Сапар Орозбаков, Бишкек 1990-жылдардын экинчи жарымында өлкөдө кийим тиккен чакан цехтер ачылган болчу. Алардын көптүгүнөн Кыргызстан «тигүүчүлөрдүн өлкөсү» деген атка конгон. Азыр ошол цехтер Казакстанга жана Орусияга кете баштады деген кооптуу кабар айтыла баштады.
Мындай кабарды алгач өткөн жылдын аягында Экономика өнүгүү министри Амангелди Муралиев жарыя кылган болчу:
- Тигүү өндүрүшүнүн продукцияны сатып өткөрүүгө жана иштөөгө жагымдуу шарт түзүлгөн Казакстанга акырындап кете башташы кооптондурат. Ал жерде кошулган нарк 16%. Патенттин наркы да төмөн
Биз маалыматты кийим тиккен цехтердин жетекчилеринин өздөрүнөн тактап көрсөк, алар иш чынында кыйындай баштаганын ырасташты. Бирок алар мунун себебин бир аз башкачараак түшүдүрүштү. Алардын айтымында, Орусия жана Казакстан, өздөрүнүн кийим тиккен фабрикаларын коргоо максатында, айрым чектөөлөрдү киргизишти:
-Чек арада проблемалар башталганын биз баарыбыз сезип жатабыз. Мурда соода бөлүмдөрүндө проблемалар болбой, майда ишкерлер товарды «карго» деп аталган транспорт системасы аркылуу жеңил жөнөтө алса, азыр бажыканалар кайсы компания өндүргөнүн же кайсы компания Орусияга алып келгенин, ким жооп берерин талап кылышып жатышат –деди Текстилчилер ассоциациясынын президенти Эльза Ким.
Ушул эле ассоциациянын аткаруучу директору Гулбахор Фохттун айтымында, мурда кийим тиккен цехтердин продукциясын алып кетип жаткан челнокчулар салыктан качышып, аны чек арадан мыйзамсыз жолдор менен алып өтүшчү. Азыр болсо Казакстандын жана Орусиянын бажыканалары аларды мыйзам боюнча өткөрүп, челноктор мурдагыдай көп келбей калышты:
-Пайдалуу болбой калды. Анткени бажыканадан чыгарганда кошулган наркка салыкты дароо төлөөгө туура келет. Бизде 20%, Орусияда 18%.– дейт Гулбахор Фохт.
Тикмечилердин айтымында, 1990-жылдары Кыргызстанда ишканалар токтоп калгандан кийин челнокчулар өлкөдө жетишпеген товарларды Кытайдан, Түркиядан жана башка өлкөлөрдөн ташып келе башташкан. Алардын айрымдары кийин кийим тиккен цехтерди түздөн түз эле өлкөдө ачууга өтүшкөн.
Кыргызстанда жумушчу күчү арзан болгондуктан, практика ишкерликтин бул түрү пайдалуу экендигин көрсөткөн. Ал каражатты анчалык деле көп талап кылбагандыктан, андай цехтерди челнокко тиешеси жок башка адамдар да уюштурушуп, Бишкекте жана өлкөнүн башка жерлеринде андай цехтер жайнап кеткен.
Алар каттодон өтпөгөндүктөн, өтсө да салыкты толук төлөбөгөндүктөн, алардын саны канча, алар канча кийим тигип чыгарат эч ким так билбейт экен. Бирок Кыргызстан «тикмечилердин өлкөсү» деген атка конгонун айтышат. Эгерде бул цехтер жабылса, миңдеген адамдар жумушсуз калаары айтпаса да түшүнүктүү.
Азыр өкмөт да, текстилчилердин ассоциациясы да бул багытта иш жүргүзүп жатышат. Амангелди Муралиевдин айтымында, министрлик тигүү өнөр жайын андан ары өнүктүрүү боюнча атайын программа иштеп чыкты. Ал эми ассоциация болсо цехтер менен иштешүүдө:
-Биз бажыкана менен жолугушууларды уюштурууга жардам берип жатабыз. Ал жерде биздин компаниялар продукцияны экспорттоонун жана импорттоонун мыйзамды бузбай турган пайдалуу режимин кантип тапса болот тургандыгы жөнүндө кеңеш алышы зарыл –деди Гулбахор Фохт.
