Эртең Кыргызстан аймагында парламенттик шайлоо болот. Бул күнү 2160 шайлоо участогунда кыргызстандык 2 миллион 631 миң шайлоочу добуш беришет.
Борбордук шайлоо комиссиясынын маалыматына караганда, шайлоо участокторуна добуш берүүгө зарыл болгон тунук үкөктөр, бюллетендер, бармакка белги коюучу жарак-жабдыктар, документтер буга чейин толугу менен жеткирилген.
Добуш берүү 27-февралда эртең менен саат 8.00 де башталып, «Шайлоо» деп аталган автоматташкан шайлоо системасы аркылуу добуштардын эсеби маал-маалы менен чыгарылып турат, бул маалымат менен интернет аркылуу каалаган учурда, каалаган жерде таанышууга болот.
Мындан тышкары катталган журналисттер, байкоочулар өкмөт үйүндө ачылган маалымат борборунда да иштей алышат:
- Ал жерге каттоосу бар бардык эл аралык байкоочулар кирип, добуш берүүнү уюштуруунун, тыянак чыгаруунун жүрүшү менен толук тааныша алат.
Добуш берүү жараяны башынан аягына чейин байкоочулардын көзөмөлүндө өтөт. Парламенттик шайлоого жергиликтүүлөрдөн тышкары 695 чет өлкөлүк байкоочу катышып, окуяны чет өлкөлүк 75 журналист, Кыргызстандагы 28 маалымат каражаты чагылдыра турган болду.
«Демократия жана жарандык коом үчүн» коалициясынын президенти Эдил Байсалов парламенттик шайлоого даярдыкты канааттандырарлык деп баалайт. Бирок бул парламенттик шайлоонун мыйзам бузуусуз өтөрүн толук кепилдей албайт дейт:
- Абал абдан курч, албетте. Анткени, Кочкордогу, Тоңдогу окуялар далилдегендей, эл учурда таза, акыйкат шайлоону талап кылып атышат. Көпчүлүк округдарда биз шайлоочулардын активдүүлүгү жогору болот деп күтүүдөбүз.
БШК төрагасы Сулайман Иманбаевдин айтымында, бардык округдарда шайлоону шаймашай, үзгүлтүксүз өткөрүп алуу үчүн бардык аракеттер көрүлүп жатат.
Шайлоо өтпөй калуучу жагдайды түзгөн округ байкала элек, бирок, мыйзам боюнча эң көп добуш топтогон талапкердикинен да талапкерлердин баарына каршы берген добуштар көптүк кылып кетсе, андай шартта шайлоо өткөн жок деп саналат:
- Шайлоочулардын бардык талапкерлерге каршы берген добушу аздыга озуп чыккан талапкердикинен ашып кеткен шартта шайлоо болгон жок деп эсептелет.
Мыйзамдын ушул жобосун шайлоодо Кочкор, Тоң округдарынын жана Бишкек шаарындагы Гагарин шайлоо округдарынын шайлоочулары пайдаланарын өздөрүнүн нааразылык чараларынын учурунда жарыялашты. Алар бул аракет аркылуу өздөрүнүн талапкерлери катышпай калган шайлоону болтурбоо максатын көздөшүүдө. Аталган округдардын талапкерлери Акылбек Жапаровду, Арслан Малиевди жана Абдраим Кулбаевди сот үгүт учурунда мыйзам бузду деп шайлоодон четтетип койгон.
Жалпы шайлоонун жүрүшүнө мындай нааразылык аракеттердин таасири канчалык болору тууралуу байкоочулар азыр пикирлерин айтыша элек. Бирок, оппозициячыл саясатчылар маалымат каражаттарына байланышкан акыркы кыйчалыштыктарды шайлоо учурундагы башкы өксүк катары белгилеп жатышат. Бул тууралуу өз пикирин билдиргендердин бири «Атажурт» кыймылынын теңтөрайымы Роза Отунбаева болду:
- Биз бүгүн маалыматтан абдан кем болуп атабыз. Жетпей атат бизге. Баары жабылып атат. Эркин гезиттерди басмырлап, нускаларын алып кетип, ушундай акыбалда болуп атабыз.
