Акыркы жумада Кыргызстанда мунайзаттын баасы мындан бир ай мурункуга караганда 1-1,5 сомго кымбаттады. Мунай баасынын көтөрүлүүсүн коомчулук жыл сайын күз мезгилиндеги жыйын-теримге байланыштырышууда. Ал эми нефтетрейдерлер дүйнөлүк базарда мунай кымбаттагандыгынан улам, анын илеби Кыргызстанга да келип жеткендигин айтып жатышат.
«Альянс» мунай компаниясынын басма сөз кызматынын маалыматы боюнча, Кыргызстанда мунайдын баасы акыркы жумада орточо эсеп менен бир сомго көтөрүлдү. Компания мунайдын баасы келерки жумада дагы кымбаттаарын билдирген. Эксперттердин айтымында, мунайдын баасы бир гана Кыргызстанда көтөрүлгөн жок. Мындай абалга мунай көп чыккан өлкө болгонуна карабастан Орусия да кептелди. Бирок өткөн жумада бийликтин кысымы алдында мунай магнаттары жыл акырына чейин бензинге жана дизелдик күйүүчү майга бааны көтөрбөө тууралуу жалпы бүтүмгө келишкен. Бирок бул Орусиянын өзү үчүн гана. АКШнын мунай өндүрүшүнүн басымдуу бөлүгү жайгашкан аймактарынын табигый кырсыктан жапа чегиши да мунайдын дүйнөлүк баасына таасирин тийгизди.
Кыргызстандагы нефтетрейдерлер ассоциациясынын жетекчиси Базарбай Мамбетовдун айтымында канткен менен бизде мунайдын баасы Орусияга жана айрым Борбор Азия өлкөлөрүнө салыштырмалуу арзан:
-Кыргызстанда да күйүүчү май кымбаттады. Бирок Орусия, Казакстан жана Тажикстанда бизге салыштырмалуу 1,5 –2 сомго кымбат болуп жатат. Күйүүчү май жалпы дүйнөлүк базарда кымбат болуп аткандан кийин, биз бааны арзандата албайбыз.
Мындан жарым жыл мурда да Кыргызстанда дизелдик күйүүчү майдын баасы көтөрүлүп, Бишкек жана Ош шаарларындагы жеке унаа каттамдарынын айдоочулары иш ташташкан. Бирок ал убакта бийликтин кийлигишүүсү менен баа арзандатылып, унаа акысы ошол калыбында калтырылган. Мунай сатуучу ири компаниялардын бири «Мунай мырза» ишканасынын жетекчиси Улан Базаркуловдун айтымында, мындан нефти сатуучу компаниялар гана чыгымга учурады:
-Биз убактылуу дизелдик күйүүчү майдын баасын көтөрбөй туралы деп сүйлөшүп, жалаң чыгашага иштедик. Биздин компания 5 млн. сом чыгым тарттык.
Кыргызстандагы мунай ташып саткан ишкана ээлери салыктын көптүгүнө нааразы. Улан Базаркуловдун сөзү боюнча, күйүүчү майдын кымбат болуусу салыктын түрлөрүнүн жана өлчөмүнүн көптүгүнө да байланыштуу:
- Салыкты азайтуу керек. Азыр НДС көп, 20%. Мындан сырткары жергиликтүү салыктар бар. Ошолорду карап, түрүн жана өлчөмүн азайтуу зарыл.
Ал эми айдоочулар күйүүчү майга баанын дагы жогорулоосунан улам, жалаң чыгашага гана иштеп калышканын айтышат. Шаардагы унаада жол акы мындан 6-7 жыл мурдагы 5 сом бойдон калууда. Айдоочулардын көпчүлүгү унааларды ижарага алып иштетишет. Атын атагысы келбеген айдоочунун сөзү боюнча, эгер күйүүчү май кымбат болуп, жол акы көтөрүлбөсө, шоопурлар дагы иш таштоого барууга аргасыз болушат:
- Эгер жол кире көтөрүлбөсө, унааларды токтотобуз. Мындан элге да, бизге да зыян. Ошондуктан жолакыны көтөрүү керек. Башка жол жок. Май баары бир арзандабайт.
