18-декабрда Жалалабат облусунда 69 айыл өкмөт башчысын шайлоо болду. Байкоочулардын пикиринде, шайлоо тынч өтүп жатканы менен айыл-кыштактарда уруу-урууга бөлүнүү, талапкерлердин жактоочуларынын жиктелүүсү жана үй-бүлөлүк добуш берүүлөр катталды. Айрым шайлоочулар элдин бөлүнүүсүн жоюу үчүн айыл өкмөт башчыларын дайындоону сунуш кылышса, “Демократия жана жарандык коом үчүн” коалициясынын жетекчилиги мындай ой менен макул эмес.
Облуста 69 айыл өкмөт башчы кызматы үчүн 221 талапкер мөөрөй талашты. Талапкерлер менен байкоочулардан азырынча шайлоо кодекси бузулгандыгы жөнүндө билдирүү же арыз-даттануулар түшө элек. Бирок айыл өкмөт шайлоосу жердешчиликти күчөтүп, айыл-кыштактарга бөлүнүүнү өркүндөтүп, уруу сүрүштүрүүнү жайылтты.
Демократияга жат мындай өнөкөттөн арылуу үчүн, “Эркиндик” партиясынын Ноокен районундагы мүчөсү Абдрахман Исаковдун пикири боюнча, жергиликтүү өзүн-өзү башкаруу жетекчилеринин жогорудан дайындалганы дурусураак:
- Айыл башчыларын жогорку органдар комиссия түзүп, талапкерлерди өзү тандап, элге кызмат кыла турган, анын жөндөмүнө, адистигине, иш тажрыйбасына карап туруп жогору жактан дайындап койсо жакшы болмок. Уруу-уруу болуп жиктешүү болуп жатат. Аны эч кандай бир токтотууга мүмкүнчүлүк болбой калып жатат.
Шайлоонун айынан элеттиктердин өз ара ыркы кетүүдө. Жер-жерлерде айыл өкмөттүккө талапкерлердин таламын талашкан адамдардын кайым айтышып, кол көтөргөн учурлары да болду. Шайлоочу Өсөр Ажибеков ушундай окуялардын күбөсү:
- Айыл өкмөтүн шайлоодо кээ бир жерде түшүнбөстүктөр болуп, адамдар бири-бири менен ыркы кетип, урушканга чейин барып жатышат. Айыл өкмөтүн шайлоодо башкача, бөлөк жолдорду издеп табыш керек.
Алабука районундагы шайлоо участкаларында шайлоо комиссияларынын милдеттерин бөлүштүрүүчү чүчү кулак карматылбаган. Добуш берүү тынч өтүп жатканы менен Сузак районунда шайлоого жакшы даярдык көрүлгөн эмес. “Ырыс” айыл өкмөтүндөгү шайлоо комиссиясында үй-бүлөлүк добуш берүү катталып, эмгек китепчеси менен келген шайлоочуга да бюллетень берилген.
“Демократия жана жарандык коом үчүн” коалициясынын облуста болгон президенти Эдил Байсалов жогоркудай мыйзам бузуулардын үстүнөн чыккан:
- “Ырыс” айыл өкмөтүнда жана бир канча шайлоо участокторунда шайлоо комиссияларынын даярдыгы анча жогорку деңгээлде эмес экен. Биз дагы күбө болдук. Бир шайлоочуга эмгек китепчеси менен бюллетень берилди. Ошол эле учурда дагы бир шайлоочуга эки бюллетень берилип жатты. Кээ бир учурларда процедуралык бузуулар болбосо андан тышкары чоң чыр-чатак деле жок.
