АКШдагы «Intercontinental commerce corp» компаниясынын президенти Экрам Миллер Кыргызстанга экономикалык жактан жардам берүүнү көздөп жаткандыгын билдирди. Америкалык компания Кыргызстандын түндүгү менен түштүгүн байланыштыруучу Өзбекстан-Кыргызстан-кытай темир жолдорун курууну, текстиль, туризм жана кайра иштетүү тармагын өнүктүрүүнү каржыламакчы.
- Миллер мырза, Кыргызстанга кош келипсиз. Биздин угармандарга өзүңүздүн иш сапарыңыздын максаты тууралуу кыскача айта кетсеңиз?
-Акыркы алты айдын ичинде биз кыргызстандык ишкерлер менен шериктештикте бир нече долбоорлордун үстүндө иштеп жатканбыз. Акыры өзүм да Кыргызстанга келүүгө убакыт таптым. Мени сиздердин өкмөт башчысы Николай Танаев кабыл алды. Биз аны менен Кыргызстандагы бири нече долбоорлорду каржылоону улантуу боюнча сүйлөшө алдык. Мен жетектеген «Intercontinental commerce corporation» компаниясы учурда Өзбекстанда, Азербайжанда, Орусияда жана Казакстанда иштеп жатат. Азыркы убакта Казакстандын Алматы шаарында 1 млрд 200 млн долларлык долбоорду каржылоонун үстүндө иштеп жатабыз. Бул жеке инвестиция болуп саналат. Мен буга чейин Кыргызстан сыяктуу кооз өлкөгө көңүл бурбай келгениме өкүнөм. Бирок азыр мен сиздердин өкмөт тарабынан сунуш кылынган инвестициялык долбоорлордун баарысын карап чыгууга даярмын.
- Кыргыз өкмөтү тарабынан сизге каржылап берүү өтүнүчү менен бир нече долбоор сунуш кылынгандыгы белгилүү. Алардын ичинен кандай долбоорлорду каржылоону туура көрдүңүз?
- Албетте, биз сөзсүз түрдө тышкы инвестицияларды тартуу боюнча мамлекеттик департамент менен бирге иш алып барабыз. Эгер биз бир ишти баштасак, аны сөзсүз аягына чыгарабыз, эч качан чегинүү болбойт! Мен муну баса белгилеп койгум келет. Сиздердин өкмөт башчысы менен эки күнгө созулган сүйлөшүүбүз Кыргызстан үчүн зарыл болгон долбоорлорду ишке ашырууга байланыштуу болду. Анын ичинде Кыргызстандын түндүгү менен түштүгүн, ошондой эле Кыргызстан, Өзбекстан аркылуу Кытай менен Европаны байланыштыруучу темир жолдорду куруу, таштандыларды кайра иштетүү, пахта иштетүү, тоо-кен жана туризм тармагын өнүктүрүү боюнча долбоорлор тууралуу сөз болду. Дүйнөдө туризм мунайзат жана газ өндүрүү тармагынан кийинки кирешелүү тармак болуп саналат. Ошондуктан биз премьер-министрдин Ысыккөл аймагын көрүүнү өтүнгөн сунушун чын дилибиз менен кабыл алдык. Мындан тышкары биз премьер-министр менен маалымат технологиялары тармагындагы долбоорлор, анын ичинде маалымат каражаттары тууралуу да талкууладык. Бул долбоордун да пайдасы көп. Алсак Индияда ушул тармакта эле миллиондогон иш орундары түзүлгөн.
- Миллер мырза, Кыргызстанда текстиль тармагы он жылдан ашуун убактан бери токтоп турган. Сиз ишке ашырууну максат кылган долбоорлордун бири-ушул тармакка арналган турбайбы. Ушул тууралуу кененирээк айта кетсеңиз.
- Сиздердин мамлекет пахтаны көп өндүрүүчү өлкө болуп саналат. Ошондой эле Кыргызстанда өскөн пахтанын сапаты башка жерлерде өндүрүлгөн пахтага караганда жогору. Ал сапаты жагынан Египетте өстүрүлгөн пахтанын сапаты менен барабар. Ошондой эле баасы да кымбат болот. Демек андан жакшы кездемелерди чыгарууга болот. Ушундай эле долбоор Өзбекстанда да ишке ашып жатат. Өзбекстандыктар бир килограмм пахтаны бир долларга сатышат. Эгер аны кайра иштетип кездеме чыгарса, ошол эле пахтаны 20 долларга сатышы мүмкүн. Менимче текстиль тармагын өндүрүү жакшы түшүмүн берет. Анткени дүйнө жүзүндө элдин көбү пахта жибинен согулган кездемелерден тигилген кийимдерди баалап калышты. Мисалы, мен өзүм да пахтадан согулган кийимдерди гана кием.
-Бул долбоорлор качан ишке ашырыла башташы мүмкүн?
- Бул долбоорду ишке ашыруу үчүн биз алгач өзүбүздүн эксперттерибизди жөнөтүп, алар аркылуу пахта өндүргөн дыйкандар менен сүйлөшүүлөрдү жүргүзөбүз. Ал эми көп каражатты талап кылган чоң долбоорлорду талдап чыгууга көп убакыт талап кылынат. Аларды ишке ашыруу үчүн талап кылынган иш-чаралардын баарын жасагандан кийин ишке киришебиз.
