Кыргыз бийликтери мурдагы президент Аскар Акаевдин уулу Айдарды өткөрүп берүү өтүнүчү менен орус бийликтерине кайрылды. Айдар Акаев бир катар экономикалык кылмыштарды жасаган деп шектелип жатат. Бул тууралуу Кыргызстандын баш прокурору Камбараалы Конгантиев журналисттерге маалымдады. Пресс-жыйында Казак бийликтерине өткөрүлүп берилген оппозиционердин да тагдыры талкууланды.
23-декабрда Кыргызстан тарап «Казакстандагы патриоттук жаштар союзунун» мүчөсү Абжан Махамадды аталган өлкөнүн тартип коргоо кызматтарынын карамагына өткөрүп берди. Бул тууралуу башкы прокурор Камбараалы Конгантиев «АКИпресс» агенттигинде уюштурулган маалымат жыйынында кабарлады.
Абжан Махамад Кыргызстанда эки айдан ашык убакыт болуп, анын себебин казак бийлиги куугунтуктап жаткандыгы менен түшүндүрүп келген.
Бирок Казакстандын башкы прокуратурасынын кайрылуусуна ылайык Кыргызстандын башкы прокуратурасы Абжан Махамадды кармоо жана аны өткөрүп берүү чечимин кабыл алган. Жаштар кыймылынын мүчөсү куугунтукка кабылды деп эсептеген «Бирге» кыймылы президентке, ал эми Борбор Азиядагы демократиялык конгресстин төрагасы Топчубек Тургуналиев башкы прокурорго бул маселени адам укугун эске алып чечүүнү сурап кайрылышкан.
Оппозицияны куугунтуктап жаткан казак бийлигине кыргыз бийлиги жан тартты деп санаган жоон топ укук коргоочулар шаршемби күнү маалымат жыйынын уюштурууну көздөп жатышат.
Ал эми башкы прокурор Камбараалы Конгантиев 27-декабрда уюштурган маалымат жыйынында мындай дооматтар негизсиз деп санады:
- Бизде Абжандын саясий себеп менен куугунтукталып жаткандыгы тууралуу маалымат жок. Ал кылмыш кылгандыгы үчүн Кишинев конвенциясына ылайык Казакстандын тартип коргоо органдарына өткөрүлүп берилди. Урматтуу кесиптештер, кылмышкер түрмөгө отурушу керек.
Конгантиевдин айтымында, Казакстанга өткөрүлүп берилгенге чейин кыргыз тарап Абжанга байланышкан бардык жагдайларды кошумча иликтеп чыкты.
Айрым байкоочулар башкы прокуратура казакстандык жаранды ал өлкөнүн тартип коргоо кызматтарына өткөрүп берген сыяктуу эле учурда камакта отурган өзбекстандык төрт атуулду да Өзбекстандын тартип коргоо кызматтарына өткөрүп бериши ыктымал деп чочулашат. Буга байланышкан суроого башкы прокурор өзү төмөнкүдөй жооп берди:
- Өзбекстан маселесин өзүңүздөр билесиздер, ал таптакыр башка. Өзбекстандын түрмөсүнөн кылмышкерлер качып чыгышкан. Бүгүнкү күнү бизге укук коргоочулар биртоп мыйзамсыз талаптарды коюп атат. Аны өзүңүздөр жакшы билесиздер. Биз Конституциянын жана мыйзамдын негизинде ишибизди алып барышыбыз керек.
Анжиян окуясында Кыргызстанга ооп келген 600дөн ашык өзбекстандык жарандын 450сү БУУнун качкындар комиссарлыгынын жардамы менен үчүнчү өлкөгө чыгарылып, төртөө Өзбекстан башкы прокуратурасынын сунушуна ылайык оор кылмыш жасады деп, камакка алынган.
