7-декабрда Кыргызстанда өлүм жазасын алып салуу боюнча мыйзам долбоорун талкуулаган парламенттик угуу болду. Конституциялык жана Жогорку сот жетекчилери, юстиция министри жана эл аралык уюмдардын өкүлдөрү катышкан бул талкууда өлүм жазасын расмий түрдө алып салуу зарылдыгы, ага убакыт жеткени айтылды. Ошол эле учурда өлүм жазасын алып салуу азырынча эрте деген пикирлер да жок эмес.
Парламенттик угууда негизинен өлүм жазасын биротоло алып салуу туралуу пикирлер басымдуулук кылды. Маселен, Жогорку сот төрагасы курманбек Осмонов демократиялык өнүгүүгө, укуктук мамлекет курууга бет алган өлкөнүн ички саясатында жаза саясаты эң негизги багыттардын бири экенин мындайча белгилейт:
- Демократиялык нукта өнүгөбүз, укуктук мамлекет курабыз деген өлкөнүн ички саясатында жаза саясаты эң негизги багыттардын бири. Өлүм жазасын алып салуу менен оор кылмыш жасагандарга кылмышына жараша адекваттуу жаза белгилөөгө өтүшүбүз керек.
Кыргызстанда өлүм жазасын жокко чыгаруу керек деген турумду тутунган акыйкатчы Турсунбай Бакир уулу оор кылмыш жасаган адам бир ок менен өлүп калганча өмүр бою абакта азап чеккени туура деп эсептейт.
- Жети жылдан бери өлүм жазасына аткарууга мораторий... аягы көрүнбөйт. Эми абакта жаткандарды да түшүнүү керек, эл аралык пикирди да эске алуу керек. Же аларды атуу керек, же өлүм жазасын жокко чыгарыш керек. Эгерде кылмыш жасаган адам бир ок менен өлүп калса жабыр тарткан тарап ыраазы болобу? Менимче, оор кылмыш жасаган адам өмүр бою түрмөдө отурса, жасаган кылмышы көз алдынан кетпей, түнү менен уктабай азап чексе, ошондо кыйналган болот.
Ал эми юстиция министри Марат Кайыпов мамлекет Эл аралык пактты кабыл алып, өлүм жазасын аткарбай жаткандан кийин эми биротоло андан баш тартуу зарылдыгын айтат.
- Кыргызстан өлүм жазасынан баш тартып койгон. Соттолгон адамдар азыр эртең моратарийди жоюп салабы, же өлүм жазасын алып салабы деп, эки анжы болуп отурушат. Алардын маселеси ушул күнгө дейре чечилбей келет. Мамлекет эл аралык пактты кабыл алып, өлүм жазасын аткарбай жаткан соң, эми андан баш тартышы керек.
Жогорку Кеңештин депутаты Исхак Масалиев болсо өлүм жазасын алып салуу азырынча эрте деп эсептейт:
- Менимче, өлүм жазасын калтыруу керек. Азыр биздин коом аны алып салууга даяр эмес. Европадагы өнүккөн мамлекеттер буга 30-40 жылда барса, биз 5-10 жылда эле аны алып салабыз деп шашып жаткандайбыз. Азырынча бир аз эрте. Бирок келечекте баары бир ага барабыз.
Исхак Масалиев ошондой эле өкмөт өлүм жазасын алып салууга шашып жатышынын себептерин төмөнкүчө белгилейт:
- Биздин өлкөнүн эл аралык коомчулуктун алдында бир топ милдеттенмелери бар. Ошого ылайык аны аткарыш керек. Бирок бул биздин коомдон чыккан маселе эмес. Ал сырт жактан сунушталып жатат деп ойлойм.
Ал эми юстиция министри Марат Кайыпов өлүм жазасын алып салуу эрте, атайын абак жайларын курууга Кыргызстан даяр эмес деген пикирлерге кошулбайт:
- Бул шылтоо. Өлүм жазасын кайра киргизе турган болсок мен түшүнөт элем. Өлүм жазасына соттологондорду ансыз деле атпайбыз да. Демек шартын бара-бара чечип беришибиз керек. Бирок мыйзамды кабыл алуу зарыл.
