Бүбүкан Досалиева, Прага шаары АКШнын мурдагы президенти Билл Клинтон Казакстанга барып, шейшембиде казак президенти Нурсултан Назарбаев менен бир жарым саат маек курду. Алтын залдагы жолугушуудан кийин Билл Клинтондун ВИЧ-СПИДге каршы күрөшүү боюнча фонду менен казак өкмөтүнүн кызматташтык тууралуу меморандумуна кол коюлду.
АКШнын мурдагы президенти Билл Клинтон Нурсултан Назарбаев менен жолугушууда ВИЧ-СПИДге каршы күрөшүү боюнча өзүнүн фондуна жана “Катрина” ураганынан кыйрап калган Американын Луизиана жана Миссисипи штаттарынын айрым шаарларынын тургундарына жардам берүүгө каражат сурады. Жардамдын көлөмү канча болору азырынча белгисиз, бирок Билл Клинтон менен сегизинчи жолу жолугушуп жаткандыгын баса белгилеген Нурсултан Назарбаев АКШ менен Казакстандын ортосундагы өнөктөштүк мамиле 12 жыл мурун башталгандыгын эскерди:
- Президент Клинтон жана мен Казакстан менен АКШнын ортосундагы кызматташуунун пайдубалын 1993-жылы “Демократиялык өнөктөштүк” деген макулдашууга кол коюу менен түптөгөнбүз.
Ал эми Билл Клинтон Назарбаев жетектеген жылдар ичинде Казакстандын экономикасы өнүгүп, өлкө Борбор Азиядагы алдыңкы мамлекеттердин бирине айлангандыгын билдирди:
- Мен акыркы жылдардын ичинде Казакстандын экономикасы бийик өнүгүүлөргө ээ болгондугу өзүмө жагымдуу таасир бергендигин айтууга милдеттүүмүн. Мен президент болгон кезде сиз жүргүзгөн экономикалык реформаларга колдоо көрсөтүү мүмкүнчүлүгүнө ээ болгонубузга жана азыр ал өз үзүрүн берип жаткандыгына ыраазымын.
Жолугушуудан кийин ВИЧ-СПИДге каршы күрөшүү үчүн Билл Клинтон негиздеген фонддун концорциуму менен Казак өкмөтүнүн кызматташтыгы тууралуу макулдашууга кол коюлду. Макулдашуу Казакстандын ВИЧ-СПИДге каршы күрөшүүнүн натыйжасын арттырууга көмөк берет.
Кол коюудан кийин президент Нурсултан Назарбаевдин айтуусуна караганда, бул багытта иш-чараларды тезирээк жүргүзүп, ооруга кабылган казакстандыктардын дарылануусуна кеңири мүмкүнчүлүктөр түзүлөт:
- Бүгүн кол коюлган макулдашуу сыркоолорго зор үмүт берет. Аларга биз өлүмдөн коркпой узак жашайсыңар деп ишенимдүү айта алабыз. Азыр баардыгы сөзсүз түрдө ушул жөнүндө ойлошот. Эми биз ала турган дарылар сыркоолор үчүн үч эсеге арзан болот.
Ал эми Билл Клинтондун концорциумуна дүйнөдөгү 40 мамлекет мүчө. Мүчөлүк үчүн фонддун программасынын алкагында бул мамлекеттер СПИДге каршы дарылоо үчүн зарыл дары-дармектерди түз жана арзан баада ала алышат. Ошон үчүн Билл Клинтон адамзаттын саламаттыгын арттырууга кошкон гуманитардык салымы үчүн Жимми жана Розалин Картер атындагы орден менен сыйланган. Ал эми антиретровирустук дарыларды чыгарган өндүрүш ишканалары менен фонд түзгөн келишимдин негизинде дарылардын баасы 50дөн 90 пайызга чейин арзандаган. Фонд дарыларды ири көлөмдө сатып алганы үчүн алардын баасы да арзан түшөт.
Эми Казакстандагы ВИЧ-СПИД илдетине чалдыккан бир адамдын дарылануусуна 140 доллар гана кетет деп Нурсултан Назарбаев билдирди. Анын айтымында, Клинтондун фонду менен түзүлгөн макулдашуунун негизинде ооруга каршы күрөштүн конкреттүү сунуштары ишке ашырыла баштайт. Учурда Казакстанда расмий каттоого алынган 4 миң 600 оорулуу бар, бирок иш жүзүндө алардын саны 20 миңден кем эмес деген да маалыматтар бар.
Назарбаев “Катрина” ураганынан жабыр тарткандарга көмөк иретинде акчалай каражат берилээрин да айтты, бирок анын көлөмүн ачыктаган жок.
