Сапар Орозбаков, Бишкек 10-майда Бишкекте кыргыз сомунун 10 жылдыгына карата конференция болуп, ага президент Аскар Акаев, премьер-министр Николай Танаев, өкмөт мүчөлөрү, Улуттук Банктын кызматкерлери, депутаттар жана окумуштуулар катышты. Конференцияга эл аралык финансы уюмдарынан да көп адамдар келишкен. Алардын ичинде Эл аралык Валюта Фондунун тейлөөчү директорунун орун басары Эдуардо Аннинат жана Европа боюнча 2-департаментинин директору Джон Олдинг Сми, Дүйнөлүк Банктын Борбордук Азия боюнча директору Денис де Трей, Европа Өнүктүрүү жана Реконструкциялоо Банкынын Борбордук Азия боюнча директору Масару Хонма, Азия Өнүктүрүү жана Реконструкциялоо Банкынын Түштүк-Чыгыш Азия департаментинин баш директорунун орун басары Шамшад Ахтар жана башкалар бар.
Конференциянын башында президент Аскар Акаев куттуктоо сөзүн сүйлөдү. Ал өз сөзүндө 10 жыл мурдагы экономикалык кырдаалды эске салып, ал жылдары Кыргызстан татаал абалда калгандыгын белгиледи. Президенттин айтымында, өлкөнүн өнөр жай өндүрүшүнүн төмөндөп кетиши, мурдагы Советтер Союзунун республикаларынын ортосундагы соода-экономикалык байланыштардын үзүлүшү, борбордон мурдагыдай жардамдын келбей калышы, ошого байланыштуу финансылык ресурстардын тартыштыгы, республикалардын ортосундагы бирдиктүү акча саясатынын жоктугу жана гиперинфляция коркунучу чечкиндүү кадамга барууга түрткү берип, 1993-жылдын 10-майында улуттук валютаны киргизүү тууралуу чечим кабыл алынган.
- Ал оңой чечим эмес болчу. Бүгүн улуттук валютанын керек экенине эч кимдин күмөнү жок. 10 жыл мурда бардыгы күмөн санашкан. Дыкат экономикалык талдоо жүргүзүп көрүүгө жана татаал уюштуруу иштерин карап чыгууга туура келди. Негигиси – улуттук валютаны киргизүү тууралуу чечим чыгарып, ишке ашырууга саясий эрк керек болду, - деди Аскар Акаев өзүнүн куттуктоо сөзүндө.
Президент сомду киргизип, анын туруктуулугун камсыз кылууга жардам көрсөткөнү үчүн Эл аралык Валюта Фондуна терең ыраазычылык билдирди.
- Албетте, өзүбүздүн колубуздан мындай зор иш келмек эмес. Ошондуктан, мен азыр өзгөчө белгилеп жатам - Эл аралык Валюта Фондунун салымы зор. Эл аралык Валюта Фонду башынан бизге эсеп-кысап жагынан да, финансылык ресурс жагынан да толук жардам бербегенде, бул аракетибиз ийгиликке алып келмек эмес, - деди Аскар Акаев.
Президенттин айтымында, сом 1998-жылкы дүйнөлүк финансылык кризисте да өзүнүн туруктуулугун көрсөттү. Ал 2 эсеге жакын девальвация болгону менен, эл ишенген туруктуу валюта бойдон кала берди. Азыр өлкөдө макроэкономикалык стабилдүүлүк орноп, экономикалык өнүгүүгө шарт түзүлдү.
Конференцияда чыгып сүйлөшкөн эл аралык финансы уюмдарынын өкүлдөрү Кыргызстанда экономикалык реформалар ийгиликтүү жүргүзүлүп жатканын белгилешти.
- Экономикалык өнүгүүнүн жакшы жолу - өз алдынча аракет кылуу. Бул силердин аракетиңер Эл аралык Валюта Фонду жана Дүйнөлүк Банк өңдүү финансы уюмдары тарабынан колдоо табаарында шек жок. Биз Кыргыз Республикасынын кызыкчылыгына жан-дилибиз менен кызмат кылабыз. Реформалар улантылып, тамырлай бере турган болсо, биз өз милдетибизди аткарууну уланта беребиз, - деди Эдуардо Аннинат.