Айрым саясатчылар айткандай, мындан ары айыл өкмөт башчы шайлоосун жоюп, жергиликтүү өзүн-өзү башкаруу жетекчилери дайындоо жолу менен кызматка коюлса, демократия чектелет. Шайлоодогу жиктелүү демократия жайылган сайын азая берет. Коалициянын президенти Эдил Байсалов ушундай оюн ортого салды:
- Биз буга толугу менен макул эмеспиз. Анткени мурун деле дайындалып келгендерди көргөнбүз. Анда деле ушундай уруу-урууга бөлүнүү фактор роль ойногон. Анткени, аким же губернатор дайындайбы баары бир ошол бир уруунун өкүлүн дайындайт. Анда деле чыр-чатак болгон. Жашоо турмушубуз өнүккөндө өзүбүз көрөбүз, үйрөнөбүз, билебиз ошондуктан шайлоолор улана бериш керек. Эл шайлап алган өкүлдөн дайыма талап кыла алышы керек. Анткени шайланган адам дайыма эл үчүн кызмат өтөшү керек.
Демократияга жат мындай өнөкөттөн арылуу үчүн, “Эркиндик” партиясынын Ноокен районундагы мүчөсү Абдрахман Исаковдун пикири боюнча, жергиликтүү өзүн-өзү башкаруу жетекчилеринин жогорудан дайындалганы дурусураак:
- Айыл башчыларын жогорку органдар комиссия түзүп, талапкерлерди өзү тандап, элге кызмат кыла турган, анын жөндөмүнө, адистигине, иш тажрыйбасына карап туруп жогору жактан дайындап койсо жакшы болмок. Уруу-уруу болуп жиктешүү болуп жатат. Аны эч кандай бир токтотууга мүмкүнчүлүк болбой калып жатат.
Шайлоонун айынан элеттиктердин өз ара ыркы кетүүдө. Жер-жерлерде айыл өкмөттүккө талапкерлердин таламын талашкан адамдардын кайым айтышып, кол көтөргөн учурлары да болду. Шайлоочу Өсөр Ажибеков ушундай окуялардын күбөсү:
- Айыл өкмөтүн шайлоодо кээ бир жерде түшүнбөстүктөр болуп, адамдар бири-бири менен ыркы кетип, урушканга чейин барып жатышат. Айыл өкмөтүн шайлоодо башкача, бөлөк жолдорду издеп табыш керек.
Алабука районундагы шайлоо участкаларында шайлоо комиссияларынын милдеттерин бөлүштүрүүчү чүчү кулак карматылбаган. Добуш берүү тынч өтүп жатканы менен Сузак районунда шайлоого жакшы даярдык көрүлгөн эмес. “Ырыс” айыл өкмөтүндөгү шайлоо комиссиясында үй-бүлөлүк добуш берүү катталып, эмгек китепчеси менен келген шайлоочуга да бюллетень берилген.
“Демократия жана жарандык коом үчүн” коалициясынын облуста болгон президенти Эдил Байсалов жогоркудай мыйзам бузуулардын үстүнөн чыккан:
- “Ырыс” айыл өкмөтүнда жана бир канча шайлоо участокторунда шайлоо комиссияларынын даярдыгы анча жогорку деңгээлде эмес экен. Биз дагы күбө болдук. Бир шайлоочуга эмгек китепчеси менен бюллетень берилди. Ошол эле учурда дагы бир шайлоочуга эки бюллетень берилип жатты. Кээ бир учурларда процедуралык бузуулар болбосо андан тышкары чоң чыр-чатак деле жок.
Айрым саясатчылар айткандай, мындан ары айыл өкмөт башчы шайлоосун жоюп, жергиликтүү өзүн-өзү башкаруу жетекчилери дайындоо жолу менен кызматка коюлса, демократия чектелет. Шайлоодогу жиктелүү демократия жайылган сайын азая берет. Коалициянын президенти Эдил Байсалов ушундай оюн ортого салды:
- Биз буга толугу менен макул эмеспиз. Анткени мурун деле дайындалып келгендерди көргөнбүз. Анда деле ушундай уруу-урууга бөлүнүү фактор роль ойногон. Анткени, аким же губернатор дайындайбы баары бир ошол бир уруунун өкүлүн дайындайт. Анда деле чыр-чатак болгон. Жашоо турмушубуз өнүккөндө өзүбүз көрөбүз, үйрөнөбүз, билебиз ошондуктан шайлоолор улана бериш керек. Эл шайлап алган өкүлдөн дайыма талап кыла алышы керек. Анткени шайланган адам дайыма эл үчүн кызмат өтөшү керек.