Сапар Орозбаков, Бишкек 8-майда Эл аралык Валюта Фондунун Кыргызстандагы миссиясы өз ишин аяктады. Миссия жетекчиси Тапио Саавалайнен «Кыргызстан «Жакырчылыкты кыскартуу жана экономикалык өнүгүүгө өбөлгө түзүү» аттуу программада белгиленген иш-чараларды ийгиликтүү аткарып жатат» деп билдирди.
Миссия жетекчиси Тапио Саавалайнендин бу жолку кириш сөзү адаттан тыш кыска болду.
- Программа ийгиликтүү аткарылып жатат. Макроэкономикалык кырдаал жакшы. Тышкы карызды азайтуунун стратегиясы да ийгиликтүү ишке ашып жатат, - деди Тапио Саавалайнен.
Анын, Улуттук Банктын төрагасы Улан Сарбановдун жана финансы министри Болот Абилдаевдин журналисттердин суроолоруна беришкен жоопторунан төмөнкүлөр маалым болду. Программада каралган контролдук көрсөткүчтөрдүн бардыгы аткарылды. «Бюджеттин тартыштыгы» деген маанилүү көрсөткүч болсо ашыгы менен аткарылды. Ошондуктан миссия программага аз гана өзгөртүү киргизди.
Тапио Саавалайнен 2- жана 3-кварталдын бюджеттик дефицити мурда белгиленгенден бир аз көбөйтүлгөндүгүн маалымдады:
-1- жана 2-кварталдын бюджеттик тартыштыгын өзгөртүп, биз чынында тобокелге бардык. Бирок жаратылыш кырсыктарына байланыштуу ушундай кадамга барууга аргасыз болдук. Мен ликвиддүү каражаттардын өсүшүнө карабай, абал көзөмөлдөн чыкпайт деп ойлойм.
Болот Абилдаевдин айтымында, бюджеттин чыгаша бөлүгү 150-200 млн. сомго көбөйтүлөт. Ал акча жер көчкүдөн жапа чеккен үй-бүлөлөргө берилет.
Тапио Саавалайнен миссия өкмөт менен 3 маселе боюнча талкуу жүргүзгөнүн белгиледи. Алардын биринчиси - энергетика секторундагы абал. ЭВФтин өкүлү миссия «тармактын квазифискалдык тартыштыгы» деген контролдук көрсөткүч кийиргенин, ал көрсөткүч программа бүткөнчө белгилүү бир чекке чейин кыскартылышы зарыл экенин жана аны кыскартуунун жолдорун өкмөт өзү билээрин айтып өттү. Экинчи маселе - тышкы соода саясатына байланыштуу. Кыргызстан дан азыктарына жогорулатылган импорттук тариф киргизгени маалым. Миссия аны жоюш керек деген көз карашта. Ал эми үчүнчү маселе - тамекинин импортуна жакында киргизилген кошумча акциздик салык.
- Биз аны да өзгөртүү тууралуу өкмөт менен макулдаштык, - деди Тапио Саавалайнен.
Бул жолку басма сөз жыйынында өлкөнүн тышкы карызы тууралуу көп сөз болду. Тапио Саавалайнен тышкы карызды өлчөш үчүн дүйнөдө 2 көрсөткүч пайдаланылаарын айтты. Алардын бири - тышкы карыздын экспортко катышы. Бул көрсөткүч 150%дан ашпаса, тышкы карыз коркунучтуу эмес. Эгерде ал 200%дан ашып кетсе, өлкө кризисте деп эсептелет. Кыргызстандын көрсөткүчү болсо, анын айтымында, азыр 190-195%дан түзөт. Экинчи көрсөткүч - тышкы карыздын бюджет менен катышы. Бул көрсөткүч 250%дан ашпоого тийиш. Кыргызстандыкы болсо 350%дан чыгып кеткен.
- Биз тышкы карызды моделге салып эсептеп чыктык. Албетте, анын жыйынтыгы ар кандай факторлордун таасирине жараша болот. Башкача айтканда, биз бир нече божомол кылдык. Бирок, ички дүӈ продукт жылына 5% менен өсүп турса, экспорттун көлөмү 4% көбөйсө, бюджеттин тартыштыгы 2006-жылга чейин 3% азайса, тыштан таасир болуп, кыйынчылык туудура турган бир нерсе болуп кетпесе жана Париж клубу келишимге ылайык тышкы карызды кечсе, тышкы карыз 2010-жылдын 2-жарымында коркунуч туудурбай турган деӈгээлге жетет деп айтууга толук негиз бар, - деди Тапио Саавалайнен.