- Тигүү өндүрүшүнүн продукцияны сатып өткөрүүгө жана иштөөгө жагымдуу шарт түзүлгөн Казакстанга акырындап кете башташы кооптондурат. Ал жерде кошулган нарк 16%. Патенттин наркы да төмөн
Биз маалыматты кийим тиккен цехтердин жетекчилеринин өздөрүнөн тактап көрсөк, алар иш чынында кыйындай баштаганын ырасташты. Бирок алар мунун себебин бир аз башкачараак түшүдүрүштү. Алардын айтымында, Орусия жана Казакстан, өздөрүнүн кийим тиккен фабрикаларын коргоо максатында, айрым чектөөлөрдү киргизишти:
-Чек арада проблемалар башталганын биз баарыбыз сезип жатабыз. Мурда соода бөлүмдөрүндө проблемалар болбой, майда ишкерлер товарды «карго» деп аталган транспорт системасы аркылуу жеңил жөнөтө алса, азыр бажыканалар кайсы компания өндүргөнүн же кайсы компания Орусияга алып келгенин, ким жооп берерин талап кылышып жатышат –деди Текстилчилер ассоциациясынын президенти Эльза Ким.
Ушул эле ассоциациянын аткаруучу директору Гулбахор Фохттун айтымында, мурда кийим тиккен цехтердин продукциясын алып кетип жаткан челнокчулар салыктан качышып, аны чек арадан мыйзамсыз жолдор менен алып өтүшчү. Азыр болсо Казакстандын жана Орусиянын бажыканалары аларды мыйзам боюнча өткөрүп, челноктор мурдагыдай көп келбей калышты:
-Пайдалуу болбой калды. Анткени бажыканадан чыгарганда кошулган наркка салыкты дароо төлөөгө туура келет. Бизде 20%, Орусияда 18%.– дейт Гулбахор Фохт.
Тикмечилердин айтымында, 1990-жылдары Кыргызстанда ишканалар токтоп калгандан кийин челнокчулар өлкөдө жетишпеген товарларды Кытайдан, Түркиядан жана башка өлкөлөрдөн ташып келе башташкан. Алардын айрымдары кийин кийим тиккен цехтерди түздөн түз эле өлкөдө ачууга өтүшкөн.
Кыргызстанда жумушчу күчү арзан болгондуктан, практика ишкерликтин бул түрү пайдалуу экендигин көрсөткөн. Ал каражатты анчалык деле көп талап кылбагандыктан, андай цехтерди челнокко тиешеси жок башка адамдар да уюштурушуп, Бишкекте жана өлкөнүн башка жерлеринде андай цехтер жайнап кеткен.
Алар каттодон өтпөгөндүктөн, өтсө да салыкты толук төлөбөгөндүктөн, алардын саны канча, алар канча кийим тигип чыгарат эч ким так билбейт экен. Бирок Кыргызстан «тикмечилердин өлкөсү» деген атка конгонун айтышат. Эгерде бул цехтер жабылса, миңдеген адамдар жумушсуз калаары айтпаса да түшүнүктүү.
Азыр өкмөт да, текстилчилердин ассоциациясы да бул багытта иш жүргүзүп жатышат. Амангелди Муралиевдин айтымында, министрлик тигүү өнөр жайын андан ары өнүктүрүү боюнча атайын программа иштеп чыкты. Ал эми ассоциация болсо цехтер менен иштешүүдө:
-Биз бажыкана менен жолугушууларды уюштурууга жардам берип жатабыз. Ал жерде биздин компаниялар продукцияны экспорттоонун жана импорттоонун мыйзамды бузбай турган пайдалуу режимин кантип тапса болот тургандыгы жөнүндө кеңеш алышы зарыл –деди Гулбахор Фохт.