Бирок укук коргоочу «Адилет» уюму алардын качкын макамына ээ болуу укугун сот аркылуу далилдөө аракетин жасап жатышат. Анткен менен Бишкек шаардык соту төрт адамдын экөөнө байланыштуу райондор аралык сот чыгарган чечимди 13-декабрда жокко чыгарып, качкын макамын ыйгарууга болбой тургандыгы жөнүндөгү миграция департаментинин чечимин күчүндө калтырды.
Расмий бийликтин мындай кадамдары Кыргызстандын эл аралык аброюна доо кетирет деп эсептеген укук коргоочулардын бири - «Жарандык коом коррупцияга каршы» укуктук борборунун башчысы Төлөкан Исмаилова мындай ойдо:
- Ушу бүгүнкүгө чейин кашыктап чогулткан абийирибизди, гумандуу, гуманитардык өлкө болуп аткан статусубузду жоготуп, бир гана Конгантиевдин туура эмес кадамы менен көп жылдарга жаман өлкөлөрдүн арасына кирип калабыз. Ошон үчүн муну тыкат жана мыйзам ченеминде чечиш керек дагы, муну башкы прокуратура жана прокурор түшүнүшү керек. Эч качан СИЗОдо отуруп, тагдырын күтүп аткан бул төрт киши Өзбекстанга кетпеш керек.
Камбараалы Конгантиев маалымат жыйынында Кыргызстан башка өлкөлөр менен укук жаатында кызматташууда бардык мыйзамдарды сактоого милдеттүү экенин эскерте кетти. Бул жагынан башкы прокуратура эл аралык адвокат саналган Либерман менен макулдашуу түзүп, катачылыкка жол берген:
- Биз мамлекеттик органбыз. Ошондуктан биз мамлекеттик орган менен кызматташабыз. Эгер бул Кошмо Штаттарды алсак, бизге жакын орган катары федералдык чалгындоо бюросу саналат.
Либермен менен Азимбек Бекназаров башында турган башкы прокуратура түзгөн макулдашуунун негизинде адвокатка экс-вице-премьер министр Данияр Үсөнов
500 миң доллар төлөп берген. Бирок адвокат Акаевдердин мүлкүнүн бир тыйынын да таба элек. Ошол эле учурда ишкер Данияр Үсөнов акчасын кайтарып алууга кызыкдар болуп жатат. Мындай сунуш менен ал башкы прокуратурага кайрылганын, бирок, аны төлөп берүүгө башкы прокуратурада каражат жогун мурдараак билдирген.
Абжан Махамад Кыргызстанда эки айдан ашык убакыт болуп, анын себебин казак бийлиги куугунтуктап жаткандыгы менен түшүндүрүп келген.
Бирок Казакстандын башкы прокуратурасынын кайрылуусуна ылайык Кыргызстандын башкы прокуратурасы Абжан Махамадды кармоо жана аны өткөрүп берүү чечимин кабыл алган. Жаштар кыймылынын мүчөсү куугунтукка кабылды деп эсептеген «Бирге» кыймылы президентке, ал эми Борбор Азиядагы демократиялык конгресстин төрагасы Топчубек Тургуналиев башкы прокурорго бул маселени адам укугун эске алып чечүүнү сурап кайрылышкан.
Оппозицияны куугунтуктап жаткан казак бийлигине кыргыз бийлиги жан тартты деп санаган жоон топ укук коргоочулар шаршемби күнү маалымат жыйынын уюштурууну көздөп жатышат.
Ал эми башкы прокурор Камбараалы Конгантиев 27-декабрда уюштурган маалымат жыйынында мындай дооматтар негизсиз деп санады:
- Бизде Абжандын саясий себеп менен куугунтукталып жаткандыгы тууралуу маалымат жок. Ал кылмыш кылгандыгы үчүн Кишинев конвенциясына ылайык Казакстандын тартип коргоо органдарына өткөрүлүп берилди. Урматтуу кесиптештер, кылмышкер түрмөгө отурушу керек.