Президент А. Акаев кыргыз сомун «Кыргызстандын көз карандысыздыгынын символу» деп мүнөздөдү.
- Сомдун 10 жылдыгы Кыргыз мамлекеттүүлүгүнүн 2200 жылдыгын өткөрүү менен дал келип отурат. Кыргыз сомунун тарыхы кыска болгону менен, ал кыргыз элинин тарыхы менен тыгыз байланышкан. Кыргызстандын даңазалуу доору кыргыз элинин эсинде гана эмес, биздин акчанын сүрөттөрүндө да түбөлүккө сакталып калды. Алар тарыхый окуяларды, маданий эстеликтерди, көрүнүктүү ишмерлерди, маданият жетишкендиктерин жана даңазалуу тарыхый даталарды чагылдырат. Кыргыз сому мезгилдин талабы менен бараткан жана радикалдуу өзгөртүүлөр жолуна түшкөн көз карандысыз жаш мамлекеттин чыныгы символу болуп калды, – деди Аскар Акаев.
- Ал оңой чечим эмес болчу. Бүгүн улуттук валютанын керек экенине эч кимдин күмөнү жок. 10 жыл мурда бардыгы күмөн санашкан. Дыкат экономикалык талдоо жүргүзүп көрүүгө жана татаал уюштуруу иштерин карап чыгууга туура келди. Негигиси – улуттук валютаны киргизүү тууралуу чечим чыгарып, ишке ашырууга саясий эрк керек болду, - деди Аскар Акаев өзүнүн куттуктоо сөзүндө.
Президент сомду киргизип, анын туруктуулугун камсыз кылууга жардам көрсөткөнү үчүн Эл аралык Валюта Фондуна терең ыраазычылык билдирди.
- Албетте, өзүбүздүн колубуздан мындай зор иш келмек эмес. Ошондуктан, мен азыр өзгөчө белгилеп жатам - Эл аралык Валюта Фондунун салымы зор. Эл аралык Валюта Фонду башынан бизге эсеп-кысап жагынан да, финансылык ресурс жагынан да толук жардам бербегенде, бул аракетибиз ийгиликке алып келмек эмес, - деди Аскар Акаев.
Президенттин айтымында, сом 1998-жылкы дүйнөлүк финансылык кризисте да өзүнүн туруктуулугун көрсөттү. Ал 2 эсеге жакын девальвация болгону менен, эл ишенген туруктуу валюта бойдон кала берди. Азыр өлкөдө макроэкономикалык стабилдүүлүк орноп, экономикалык өнүгүүгө шарт түзүлдү.
Конференцияда чыгып сүйлөшкөн эл аралык финансы уюмдарынын өкүлдөрү Кыргызстанда экономикалык реформалар ийгиликтүү жүргүзүлүп жатканын белгилешти.
- Экономикалык өнүгүүнүн жакшы жолу - өз алдынча аракет кылуу. Бул силердин аракетиңер Эл аралык Валюта Фонду жана Дүйнөлүк Банк өңдүү финансы уюмдары тарабынан колдоо табаарында шек жок. Биз Кыргыз Республикасынын кызыкчылыгына жан-дилибиз менен кызмат кылабыз. Реформалар улантылып, тамырлай бере турган болсо, биз өз милдетибизди аткарууну уланта беребиз, - деди Эдуардо Аннинат.
Президент А. Акаев кыргыз сомун «Кыргызстандын көз карандысыздыгынын символу» деп мүнөздөдү.
- Сомдун 10 жылдыгы Кыргыз мамлекеттүүлүгүнүн 2200 жылдыгын өткөрүү менен дал келип отурат. Кыргыз сомунун тарыхы кыска болгону менен, ал кыргыз элинин тарыхы менен тыгыз байланышкан. Кыргызстандын даңазалуу доору кыргыз элинин эсинде гана эмес, биздин акчанын сүрөттөрүндө да түбөлүккө сакталып калды. Алар тарыхый окуяларды, маданий эстеликтерди, көрүнүктүү ишмерлерди, маданият жетишкендиктерин жана даңазалуу тарыхый даталарды чагылдырат. Кыргыз сому мезгилдин талабы менен бараткан жана радикалдуу өзгөртүүлөр жолуна түшкөн көз карандысыз жаш мамлекеттин чыныгы символу болуп калды, – деди Аскар Акаев.