Жаңы салык кодексинин даярдала баштаганына эки жылга аяк басып баратат. Арада бийлик алмашып, эларалык каржы уюмдарынын макулдугу менен салык саясаты олуттуу өзгөрүүгө туш келди. Кошумча нарк салыгы, кирешеден алынчу салыктардын өлчөмү 10% азайтылды. Негизги экономикалык мыйзам өкмөттүк жыйында жактырылып, ушул жылдын аягында же эмдиги жылдын башында парламент талкуусуна түшмөкчү.
16-декабрдагы маалымат жыйынында Кыргызстандын Экономика жана каржы министри Акылбек Жапаров жаңы Салык кодекси даярдалып, президентке берилгенин, айдын аягына чейин ал өкмөт жыйынынан өтүп, андан парламентке сунушталарын маалымдады. Министрдин ырасташынча, жаңы Салык кодекси мурдагысынан көлөмү жагынан айырмалуу чыкты, азыркы 207 берененин ордуна 410 берене кирди, ишкердик кылууга, инвестициянын келишине, салык саясатынын кыйла ачык болушуна мүмкүнчүлүк түзөт. Буга чейин салык түрүн азайтуу, өлчөмүн кыскартуу тууралуу саясий чечим кабыл алынбай келген.
- Эмдиги жылдан тарта монополиялык – жалгыз ээлик кылуучулардын башкасы пайдадан алынчу салыктын 10% гана төлөшөт, жалгыз ээлик кылуучулар салыгы өткөөл учурда 20% деңгээлинде калды. Киреше салыгы да 10% өлчөмүндө төлөнөт. Бирдиктүү киреше салыгын киргизип жаткан Орусия жана башка өлкөлөрдөн айырмаланып, биз салык жеңилдиктерин алып салуудабыз,- деп айтты А.Жапаров. Анын эсесине алган айлыгы 1000 сомдон ашпагандардын 650 сомуна салык салынбайт. Кыргызстанга ташылып кирчү жабдуулардан кошумча нарк салыгын алып салууну А.Жапаров бул жааттагы үлкөн жаңылык, батыл кадам таризинде сыпаттады.
- Билесиздер, мурда ташылып келген атайын жабдуулар гана салыктан бошотулчу, алардын тизмесин өкмөт бекитчү. Бул коррупцияга жол ачкан схемалардын бири болчу. Өкмөттө чоң таанышы барлар, кадыр-колкосун ортого салган аркыл фирма, компаниялар салыкты кыйгап өтүш үчүн киргиси келчү тизмени алып салдык.
Четтен келген жабдууну алып келген ишкер башка бирөөгө сата турган болсо салыкты толук өлчөмүндө төлөөгө милдеткер. Кошумча нарк салыгы айыл чарба өндүрүшчүлөрүнөн да алынып салынды. Эми алар жалгыз жер салыгын гана төлөшөт. Акылбек Жапаров коңулда катылган экономиканы ачыкка чыгаруунун дагы бир жолу катары 2,5 миллионго чейин пайда тапкан ишкерлерге бирдиктүү салык төлөө милдеттендирилип жатканын билдирди.
Эларалык валюта корунун Кыргызстандагы өкүлү Майкл Меред эмдиги жылдын башында Вашингтондон атайын эксперттер тобу келип, баса отуруп мына ушул маселе менен алектенишерин айтты.
- Бир жылдан ашуун биз кыргыз өкмөтү менен жаңы Салык кодексинин үстүндө иштедик. Кыргызстан үчүн бул абыдан ылайыктуу кодекс деп эсептейбиз. Жана өйдөтө белгиленип кеткендей, салык салуунун ыңгайлуу жайгдайларын түзүү мүмкүнчүлүктөрү бар.
Майкл Меред салык саясатында ириде укуктук маселелерди так аныктап алуу зарыл деп эсептейт. Эларалык валюта корунун укуктук кеңешчиси Виктор Туроньи салык төлөөчүлөр менен чогултуучулардын – экөөнүн тең көңүлүнө төп келген идеалдуу экономикалык документ болбостугун белгилеп, жаңы Салык кодексинин эмитен эле сынга кабылып жатышын кадыресе көрүнүш катары баалады.
- Салыктар ушундай, турмуш башкача, буга баары эле ыраазы болбойт. Бирок бул туура эле.
Кыргызстандын Экономика жана каржы министринин орунбасары Мурат Исмаилов жаңы Салык кодекси ишке киргенде салык алуунун патент системасы алынып ташталбайт, деп билдирди.
