Азиза Турдуева, Бишкек Конституциянын жаңы редакциясына ылайык парламентке партиялык тизме боюнча ат салышканга болбойт. Байкоочулар бул норма саясий партиялардын шайлоого катышуу активдүүлүгүн төмөндөттү дешет. Бирок, алдыдагы парламенттик шайлоого саясий партиялар катышып жатышат. Оппозициялык партиялар үгүт иштеринин жүрүшүндө бийликтин колдооосуна ээ партиялар тарабынан жер-жерлерде мыйзам бузуулар орун алып жаткандыгы жөнүндө тынчсызданууларын билдиришүүдө.
Кыргызстандын Башмыйзамынын жаңы редакциясы боюнча саясий партиялар парламенттик шайлоого талапкерлерди көрсөтүү аркылуу катышууга укуктуу.
«Шайлоо кодексине» киргизилген толуктоолор менен өзгөртүүлөргө ылайык, округдук жана участкалык шайлоо комиссияларынын үчтөн бир бөлүгү саясий партиялардын өкүлдөрүнөн түзүлдү. Бирок, серепчилер бардык эле саясий партиялар бул шайлоого бирдей жигердүү катышып жатат деп санашпайт.
Борбордук шайлоо комиссиясынын маалыматы боюнча, округдук жана участкалык шайлоо комиссияларынын мүчөлөрү болуп негизинен “Алга Кыргызстан” жана “Адилет” партияларынын өкүлдөрү киришти. Мындай көрүнүштү аталган партиялардын өкүлдөрү алардын жигердүү ишмердүүлүгү менен түшүндүрсө, оппозициялык партиялар болсо административдик ресурстарды пайдалануунун жемиши катары баалашты.
“Атамекен” социалисттик, “Асаба” кайра жаралуу, Кыргызстан демократиялык кыймылы, “Эркин Кыргызстан”, “Алга,Кыргызстан!”, “Адилет”, “Республика” жана башка бир катар партиялар алдыдагы парламенттик шайлоого талапкерлерин өздөрүнүн курултайында көрсөтүшкөн. Бирок, көптөгөн партиялардын мүчөлөрү шайлоого талапкерлигин өздөрү көрсөтүштү.
Учурда бир катар саясий партиялар өз талапкерлерине үгүттөө иштерин жүргүзүп жатышат. Оппозициялык көз караштагы айрым партиялар үгүт иштеринин жүрүшүндө бийликти колдогон саясий партиялар ар кандай административдик респурстарды пайдаланууда деп билдиришүүдө.
Буга байланыштуу “Эркиндик” партиясынын төрагасы Топчубек Тургуналиев мындай дейт:
- Алга, Кыргызстан!”, “Адилет” сыяктуу партиялардын өкүлдөрү бардык жерде административдик ресурстарды пайдаланып жатышкандыгын шайлоочулар айтып жатышат. Бул партиялардын өкулдөрүнө добуш бересиңер деп ачык эле тапшырмалар берилүүдө. Башкача айтканда, бийликтин партиялары одоно мыйзам бузууларга барууда. Эгерде добуш берүүнү элдин өзүнүн эркине коюп койсо, анда оппозициялык партиялардын өкүлдөрү жеңет.
Кыргызстан демократиялык кыймылы партиясынын саясий кеңешинин мүчөсү Эдилбек Сарыбаев да жер-жерлерде оаппозициялык партиялардын өкүлдөрүнө кысым көрсөтүлүп жаткандыгын белгилейт:
- Оппозициялык партиялардын өкүлдөрү праламентке шайланышы өтө кыйын болот. Анткени, жер-жерлерде, көпчүлүк округдарда аларга каршы аябай чоң кысым болуп жатат. Жер-жерлерде бийлик администрациялары бийликтин колдоосуна ээ өкүлдөргө гана көңүл буруп, ал эми оппозициялык партиялардын өкүлдөрүнө тоскоолдуктар көрсөтүлүүдө .
Ал эми бийликтин реформаларын колдогон партиялардын өкүлдөрү мындай пикирлерди чекте кагышууда. “Адилет”, “Алга, Кыргызстан!” сыяктуу партиялардын өкүлдөрүнүн парламентте көпчүлүк орунду ээлеши мыйзам ченемдүү көрүнүш деп эсептешет.
“Адилет” партиясынын тең төрагаларынын бири, вице-премьер-министр Кубанычбек Жумалиев мындай дейт:
- Алга Кыргызстан”, “Адилет” сыяктуу жер-жерлерде өздөрүнүн райондук, облустук бөлүмдөрү бар, мүчөлөрү көп партиялардан парламентке көбүрөөк өтүшү мыйзам ченемдүү көрүнүш. Ал эми административдик ресурстар жөнүндө айтсак, мындай мыйзам бузуулар болуп жатат дегенге мен ишенбейм. Анткени, азыр Шайлоо Кодекси боюнча буга тыйуу салынган жана бийлик өкүлдөрү шайлоо жараяндарына кийгилишкен жок .
Борбордук шайлоо комиссиясынын маалыматына караганда, саясий партиялар тарабынан орун алган мыйзам бузуулар боюнча азырынча арыздар тушө элек.