Парламенттик угуунун соңунда Жогорку Кеңеш аталган мыйзам долбоорун караган учурда бул талкууда айтылган ой-пикирлерди эске алуу тууралуу сунуш кабыл алынды. Юстиция министринин маалыматына караганда, учурда Кыргызстандын абактарында өлүм жазасына кесилген 200 чакты адам бар.
- Демократиялык нукта өнүгөбүз, укуктук мамлекет курабыз деген өлкөнүн ички саясатында жаза саясаты эң негизги багыттардын бири. Өлүм жазасын алып салуу менен оор кылмыш жасагандарга кылмышына жараша адекваттуу жаза белгилөөгө өтүшүбүз керек.
Кыргызстанда өлүм жазасын жокко чыгаруу керек деген турумду тутунган акыйкатчы Турсунбай Бакир уулу оор кылмыш жасаган адам бир ок менен өлүп калганча өмүр бою абакта азап чеккени туура деп эсептейт.
- Жети жылдан бери өлүм жазасына аткарууга мораторий... аягы көрүнбөйт. Эми абакта жаткандарды да түшүнүү керек, эл аралык пикирди да эске алуу керек. Же аларды атуу керек, же өлүм жазасын жокко чыгарыш керек. Эгерде кылмыш жасаган адам бир ок менен өлүп калса жабыр тарткан тарап ыраазы болобу? Менимче, оор кылмыш жасаган адам өмүр бою түрмөдө отурса, жасаган кылмышы көз алдынан кетпей, түнү менен уктабай азап чексе, ошондо кыйналган болот.
Ал эми юстиция министри Марат Кайыпов мамлекет Эл аралык пактты кабыл алып, өлүм жазасын аткарбай жаткандан кийин эми биротоло андан баш тартуу зарылдыгын айтат.
- Кыргызстан өлүм жазасынан баш тартып койгон. Соттолгон адамдар азыр эртең моратарийди жоюп салабы, же өлүм жазасын алып салабы деп, эки анжы болуп отурушат. Алардын маселеси ушул күнгө дейре чечилбей келет. Мамлекет эл аралык пактты кабыл алып, өлүм жазасын аткарбай жаткан соң, эми андан баш тартышы керек.
Жогорку Кеңештин депутаты Исхак Масалиев болсо өлүм жазасын алып салуу азырынча эрте деп эсептейт:
- Менимче, өлүм жазасын калтыруу керек. Азыр биздин коом аны алып салууга даяр эмес. Европадагы өнүккөн мамлекеттер буга 30-40 жылда барса, биз 5-10 жылда эле аны алып салабыз деп шашып жаткандайбыз. Азырынча бир аз эрте. Бирок келечекте баары бир ага барабыз.
Исхак Масалиев ошондой эле өкмөт өлүм жазасын алып салууга шашып жатышынын себептерин төмөнкүчө белгилейт:
- Биздин өлкөнүн эл аралык коомчулуктун алдында бир топ милдеттенмелери бар. Ошого ылайык аны аткарыш керек. Бирок бул биздин коомдон чыккан маселе эмес. Ал сырт жактан сунушталып жатат деп ойлойм.
Ал эми юстиция министри Марат Кайыпов өлүм жазасын алып салуу эрте, атайын абак жайларын курууга Кыргызстан даяр эмес деген пикирлерге кошулбайт:
- Бул шылтоо. Өлүм жазасын кайра киргизе турган болсок мен түшүнөт элем. Өлүм жазасына соттологондорду ансыз деле атпайбыз да. Демек шартын бара-бара чечип беришибиз керек. Бирок мыйзамды кабыл алуу зарыл.
Парламенттик угуунун соңунда Жогорку Кеңеш аталган мыйзам долбоорун караган учурда бул талкууда айтылган ой-пикирлерди эске алуу тууралуу сунуш кабыл алынды. Юстиция министринин маалыматына караганда, учурда Кыргызстандын абактарында өлүм жазасына кесилген 200 чакты адам бар.