- Тек ал эми бираз башкача түргө өтөт, бирдиктүү салык же бирдиктүү салык чогултуу системасы деп аталат. Салык төлөөчү мурдагыдай эле ай сайын белгилүү акчасын төлөп патент сатып алат. Ага эч ким тийбейт. Бирок биз бир жаңылык киргизип жатабыз. Жыл аягында патентчи тапкан кирешеси тууралуу декларация тапшырат. Азыркы патент системасында кирешени көп тапканы деле, аз тапканы деле бирдей патент акы төлөшөт. Максат - аз киреше тапканга тийбей, көп киреше тапканды ачыкка чыгаруу. Ал тапкан кирешесине жараша салык төлөсүн.
Өкмөт өзгөчө үмүт арткан жаңы Салык кодекси экономикалык өнүгүүгө жакшы өбөлгө түзөбү же жокпу – муну мезгил көрсөтөт.
- Эмдиги жылдан тарта монополиялык – жалгыз ээлик кылуучулардын башкасы пайдадан алынчу салыктын 10% гана төлөшөт, жалгыз ээлик кылуучулар салыгы өткөөл учурда 20% деңгээлинде калды. Киреше салыгы да 10% өлчөмүндө төлөнөт. Бирдиктүү киреше салыгын киргизип жаткан Орусия жана башка өлкөлөрдөн айырмаланып, биз салык жеңилдиктерин алып салуудабыз,- деп айтты А.Жапаров. Анын эсесине алган айлыгы 1000 сомдон ашпагандардын 650 сомуна салык салынбайт. Кыргызстанга ташылып кирчү жабдуулардан кошумча нарк салыгын алып салууну А.Жапаров бул жааттагы үлкөн жаңылык, батыл кадам таризинде сыпаттады.
- Билесиздер, мурда ташылып келген атайын жабдуулар гана салыктан бошотулчу, алардын тизмесин өкмөт бекитчү. Бул коррупцияга жол ачкан схемалардын бири болчу. Өкмөттө чоң таанышы барлар, кадыр-колкосун ортого салган аркыл фирма, компаниялар салыкты кыйгап өтүш үчүн киргиси келчү тизмени алып салдык.
Четтен келген жабдууну алып келген ишкер башка бирөөгө сата турган болсо салыкты толук өлчөмүндө төлөөгө милдеткер. Кошумча нарк салыгы айыл чарба өндүрүшчүлөрүнөн да алынып салынды. Эми алар жалгыз жер салыгын гана төлөшөт. Акылбек Жапаров коңулда катылган экономиканы ачыкка чыгаруунун дагы бир жолу катары 2,5 миллионго чейин пайда тапкан ишкерлерге бирдиктүү салык төлөө милдеттендирилип жатканын билдирди.
Эларалык валюта корунун Кыргызстандагы өкүлү Майкл Меред эмдиги жылдын башында Вашингтондон атайын эксперттер тобу келип, баса отуруп мына ушул маселе менен алектенишерин айтты.
- Бир жылдан ашуун биз кыргыз өкмөтү менен жаңы Салык кодексинин үстүндө иштедик. Кыргызстан үчүн бул абыдан ылайыктуу кодекс деп эсептейбиз. Жана өйдөтө белгиленип кеткендей, салык салуунун ыңгайлуу жайгдайларын түзүү мүмкүнчүлүктөрү бар.
Майкл Меред салык саясатында ириде укуктук маселелерди так аныктап алуу зарыл деп эсептейт. Эларалык валюта корунун укуктук кеңешчиси Виктор Туроньи салык төлөөчүлөр менен чогултуучулардын – экөөнүн тең көңүлүнө төп келген идеалдуу экономикалык документ болбостугун белгилеп, жаңы Салык кодексинин эмитен эле сынга кабылып жатышын кадыресе көрүнүш катары баалады.
- Салыктар ушундай, турмуш башкача, буга баары эле ыраазы болбойт. Бирок бул туура эле.
Кыргызстандын Экономика жана каржы министринин орунбасары Мурат Исмаилов жаңы Салык кодекси ишке киргенде салык алуунун патент системасы алынып ташталбайт, деп билдирди.
- Тек ал эми бираз башкача түргө өтөт, бирдиктүү салык же бирдиктүү салык чогултуу системасы деп аталат. Салык төлөөчү мурдагыдай эле ай сайын белгилүү акчасын төлөп патент сатып алат. Ага эч ким тийбейт. Бирок биз бир жаңылык киргизип жатабыз. Жыл аягында патентчи тапкан кирешеси тууралуу декларация тапшырат. Азыркы патент системасында кирешени көп тапканы деле, аз тапканы деле бирдей патент акы төлөшөт. Максат - аз киреше тапканга тийбей, көп киреше тапканды ачыкка чыгаруу. Ал тапкан кирешесине жараша салык төлөсүн.
Өкмөт өзгөчө үмүт арткан жаңы Салык кодекси экономикалык өнүгүүгө жакшы өбөлгө түзөбү же жокпу – муну мезгил көрсөтөт.