Роза Отунбаеванын пикиринде, маалымат эркиндигине байланыштуу парламенттик шайлоо учурунда түзүлгөн бүгүнкү кырдаалды жеке эле оппозициячылар эмес, эл аралык байкоочулар менен чет өлкөлүк журналисттер да көрүп турушат.
Добуш берүү 27-февралда эртең менен саат 8.00 де башталып, «Шайлоо» деп аталган автоматташкан шайлоо системасы аркылуу добуштардын эсеби маал-маалы менен чыгарылып турат, бул маалымат менен интернет аркылуу каалаган учурда, каалаган жерде таанышууга болот.
Мындан тышкары катталган журналисттер, байкоочулар өкмөт үйүндө ачылган маалымат борборунда да иштей алышат:
- Ал жерге каттоосу бар бардык эл аралык байкоочулар кирип, добуш берүүнү уюштуруунун, тыянак чыгаруунун жүрүшү менен толук тааныша алат.
Добуш берүү жараяны башынан аягына чейин байкоочулардын көзөмөлүндө өтөт. Парламенттик шайлоого жергиликтүүлөрдөн тышкары 695 чет өлкөлүк байкоочу катышып, окуяны чет өлкөлүк 75 журналист, Кыргызстандагы 28 маалымат каражаты чагылдыра турган болду.
«Демократия жана жарандык коом үчүн» коалициясынын президенти Эдил Байсалов парламенттик шайлоого даярдыкты канааттандырарлык деп баалайт. Бирок бул парламенттик шайлоонун мыйзам бузуусуз өтөрүн толук кепилдей албайт дейт:
- Абал абдан курч, албетте. Анткени, Кочкордогу, Тоңдогу окуялар далилдегендей, эл учурда таза, акыйкат шайлоону талап кылып атышат. Көпчүлүк округдарда биз шайлоочулардын активдүүлүгү жогору болот деп күтүүдөбүз.
БШК төрагасы Сулайман Иманбаевдин айтымында, бардык округдарда шайлоону шаймашай, үзгүлтүксүз өткөрүп алуу үчүн бардык аракеттер көрүлүп жатат.
Шайлоо өтпөй калуучу жагдайды түзгөн округ байкала элек, бирок, мыйзам боюнча эң көп добуш топтогон талапкердикинен да талапкерлердин баарына каршы берген добуштар көптүк кылып кетсе, андай шартта шайлоо өткөн жок деп саналат:
- Шайлоочулардын бардык талапкерлерге каршы берген добушу аздыга озуп чыккан талапкердикинен ашып кеткен шартта шайлоо болгон жок деп эсептелет.
Мыйзамдын ушул жобосун шайлоодо Кочкор, Тоң округдарынын жана Бишкек шаарындагы Гагарин шайлоо округдарынын шайлоочулары пайдаланарын өздөрүнүн нааразылык чараларынын учурунда жарыялашты. Алар бул аракет аркылуу өздөрүнүн талапкерлери катышпай калган шайлоону болтурбоо максатын көздөшүүдө. Аталган округдардын талапкерлери Акылбек Жапаровду, Арслан Малиевди жана Абдраим Кулбаевди сот үгүт учурунда мыйзам бузду деп шайлоодон четтетип койгон.
Жалпы шайлоонун жүрүшүнө мындай нааразылык аракеттердин таасири канчалык болору тууралуу байкоочулар азыр пикирлерин айтыша элек. Бирок, оппозициячыл саясатчылар маалымат каражаттарына байланышкан акыркы кыйчалыштыктарды шайлоо учурундагы башкы өксүк катары белгилеп жатышат. Бул тууралуу өз пикирин билдиргендердин бири «Атажурт» кыймылынын теңтөрайымы Роза Отунбаева болду:
- Биз бүгүн маалыматтан абдан кем болуп атабыз. Жетпей атат бизге. Баары жабылып атат. Эркин гезиттерди басмырлап, нускаларын алып кетип, ушундай акыбалда болуп атабыз.
Роза Отунбаеванын пикиринде, маалымат эркиндигине байланыштуу парламенттик шайлоо учурунда түзүлгөн бүгүнкү кырдаалды жеке эле оппозициячылар эмес, эл аралык байкоочулар менен чет өлкөлүк журналисттер да көрүп турушат.