Конгантиевдин айтымында, Казакстанга өткөрүлүп берилгенге чейин кыргыз тарап Абжанга байланышкан бардык жагдайларды кошумча иликтеп чыкты.
Айрым байкоочулар башкы прокуратура казакстандык жаранды ал өлкөнүн тартип коргоо кызматтарына өткөрүп берген сыяктуу эле учурда камакта отурган өзбекстандык төрт атуулду да Өзбекстандын тартип коргоо кызматтарына өткөрүп бериши ыктымал деп чочулашат. Буга байланышкан суроого башкы прокурор өзү төмөнкүдөй жооп берди:
- Өзбекстан маселесин өзүңүздөр билесиздер, ал таптакыр башка. Өзбекстандын түрмөсүнөн кылмышкерлер качып чыгышкан. Бүгүнкү күнү бизге укук коргоочулар биртоп мыйзамсыз талаптарды коюп атат. Аны өзүңүздөр жакшы билесиздер. Биз Конституциянын жана мыйзамдын негизинде ишибизди алып барышыбыз керек.
Анжиян окуясында Кыргызстанга ооп келген 600дөн ашык өзбекстандык жарандын 450сү БУУнун качкындар комиссарлыгынын жардамы менен үчүнчү өлкөгө чыгарылып, төртөө Өзбекстан башкы прокуратурасынын сунушуна ылайык оор кылмыш жасады деп, камакка алынган.
Бирок укук коргоочу «Адилет» уюму алардын качкын макамына ээ болуу укугун сот аркылуу далилдөө аракетин жасап жатышат. Анткен менен Бишкек шаардык соту төрт адамдын экөөнө байланыштуу райондор аралык сот чыгарган чечимди 13-декабрда жокко чыгарып, качкын макамын ыйгарууга болбой тургандыгы жөнүндөгү миграция департаментинин чечимин күчүндө калтырды.
Расмий бийликтин мындай кадамдары Кыргызстандын эл аралык аброюна доо кетирет деп эсептеген укук коргоочулардын бири - «Жарандык коом коррупцияга каршы» укуктук борборунун башчысы Төлөкан Исмаилова мындай ойдо:
- Ушу бүгүнкүгө чейин кашыктап чогулткан абийирибизди, гумандуу, гуманитардык өлкө болуп аткан статусубузду жоготуп, бир гана Конгантиевдин туура эмес кадамы менен көп жылдарга жаман өлкөлөрдүн арасына кирип калабыз. Ошон үчүн муну тыкат жана мыйзам ченеминде чечиш керек дагы, муну башкы прокуратура жана прокурор түшүнүшү керек. Эч качан СИЗОдо отуруп, тагдырын күтүп аткан бул төрт киши Өзбекстанга кетпеш керек.
Камбараалы Конгантиев маалымат жыйынында Кыргызстан башка өлкөлөр менен укук жаатында кызматташууда бардык мыйзамдарды сактоого милдеттүү экенин эскерте кетти. Бул жагынан башкы прокуратура эл аралык адвокат саналган Либерман менен макулдашуу түзүп, катачылыкка жол берген:
- Биз мамлекеттик органбыз. Ошондуктан биз мамлекеттик орган менен кызматташабыз. Эгер бул Кошмо Штаттарды алсак, бизге жакын орган катары федералдык чалгындоо бюросу саналат.
Либермен менен Азимбек Бекназаров башында турган башкы прокуратура түзгөн макулдашуунун негизинде адвокатка экс-вице-премьер министр Данияр Үсөнов
500 миң доллар төлөп берген. Бирок адвокат Акаевдердин мүлкүнүн бир тыйынын да таба элек. Ошол эле учурда ишкер Данияр Үсөнов акчасын кайтарып алууга кызыкдар болуп жатат. Мындай сунуш менен ал башкы прокуратурага кайрылганын, бирок, аны төлөп берүүгө башкы прокуратурада каражат жогун мурдараак билдирген.