Билл Клинтон шаршембиде Казакстандагы оппозициянын лидери Жармакан Туякбай менен жолугушту. Андагы негизги сөз 4-декабрда боло турган президенттик шайлоо жөнүндө болуп, Клинтон бардык талапкерлер үчүн телекөрсөтүүдө, шайлоо комиссияларында бирдей шарт түзүлүп, административдик кийлигишүү болбошу керектигин билдирди. Ал үчүн Казакстандагы президенттик шайлоого байкоо салуучу АКШдагы Картер борборуна өзү көмөктөшүүгө убада берди,-деп “Акыйкат Казакстан” кыймылынын басма сөз кызматы билдирди.
- Президент Клинтон жана мен Казакстан менен АКШнын ортосундагы кызматташуунун пайдубалын 1993-жылы “Демократиялык өнөктөштүк” деген макулдашууга кол коюу менен түптөгөнбүз.
Ал эми Билл Клинтон Назарбаев жетектеген жылдар ичинде Казакстандын экономикасы өнүгүп, өлкө Борбор Азиядагы алдыңкы мамлекеттердин бирине айлангандыгын билдирди:
- Мен акыркы жылдардын ичинде Казакстандын экономикасы бийик өнүгүүлөргө ээ болгондугу өзүмө жагымдуу таасир бергендигин айтууга милдеттүүмүн. Мен президент болгон кезде сиз жүргүзгөн экономикалык реформаларга колдоо көрсөтүү мүмкүнчүлүгүнө ээ болгонубузга жана азыр ал өз үзүрүн берип жаткандыгына ыраазымын.
Жолугушуудан кийин ВИЧ-СПИДге каршы күрөшүү үчүн Билл Клинтон негиздеген фонддун концорциуму менен Казак өкмөтүнүн кызматташтыгы тууралуу макулдашууга кол коюлду. Макулдашуу Казакстандын ВИЧ-СПИДге каршы күрөшүүнүн натыйжасын арттырууга көмөк берет.
Кол коюудан кийин президент Нурсултан Назарбаевдин айтуусуна караганда, бул багытта иш-чараларды тезирээк жүргүзүп, ооруга кабылган казакстандыктардын дарылануусуна кеңири мүмкүнчүлүктөр түзүлөт:
- Бүгүн кол коюлган макулдашуу сыркоолорго зор үмүт берет. Аларга биз өлүмдөн коркпой узак жашайсыңар деп ишенимдүү айта алабыз. Азыр баардыгы сөзсүз түрдө ушул жөнүндө ойлошот. Эми биз ала турган дарылар сыркоолор үчүн үч эсеге арзан болот.
Ал эми Билл Клинтондун концорциумуна дүйнөдөгү 40 мамлекет мүчө. Мүчөлүк үчүн фонддун программасынын алкагында бул мамлекеттер СПИДге каршы дарылоо үчүн зарыл дары-дармектерди түз жана арзан баада ала алышат. Ошон үчүн Билл Клинтон адамзаттын саламаттыгын арттырууга кошкон гуманитардык салымы үчүн Жимми жана Розалин Картер атындагы орден менен сыйланган. Ал эми антиретровирустук дарыларды чыгарган өндүрүш ишканалары менен фонд түзгөн келишимдин негизинде дарылардын баасы 50дөн 90 пайызга чейин арзандаган. Фонд дарыларды ири көлөмдө сатып алганы үчүн алардын баасы да арзан түшөт.
Эми Казакстандагы ВИЧ-СПИД илдетине чалдыккан бир адамдын дарылануусуна 140 доллар гана кетет деп Нурсултан Назарбаев билдирди. Анын айтымында, Клинтондун фонду менен түзүлгөн макулдашуунун негизинде ооруга каршы күрөштүн конкреттүү сунуштары ишке ашырыла баштайт. Учурда Казакстанда расмий каттоого алынган 4 миң 600 оорулуу бар, бирок иш жүзүндө алардын саны 20 миңден кем эмес деген да маалыматтар бар.
Назарбаев “Катрина” ураганынан жабыр тарткандарга көмөк иретинде акчалай каражат берилээрин да айтты, бирок анын көлөмүн ачыктаган жок.
Билл Клинтон шаршембиде Казакстандагы оппозициянын лидери Жармакан Туякбай менен жолугушту. Андагы негизги сөз 4-декабрда боло турган президенттик шайлоо жөнүндө болуп, Клинтон бардык талапкерлер үчүн телекөрсөтүүдө, шайлоо комиссияларында бирдей шарт түзүлүп, административдик кийлигишүү болбошу керектигин билдирди. Ал үчүн Казакстандагы президенттик шайлоого байкоо салуучу АКШдагы Картер борборуна өзү көмөктөшүүгө убада берди,-деп “Акыйкат Казакстан” кыймылынын басма сөз кызматы билдирди.