Кыргызстандын өзүндө мунай дээрлик өндүрүлбөйт. Кочкоратадагы мунай өндүрүү ишканасы жылына ашып барса 50 миң тонна мунай өндүрөт. Бул жалпы Кыргызстандын мунайга болгон керектөөсүнүн 10 пайызын да жаба албайт. Эксперттедин айтымында, мунай баасынын өсүшү адатта өлкөдө инфляциянын өсүшүнө алып келет.
Кыргызстандагы нефтетрейдерлер ассоциациясынын жетекчиси Базарбай Мамбетовдун айтымында канткен менен бизде мунайдын баасы Орусияга жана айрым Борбор Азия өлкөлөрүнө салыштырмалуу арзан:
-Кыргызстанда да күйүүчү май кымбаттады. Бирок Орусия, Казакстан жана Тажикстанда бизге салыштырмалуу 1,5 –2 сомго кымбат болуп жатат. Күйүүчү май жалпы дүйнөлүк базарда кымбат болуп аткандан кийин, биз бааны арзандата албайбыз.
Мындан жарым жыл мурда да Кыргызстанда дизелдик күйүүчү майдын баасы көтөрүлүп, Бишкек жана Ош шаарларындагы жеке унаа каттамдарынын айдоочулары иш ташташкан. Бирок ал убакта бийликтин кийлигишүүсү менен баа арзандатылып, унаа акысы ошол калыбында калтырылган. Мунай сатуучу ири компаниялардын бири «Мунай мырза» ишканасынын жетекчиси Улан Базаркуловдун айтымында, мындан нефти сатуучу компаниялар гана чыгымга учурады:
-Биз убактылуу дизелдик күйүүчү майдын баасын көтөрбөй туралы деп сүйлөшүп, жалаң чыгашага иштедик. Биздин компания 5 млн. сом чыгым тарттык.
Кыргызстандагы мунай ташып саткан ишкана ээлери салыктын көптүгүнө нааразы. Улан Базаркуловдун сөзү боюнча, күйүүчү майдын кымбат болуусу салыктын түрлөрүнүн жана өлчөмүнүн көптүгүнө да байланыштуу:
- Салыкты азайтуу керек. Азыр НДС көп, 20%. Мындан сырткары жергиликтүү салыктар бар. Ошолорду карап, түрүн жана өлчөмүн азайтуу зарыл.
Ал эми айдоочулар күйүүчү майга баанын дагы жогорулоосунан улам, жалаң чыгашага гана иштеп калышканын айтышат. Шаардагы унаада жол акы мындан 6-7 жыл мурдагы 5 сом бойдон калууда. Айдоочулардын көпчүлүгү унааларды ижарага алып иштетишет. Атын атагысы келбеген айдоочунун сөзү боюнча, эгер күйүүчү май кымбат болуп, жол акы көтөрүлбөсө, шоопурлар дагы иш таштоого барууга аргасыз болушат:
- Эгер жол кире көтөрүлбөсө, унааларды токтотобуз. Мындан элге да, бизге да зыян. Ошондуктан жолакыны көтөрүү керек. Башка жол жок. Май баары бир арзандабайт.
Кыргызстандын өзүндө мунай дээрлик өндүрүлбөйт. Кочкоратадагы мунай өндүрүү ишканасы жылына ашып барса 50 миң тонна мунай өндүрөт. Бул жалпы Кыргызстандын мунайга болгон керектөөсүнүн 10 пайызын да жаба албайт. Эксперттедин айтымында, мунай баасынын өсүшү адатта өлкөдө инфляциянын өсүшүнө алып келет.