Эки жумадан ашуун убакытка созулган Эларалык валюта корунун Кыргызстандагы миссиясы ишин аяктады. Вашингтондон келген эксперттер жаңы өкмөт мүчөлөрү менен экономикалык көрсөткүчтөрдү кенен-кесир талдоого алып, үч жылдык программанын аткарылышы, салык, бюджет маселелери боюнча пикир алышты.
Т. Саавалайнен бул ирет жаңы өкмөт мүчөлөрү менен Кыргызстандын жарым жылдык экономикалык өнүгүш көрсөткүчтөрүн талдоого алып, эмдиги жыл бюджетинин киреше-чыгашасы кандай болушу керектигин макулдашты. Каржы министринин милдетин аткаруучу Акылбек Жапаровдун айтканына ынансак, миссия мүчөлөрү 16 күн бою тынымсыз иш үстүндө болушту.
Миссия жетекчиси жакынкы жылдары Кыргызстандын макроэкономикалык көрсөткүчтөрү 5 – 6 пайыз өсүшкө жетерин, азырынча ал 3 пайызды айланчыктап турганын белгилеп, антишке быйыл Кумтөр алтын кенин казып алуу кыйла басаңдай түшкөнү себеп болгонун айтты.
- Эмдиги жылы алтын казып алуу кыйла жогорулайт, өлкө туруктуу экономикалык өнүгүүгө бет алат деп ойлойбуз. Программа боюнча быйыл инфляция деңгээли 4,5% тегерегинде болушу керек. Эмдиги жылдан тарта анын деңгээли дагы төмөндөшү зарыл.
Тапио Саавалайнен ушу тапта Кыргызстандын алтын акча резерви жетиштүү экенин белгиледи. Анын ырасташынча, быйыл салыктан чогултчу акчанын көлөмү улуттук ички дүң продуктка карата 15,5 пайызды түзүп, бул көрсөткүч эмдиги жылы да сакталат.
Эл аралык валюта корунун миссиясы менен кыргыз өкмөтү бул ирет эмдиги жылдан тарта бирдиктүү киреше нарк салыгын 10 пайызга, киреше салыгын 20 пайыздан 10 пайызга түшүрүү чечимине келишти. Кыйладан бери талашты чакырып келген айыл чарба өндүрүшчүлөрүнөн кошумча нарк салыгын алып таштоо аракети бул ирет деле толук жүзөгө ашкан жок. Өкмөт салык жыйноонун ийкем жолун тапкыча ири айыл чарба өндүрүшчүлөрү кошумча нарк салыгын төлөбөй турган болду.
Кыргызстандын Каржы министринин милдетин аткаруучу Акылбек Жапаровдун айтымында, өкмөт кошумча нарк салыгын арбын жыйноонун амалын көрүүдө.
- Салык инспекциясы менен биргеликте биз биртоп иштерди жүзөгө ашыруу аракетин көрүп жатабыз. Кошумча нарк салыгын төлөөгө милдеттүү ишканаларды тыштан көзөмөлдөө ыкмасын колдонобуз. Мындан тышкары президент буйругу менен президенттик акимчиликтин алдында финансы чалгындоо башкармалыгы түзүлөт. Ал өлкөдөгү акча агымын көзөмөлгө алат, арам акчаларды адалдоого каршы күрөшүп, салык төлөөчүлөрдү байкоого алмакчы.
Жаңы өкмөт айрым салыктардын өлчөмүн азайтканы менен, мурда берешендик менен берилип келген салык жеңилдиктери жоюлат. Жалгыз Бишкектин жанындагы эркин экономикалык аймактан башкасы жоюлуп, айыл чарбасына кирбеген жерлерге делген салык көбөйтүлөт. Кыймылсыз мүлк салыгы киргизилет.
Кыргызстандын Улуттук банкынын төрагасы Улан Сарбанов жакын арада Эсептешүү сактык компанияларына 50 миллион сомго чейин чакан кредит бере алышарын маалымдап, бул элеттиктердин жашоо-турмушун оңдоого олуттуу салым кошорун белгиледи:
- Ушул жылдын декабрь айында Кыргыз айыл чарба финансы корпорациясын жеке колго сатуу боюнча тендер жарыяланышы мүмкүн.