- Программа ийгиликтүү аткарылып жатат. Макроэкономикалык кырдаал жакшы. Тышкы карызды азайтуунун стратегиясы да ийгиликтүү ишке ашып жатат, - деди Тапио Саавалайнен.
Анын, Улуттук Банктын төрагасы Улан Сарбановдун жана финансы министри Болот Абилдаевдин журналисттердин суроолоруна беришкен жоопторунан төмөнкүлөр маалым болду. Программада каралган контролдук көрсөткүчтөрдүн бардыгы аткарылды. «Бюджеттин тартыштыгы» деген маанилүү көрсөткүч болсо ашыгы менен аткарылды. Ошондуктан миссия программага аз гана өзгөртүү киргизди.
Тапио Саавалайнен 2- жана 3-кварталдын бюджеттик дефицити мурда белгиленгенден бир аз көбөйтүлгөндүгүн маалымдады:
-1- жана 2-кварталдын бюджеттик тартыштыгын өзгөртүп, биз чынында тобокелге бардык. Бирок жаратылыш кырсыктарына байланыштуу ушундай кадамга барууга аргасыз болдук. Мен ликвиддүү каражаттардын өсүшүнө карабай, абал көзөмөлдөн чыкпайт деп ойлойм.
Болот Абилдаевдин айтымында, бюджеттин чыгаша бөлүгү 150-200 млн. сомго көбөйтүлөт. Ал акча жер көчкүдөн жапа чеккен үй-бүлөлөргө берилет.
Тапио Саавалайнен миссия өкмөт менен 3 маселе боюнча талкуу жүргүзгөнүн белгиледи. Алардын биринчиси - энергетика секторундагы абал. ЭВФтин өкүлү миссия «тармактын квазифискалдык тартыштыгы» деген контролдук көрсөткүч кийиргенин, ал көрсөткүч программа бүткөнчө белгилүү бир чекке чейин кыскартылышы зарыл экенин жана аны кыскартуунун жолдорун өкмөт өзү билээрин айтып өттү. Экинчи маселе - тышкы соода саясатына байланыштуу. Кыргызстан дан азыктарына жогорулатылган импорттук тариф киргизгени маалым. Миссия аны жоюш керек деген көз карашта. Ал эми үчүнчү маселе - тамекинин импортуна жакында киргизилген кошумча акциздик салык.
- Биз аны да өзгөртүү тууралуу өкмөт менен макулдаштык, - деди Тапио Саавалайнен.
Бул жолку басма сөз жыйынында өлкөнүн тышкы карызы тууралуу көп сөз болду. Тапио Саавалайнен тышкы карызды өлчөш үчүн дүйнөдө 2 көрсөткүч пайдаланылаарын айтты. Алардын бири - тышкы карыздын экспортко катышы. Бул көрсөткүч 150%дан ашпаса, тышкы карыз коркунучтуу эмес. Эгерде ал 200%дан ашып кетсе, өлкө кризисте деп эсептелет. Кыргызстандын көрсөткүчү болсо, анын айтымында, азыр 190-195%дан түзөт. Экинчи көрсөткүч - тышкы карыздын бюджет менен катышы. Бул көрсөткүч 250%дан ашпоого тийиш. Кыргызстандыкы болсо 350%дан чыгып кеткен.
- Биз тышкы карызды моделге салып эсептеп чыктык. Албетте, анын жыйынтыгы ар кандай факторлордун таасирине жараша болот. Башкача айтканда, биз бир нече божомол кылдык. Бирок, ички дүӈ продукт жылына 5% менен өсүп турса, экспорттун көлөмү 4% көбөйсө, бюджеттин тартыштыгы 2006-жылга чейин 3% азайса, тыштан таасир болуп, кыйынчылык туудура турган бир нерсе болуп кетпесе жана Париж клубу келишимге ылайык тышкы карызды кечсе, тышкы карыз 2010-жылдын 2-жарымында коркунуч туудурбай турган деӈгээлге жетет деп айтууга толук негиз бар, - деди Тапио Саавалайнен.