиттери Өзбекстандан алынып келинип, дыйкандарга салыштырмалуу арзан баада сатылып жатат. Кыргыз өкмөтүнүн, айыл чарба министрлигинин сапаттуу үрөн менен камсыз кылуу аракети барган сайын күчөгөн менен – баары бир өз мерчемине жетпей келүүдө.
Айыл чарба министрлигинин айыл чарбаны өнүктүрүү башкармалыгынын начальниги Аскарбек Сагымбаевдин айтуусунда, негизинен бир катар айыл чарба өсүмдүктөрүнүн үрөнү Кыргызстанда жетишерлик.
Буудайдын, арпанын, пахтанын үрөндөрүн даярдоодо гана өксүктөр бар. Жаздык буудай үрөнү 39165 тонна даярдалыш керек болсо, ага 4826 тонна жетпей турат. 20 миң тонна арпа үрөнү керек болсо, ал 3147 тоннага кем. Мерчемделген 3145 тонна пахта чигитине да 504 тонна жете бербейт.
Бул үрөн жетишпестиктерин жарым-жартылай толуктоо максатында бюджеттен дагы 50 млн. сом суралган. Ал акча кокус бөлүнүп кала турган болсо үрөн чарбаларынан буудай, арпа уруктарын сатып алып, дыйкандарга кредитке берүүгө мүмкүндүк ачылат. Бирок, баары бир ал дагы жетишсиз болот.
Албетте, Чоңалай сыяктуу алыскы аймактарда аштык-буудайдан үрөн тазалап алуу мүмкүндүгү жок. Андагы үрөн кыйынчылыгы тууралу фермер Сайдилла Пазылов кеп салды:
-Чоңалай району Оштон 300 чакырым алыс болгондуктан, ал жактан келип үрөн сатып кетүү дыйкандан 2-3 эсе көп чыгымды талап кылат. Борбордоштуруп, жалпы баарын үрөн менен камсыз кыла турган райондун же облустун айыл чарба департаменти дегеле иштебейт. Аларды жоюш керек.
Карасуу районунун Мады айыл өкмотүнүн башчысы Абдымиталип Кочкорбаевдин айтуусунда, пахта үрөнүн даярдоо Кыргызстан үчүн чоочун нерсе болуп баратат, Өзбекстандан алынып келинген, атайын үрөнгө эмес, пахта майын чыгарууга даярдалган чигиттерди дыйкандар базардан сатып алууга, ошолорду эгүүгө аргасыз. Ошондой эле ал арпа, буудай, жүгөрү үрөндөрүн Кыргызстан боюнча которуштуруп эгүүнү уюштурбаган Айыл чарба министрлигине ал таңгалуу менен карайт:
-Чүйдөгү үрөндөрүн сата албай жаткан үрөн чарбаларынын продукцияларын түштүк облустарына жибериш керек. Ошондо түшүмдүүлүк да жакшы болот. Ар ким өзүнүн үрөнү менен эле жүрө берсе жер дагы кабыл албай калат аны.
Ошол эле кезде жер-жерлердеги дыйкандардын бир тобу үрөн пайдалануу жаатында эч кандай жергиликтүү бийликтердин, тиешелүү министрликтин камкордугун, көрсөтмөсүн биле бербейт. Өздөрү үчүн өздөрү гана камылга көрүшүп, аштык буудай-арпаларын сээп көнүп алышкан. Мындай маалымат Айыл чарба министрлигинде да бар. Андыктан үрөндөрдүн дыйкандарга жетүүсүн иликтөөгө байланыштуу май айына атайын иш чара мерчемделип жатат.
Дыйкандарды үрөн менен камсыздоо маселеси Жогорку Кеңеште да каралары белгиленүүдө.
Буудайдын, арпанын, пахтанын үрөндөрүн даярдоодо гана өксүктөр бар. Жаздык буудай үрөнү 39165 тонна даярдалыш керек болсо, ага 4826 тонна жетпей турат. 20 миң тонна арпа үрөнү керек болсо, ал 3147 тоннага кем. Мерчемделген 3145 тонна пахта чигитине да 504 тонна жете бербейт.
Бул үрөн жетишпестиктерин жарым-жартылай толуктоо максатында бюджеттен дагы 50 млн. сом суралган. Ал акча кокус бөлүнүп кала турган болсо үрөн чарбаларынан буудай, арпа уруктарын сатып алып, дыйкандарга кредитке берүүгө мүмкүндүк ачылат. Бирок, баары бир ал дагы жетишсиз болот.
Албетте, Чоңалай сыяктуу алыскы аймактарда аштык-буудайдан үрөн тазалап алуу мүмкүндүгү жок. Андагы үрөн кыйынчылыгы тууралу фермер Сайдилла Пазылов кеп салды:
-Чоңалай району Оштон 300 чакырым алыс болгондуктан, ал жактан келип үрөн сатып кетүү дыйкандан 2-3 эсе көп чыгымды талап кылат. Борбордоштуруп, жалпы баарын үрөн менен камсыз кыла турган райондун же облустун айыл чарба департаменти дегеле иштебейт. Аларды жоюш керек.
Карасуу районунун Мады айыл өкмотүнүн башчысы Абдымиталип Кочкорбаевдин айтуусунда, пахта үрөнүн даярдоо Кыргызстан үчүн чоочун нерсе болуп баратат, Өзбекстандан алынып келинген, атайын үрөнгө эмес, пахта майын чыгарууга даярдалган чигиттерди дыйкандар базардан сатып алууга, ошолорду эгүүгө аргасыз. Ошондой эле ал арпа, буудай, жүгөрү үрөндөрүн Кыргызстан боюнча которуштуруп эгүүнү уюштурбаган Айыл чарба министрлигине ал таңгалуу менен карайт:
-Чүйдөгү үрөндөрүн сата албай жаткан үрөн чарбаларынын продукцияларын түштүк облустарына жибериш керек. Ошондо түшүмдүүлүк да жакшы болот. Ар ким өзүнүн үрөнү менен эле жүрө берсе жер дагы кабыл албай калат аны.
Ошол эле кезде жер-жерлердеги дыйкандардын бир тобу үрөн пайдалануу жаатында эч кандай жергиликтүү бийликтердин, тиешелүү министрликтин камкордугун, көрсөтмөсүн биле бербейт. Өздөрү үчүн өздөрү гана камылга көрүшүп, аштык буудай-арпаларын сээп көнүп алышкан. Мындай маалымат Айыл чарба министрлигинде да бар. Андыктан үрөндөрдүн дыйкандарга жетүүсүн иликтөөгө байланыштуу май айына атайын иш чара мерчемделип жатат.
Дыйкандарды үрөн менен камсыздоо маселеси Жогорку Кеңеште да каралары белгиленүүдө.