Бул жөнүндө Борборшайлоокомдун өкүлү Туйгуналы Абдраимов билдирди:
- Борбордук шайлоо комиссиясына талапкерлер тарабынан көп арыздар түшүп жатат. Бирок, саясий партиялардын кандайдыр бир одоно мыйзам бузуулары боюнча арыздар түшө элек.
«Шайлоо кодексине» киргизилген толуктоолор менен өзгөртүүлөргө ылайык, округдук жана участкалык шайлоо комиссияларынын үчтөн бир бөлүгү саясий партиялардын өкүлдөрүнөн түзүлдү. Бирок, серепчилер бардык эле саясий партиялар бул шайлоого бирдей жигердүү катышып жатат деп санашпайт.
Борбордук шайлоо комиссиясынын маалыматы боюнча, округдук жана участкалык шайлоо комиссияларынын мүчөлөрү болуп негизинен “Алга Кыргызстан” жана “Адилет” партияларынын өкүлдөрү киришти. Мындай көрүнүштү аталган партиялардын өкүлдөрү алардын жигердүү ишмердүүлүгү менен түшүндүрсө, оппозициялык партиялар болсо административдик ресурстарды пайдалануунун жемиши катары баалашты.
“Атамекен” социалисттик, “Асаба” кайра жаралуу, Кыргызстан демократиялык кыймылы, “Эркин Кыргызстан”, “Алга,Кыргызстан!”, “Адилет”, “Республика” жана башка бир катар партиялар алдыдагы парламенттик шайлоого талапкерлерин өздөрүнүн курултайында көрсөтүшкөн. Бирок, көптөгөн партиялардын мүчөлөрү шайлоого талапкерлигин өздөрү көрсөтүштү.
Учурда бир катар саясий партиялар өз талапкерлерине үгүттөө иштерин жүргүзүп жатышат. Оппозициялык көз караштагы айрым партиялар үгүт иштеринин жүрүшүндө бийликти колдогон саясий партиялар ар кандай административдик респурстарды пайдаланууда деп билдиришүүдө.
Буга байланыштуу “Эркиндик” партиясынын төрагасы Топчубек Тургуналиев мындай дейт:
- Алга, Кыргызстан!”, “Адилет” сыяктуу партиялардын өкүлдөрү бардык жерде административдик ресурстарды пайдаланып жатышкандыгын шайлоочулар айтып жатышат. Бул партиялардын өкулдөрүнө добуш бересиңер деп ачык эле тапшырмалар берилүүдө. Башкача айтканда, бийликтин партиялары одоно мыйзам бузууларга барууда. Эгерде добуш берүүнү элдин өзүнүн эркине коюп койсо, анда оппозициялык партиялардын өкүлдөрү жеңет.
Кыргызстан демократиялык кыймылы партиясынын саясий кеңешинин мүчөсү Эдилбек Сарыбаев да жер-жерлерде оаппозициялык партиялардын өкүлдөрүнө кысым көрсөтүлүп жаткандыгын белгилейт:
- Оппозициялык партиялардын өкүлдөрү праламентке шайланышы өтө кыйын болот. Анткени, жер-жерлерде, көпчүлүк округдарда аларга каршы аябай чоң кысым болуп жатат. Жер-жерлерде бийлик администрациялары бийликтин колдоосуна ээ өкүлдөргө гана көңүл буруп, ал эми оппозициялык партиялардын өкүлдөрүнө тоскоолдуктар көрсөтүлүүдө .
Ал эми бийликтин реформаларын колдогон партиялардын өкүлдөрү мындай пикирлерди чекте кагышууда. “Адилет”, “Алга, Кыргызстан!” сыяктуу партиялардын өкүлдөрүнүн парламентте көпчүлүк орунду ээлеши мыйзам ченемдүү көрүнүш деп эсептешет.
“Адилет” партиясынын тең төрагаларынын бири, вице-премьер-министр Кубанычбек Жумалиев мындай дейт:
- Алга Кыргызстан”, “Адилет” сыяктуу жер-жерлерде өздөрүнүн райондук, облустук бөлүмдөрү бар, мүчөлөрү көп партиялардан парламентке көбүрөөк өтүшү мыйзам ченемдүү көрүнүш. Ал эми административдик ресурстар жөнүндө айтсак, мындай мыйзам бузуулар болуп жатат дегенге мен ишенбейм. Анткени, азыр Шайлоо Кодекси боюнча буга тыйуу салынган жана бийлик өкүлдөрү шайлоо жараяндарына кийгилишкен жок .
Борбордук шайлоо комиссиясынын маалыматына караганда, саясий партиялар тарабынан орун алган мыйзам бузуулар боюнча азырынча арыздар тушө элек.
Бул жөнүндө Борборшайлоокомдун өкүлү Туйгуналы Абдраимов билдирди:
- Борбордук шайлоо комиссиясына талапкерлер тарабынан көп арыздар түшүп жатат. Бирок, саясий партиялардын кандайдыр бир одоно мыйзам бузуулары боюнча арыздар түшө элек.