-Миллер мырза, маек куруп бергениңиз үчүн чоң ырахмат.
-Акыркы алты айдын ичинде биз кыргызстандык ишкерлер менен шериктештикте бир нече долбоорлордун үстүндө иштеп жатканбыз. Акыры өзүм да Кыргызстанга келүүгө убакыт таптым. Мени сиздердин өкмөт башчысы Николай Танаев кабыл алды. Биз аны менен Кыргызстандагы бири нече долбоорлорду каржылоону улантуу боюнча сүйлөшө алдык. Мен жетектеген «Intercontinental commerce corporation» компаниясы учурда Өзбекстанда, Азербайжанда, Орусияда жана Казакстанда иштеп жатат. Азыркы убакта Казакстандын Алматы шаарында 1 млрд 200 млн долларлык долбоорду каржылоонун үстүндө иштеп жатабыз. Бул жеке инвестиция болуп саналат. Мен буга чейин Кыргызстан сыяктуу кооз өлкөгө көңүл бурбай келгениме өкүнөм. Бирок азыр мен сиздердин өкмөт тарабынан сунуш кылынган инвестициялык долбоорлордун баарысын карап чыгууга даярмын.
- Кыргыз өкмөтү тарабынан сизге каржылап берүү өтүнүчү менен бир нече долбоор сунуш кылынгандыгы белгилүү. Алардын ичинен кандай долбоорлорду каржылоону туура көрдүңүз?
- Албетте, биз сөзсүз түрдө тышкы инвестицияларды тартуу боюнча мамлекеттик департамент менен бирге иш алып барабыз. Эгер биз бир ишти баштасак, аны сөзсүз аягына чыгарабыз, эч качан чегинүү болбойт! Мен муну баса белгилеп койгум келет. Сиздердин өкмөт башчысы менен эки күнгө созулган сүйлөшүүбүз Кыргызстан үчүн зарыл болгон долбоорлорду ишке ашырууга байланыштуу болду. Анын ичинде Кыргызстандын түндүгү менен түштүгүн, ошондой эле Кыргызстан, Өзбекстан аркылуу Кытай менен Европаны байланыштыруучу темир жолдорду куруу, таштандыларды кайра иштетүү, пахта иштетүү, тоо-кен жана туризм тармагын өнүктүрүү боюнча долбоорлор тууралуу сөз болду. Дүйнөдө туризм мунайзат жана газ өндүрүү тармагынан кийинки кирешелүү тармак болуп саналат. Ошондуктан биз премьер-министрдин Ысыккөл аймагын көрүүнү өтүнгөн сунушун чын дилибиз менен кабыл алдык. Мындан тышкары биз премьер-министр менен маалымат технологиялары тармагындагы долбоорлор, анын ичинде маалымат каражаттары тууралуу да талкууладык. Бул долбоордун да пайдасы көп. Алсак Индияда ушул тармакта эле миллиондогон иш орундары түзүлгөн.
- Миллер мырза, Кыргызстанда текстиль тармагы он жылдан ашуун убактан бери токтоп турган. Сиз ишке ашырууну максат кылган долбоорлордун бири-ушул тармакка арналган турбайбы. Ушул тууралуу кененирээк айта кетсеңиз.
- Сиздердин мамлекет пахтаны көп өндүрүүчү өлкө болуп саналат. Ошондой эле Кыргызстанда өскөн пахтанын сапаты башка жерлерде өндүрүлгөн пахтага караганда жогору. Ал сапаты жагынан Египетте өстүрүлгөн пахтанын сапаты менен барабар. Ошондой эле баасы да кымбат болот. Демек андан жакшы кездемелерди чыгарууга болот. Ушундай эле долбоор Өзбекстанда да ишке ашып жатат. Өзбекстандыктар бир килограмм пахтаны бир долларга сатышат. Эгер аны кайра иштетип кездеме чыгарса, ошол эле пахтаны 20 долларга сатышы мүмкүн. Менимче текстиль тармагын өндүрүү жакшы түшүмүн берет. Анткени дүйнө жүзүндө элдин көбү пахта жибинен согулган кездемелерден тигилген кийимдерди баалап калышты. Мисалы, мен өзүм да пахтадан согулган кийимдерди гана кием.
-Бул долбоорлор качан ишке ашырыла башташы мүмкүн?
- Бул долбоорду ишке ашыруу үчүн биз алгач өзүбүздүн эксперттерибизди жөнөтүп, алар аркылуу пахта өндүргөн дыйкандар менен сүйлөшүүлөрдү жүргүзөбүз. Ал эми көп каражатты талап кылган чоң долбоорлорду талдап чыгууга көп убакыт талап кылынат. Аларды ишке ашыруу үчүн талап кылынган иш-чаралардын баарын жасагандан кийин ишке киришебиз.
-Миллер мырза, маек куруп бергениңиз үчүн чоң ырахмат.