Өкмөт кошумча нарк салыгын төлөө чегин 2,5 миллион сомго болжоодо. Андан ашканы салыкты төлөөгө милдеттүү. Буга чейин салык чеги 500 миң сом болчу. Салык өлчөмүн азайтуу казынага акча түшүүнү көбөйтөбү же «көмүскө экономика» дагыле коңулдан чыкпай жата береби – аны эмдиги жылкы ЭВК текшерүүсү айгине кылмакчы.
Миссия жетекчиси жакынкы жылдары Кыргызстандын макроэкономикалык көрсөткүчтөрү 5 – 6 пайыз өсүшкө жетерин, азырынча ал 3 пайызды айланчыктап турганын белгилеп, антишке быйыл Кумтөр алтын кенин казып алуу кыйла басаңдай түшкөнү себеп болгонун айтты.
- Эмдиги жылы алтын казып алуу кыйла жогорулайт, өлкө туруктуу экономикалык өнүгүүгө бет алат деп ойлойбуз. Программа боюнча быйыл инфляция деңгээли 4,5% тегерегинде болушу керек. Эмдиги жылдан тарта анын деңгээли дагы төмөндөшү зарыл.
Тапио Саавалайнен ушу тапта Кыргызстандын алтын акча резерви жетиштүү экенин белгиледи. Анын ырасташынча, быйыл салыктан чогултчу акчанын көлөмү улуттук ички дүң продуктка карата 15,5 пайызды түзүп, бул көрсөткүч эмдиги жылы да сакталат.
Эл аралык валюта корунун миссиясы менен кыргыз өкмөтү бул ирет эмдиги жылдан тарта бирдиктүү киреше нарк салыгын 10 пайызга, киреше салыгын 20 пайыздан 10 пайызга түшүрүү чечимине келишти. Кыйладан бери талашты чакырып келген айыл чарба өндүрүшчүлөрүнөн кошумча нарк салыгын алып таштоо аракети бул ирет деле толук жүзөгө ашкан жок. Өкмөт салык жыйноонун ийкем жолун тапкыча ири айыл чарба өндүрүшчүлөрү кошумча нарк салыгын төлөбөй турган болду.
Кыргызстандын Каржы министринин милдетин аткаруучу Акылбек Жапаровдун айтымында, өкмөт кошумча нарк салыгын арбын жыйноонун амалын көрүүдө.
- Салык инспекциясы менен биргеликте биз биртоп иштерди жүзөгө ашыруу аракетин көрүп жатабыз. Кошумча нарк салыгын төлөөгө милдеттүү ишканаларды тыштан көзөмөлдөө ыкмасын колдонобуз. Мындан тышкары президент буйругу менен президенттик акимчиликтин алдында финансы чалгындоо башкармалыгы түзүлөт. Ал өлкөдөгү акча агымын көзөмөлгө алат, арам акчаларды адалдоого каршы күрөшүп, салык төлөөчүлөрдү байкоого алмакчы.
Жаңы өкмөт айрым салыктардын өлчөмүн азайтканы менен, мурда берешендик менен берилип келген салык жеңилдиктери жоюлат. Жалгыз Бишкектин жанындагы эркин экономикалык аймактан башкасы жоюлуп, айыл чарбасына кирбеген жерлерге делген салык көбөйтүлөт. Кыймылсыз мүлк салыгы киргизилет.
Кыргызстандын Улуттук банкынын төрагасы Улан Сарбанов жакын арада Эсептешүү сактык компанияларына 50 миллион сомго чейин чакан кредит бере алышарын маалымдап, бул элеттиктердин жашоо-турмушун оңдоого олуттуу салым кошорун белгиледи:
- Ушул жылдын декабрь айында Кыргыз айыл чарба финансы корпорациясын жеке колго сатуу боюнча тендер жарыяланышы мүмкүн.
Өкмөт кошумча нарк салыгын төлөө чегин 2,5 миллион сомго болжоодо. Андан ашканы салыкты төлөөгө милдеттүү. Буга чейин салык чеги 500 миң сом болчу. Салык өлчөмүн азайтуу казынага акча түшүүнү көбөйтөбү же «көмүскө экономика» дагыле коңулдан чыкпай жата береби – аны эмдиги жылкы ЭВК текшерүүсү айгине кылмакчы.