28-октябрда Жогорку Кеңештин Эл өкүлдөр жыйыны 2005-жылга өлкөнүн бюджет долбоорун карай баштады. Депутаттарга долбоор тууралуу каржы министри Болот Абилдаев маалымат берди.
Каржы министринин маалыматына караганда, келерки жылкы бюджеттин киреше бөлүгү 15 миллиард 670 миллион сом, чыгашасы 16 миллиард 173 миллион сом болоору болжолдонууда. Ал эми Ички дүң продуктынын көлөмү 100 миллиард 800 миллион сомго жетип, 5 пайы зөсүш болору белгиленүүдө. Өкмөт 2005-жылы макроэкономикалык туруктуулукту сактап, инфляцияны 4 пайыздын тегерегинде, ал эми сомдун курсун долларга карай 44 сомдун айланасында кармоону болжоп жатат. Бирок эмки жылы өлкөнүн импорт-экспорттук ишмердүүлүгүндө кыйнчылыктар пайда болоору көрүнүп турат. Анткени экспорттун жалпы көлөмү 650 миллион доллар болот деп эсептелип жатса, импорт 891 миллион долларга жетери күтүлүүдө. Натыйжада тескери сальдо 241 миллион долларга жетмекчи. Абалдын мындай болушуна алтын өндүрүшүнүн кыскараары таасир этээри маалымдалууда.
Бюджет мойнуна келерки жылы тышкы жана ички карызды төлөө да оор жүк болуп түшөөрү байкалып турат. Маселен, тышкы карыздын негизги бөлүгүн төлөөгө 2 миллиард 146 миллион сом же 48 миллион 700 миң доллар чегерилсе, ички карыздарга 1 миллиард 783 миллион сом жумшалаары айкын болууда.
Бюджет долбоорунун негизги параметрлеринде мына ушундай татаалдыктар бар экендигине карабай-аны депутаттар оң баалап жатышат.
Каржы министри Болот Абилдаев бюджеттин чыгаша бөлүгү боюнча кеңири маалымат берүү менен депутаттардын буга чейин айтылган сунуштары тууралуу буларды билдирди:
- Жыйынтыгында айтаарым, Эл өкүлдөр жыйынынын комитеттеринин сунушу менен бюджеттин чыгашасы 300 миллион сомго жогорулады. Мына ошентип бюджеттин жалпы чыгашасы 16 миллиард 473 миллион сом көлөмүндө долбоорлонуп жатат. Бюджеттин тартыштыгы болсо 502 миллион 700 миң сомду түзүп атат.
Каржы министринен кийин Эл өкүлдөр жыйынынын бюджет жана финансы комитетинин төрагасы Жеңишбек Эшенкулов сөз сүйлөп, бюджетти биринчи окууда кабыл алууга коллегаларын чакырды. Ал өз сөзүндө беш жыл ичинде өлкө бюджетинин көлөмүнүн өсүшүнө токтолду:
- ИДПынын көлөмү 2000-жылы 65 миллиард 357 миллион сом болгон. Келерки жылы анын көлөмүн 100 миллиард 784 миллион сомго жеткирүү болжолдонуп, беш жылдык өсүш 54, 2 пайыз болуп, жыл сайын орто эсеп 10.8 пайыз өскөнүн көрсөтүп турат. Келерки жылда 5 пайыз өсүш реалдуу деп эсептеймин.
Каржы министри менен комитет төрагасынын сөзүнөн кийин депутаттар министрге суроолорун узатышып, анда негизинен депутаттар өз шайлоо округдарындагы социалдык багыттагы курулуштарды каржылоо маселесин козгошту. Айрым депутаттар өнөр жай тармагын көтөрүү багытында кандай иштер жасалаарын сураганда, каржы министри бул тармактын карызы 4 миллиард 500 миллион сомго жеткенин жана ал карыздардын чет өлкөлүктөргө болгон бөлүгүн өкмөт төлөп жатканын билдирди.
Суроо-жооп бүткөндөн кийин депутаттар долбоор боюнча жарыш сөзгө чыкмакчы. Андан соң долбоор биринчи окууда кабыл алуу үчүн добушка коюлат.
Бюджет мойнуна келерки жылы тышкы жана ички карызды төлөө да оор жүк болуп түшөөрү байкалып турат. Маселен, тышкы карыздын негизги бөлүгүн төлөөгө 2 миллиард 146 миллион сом же 48 миллион 700 миң доллар чегерилсе, ички карыздарга 1 миллиард 783 миллион сом жумшалаары айкын болууда.
Бюджет долбоорунун негизги параметрлеринде мына ушундай татаалдыктар бар экендигине карабай-аны депутаттар оң баалап жатышат.
Каржы министри Болот Абилдаев бюджеттин чыгаша бөлүгү боюнча кеңири маалымат берүү менен депутаттардын буга чейин айтылган сунуштары тууралуу буларды билдирди:
- Жыйынтыгында айтаарым, Эл өкүлдөр жыйынынын комитеттеринин сунушу менен бюджеттин чыгашасы 300 миллион сомго жогорулады. Мына ошентип бюджеттин жалпы чыгашасы 16 миллиард 473 миллион сом көлөмүндө долбоорлонуп жатат. Бюджеттин тартыштыгы болсо 502 миллион 700 миң сомду түзүп атат.
Каржы министринен кийин Эл өкүлдөр жыйынынын бюджет жана финансы комитетинин төрагасы Жеңишбек Эшенкулов сөз сүйлөп, бюджетти биринчи окууда кабыл алууга коллегаларын чакырды. Ал өз сөзүндө беш жыл ичинде өлкө бюджетинин көлөмүнүн өсүшүнө токтолду:
- ИДПынын көлөмү 2000-жылы 65 миллиард 357 миллион сом болгон. Келерки жылы анын көлөмүн 100 миллиард 784 миллион сомго жеткирүү болжолдонуп, беш жылдык өсүш 54, 2 пайыз болуп, жыл сайын орто эсеп 10.8 пайыз өскөнүн көрсөтүп турат. Келерки жылда 5 пайыз өсүш реалдуу деп эсептеймин.
Каржы министри менен комитет төрагасынын сөзүнөн кийин депутаттар министрге суроолорун узатышып, анда негизинен депутаттар өз шайлоо округдарындагы социалдык багыттагы курулуштарды каржылоо маселесин козгошту. Айрым депутаттар өнөр жай тармагын көтөрүү багытында кандай иштер жасалаарын сураганда, каржы министри бул тармактын карызы 4 миллиард 500 миллион сомго жеткенин жана ал карыздардын чет өлкөлүктөргө болгон бөлүгүн өкмөт төлөп жатканын билдирди.
Суроо-жооп бүткөндөн кийин депутаттар долбоор боюнча жарыш сөзгө чыкмакчы. Андан соң долбоор биринчи окууда кабыл алуу үчүн добушка коюлат.