Сапар Орозбаков, Бишкек Кыргызстан жылына 20 тоннага жакын алтын өндүрөт. Эксперттердин айтуусу боюнча, алтын өндүрүүнү дагы көбөйтсө болот. Өлкөдө чалгындалып бүткөн көп сандаган алтын кендеринде 1000 тоннадан ашык алтын корлору бар. Бирок Макмал жана Кумтөр кендеринен башка кендер дагы эле иштетилбей турат. Иштетилип жаткан кендер болсо өлкөгө күткөндөй натыйжа бербей жатат.
Шаршемби күнү Мыйзам чыгаруу жыйыны «Кыргызстандагы алтын өндүрүүнүн келечеги жана «Кумтөр» долбоорунун экономикага кошкон салымы» деген темада парламенттик угуу өткөрдү. Анда маселе кеңири коюлганы менен, сөз негизинен Кумтөр жөнүндө болду. Маселе боюнча маалымат берген «Кыргызалтын» акционердик коомунун президенти Камчыбек Кудайбергенов Кумтөр алтын кенин иштетүү Кыргызстанга күткөндөй пайда бербегендигин мойнуна алды:
- «Кумтөр голд компани» 6 жыл ичинде 115 тонна алтын өндүрдү. Ошол эле мезгилде Кыргызстан техникалык-экономикалык негиздемеде белгиленген 188 млн. доллардын ордуна 63 млн. гана доллар, башкача айтканда 3 эсе аз киреше алды. Ошентип Кумтөр биздин үмүтүбүздү актаган жок.
Кудайбергенов кирешенин күтүлгөндөй түшпөй калышынын 3 себебин атады. Алар – алтындын баасынын түшүп кетиши, «Камеко» менен кол коюлган келишимдерде дивидендге үмүт артып, гарантиялуу түшө турган салыктардан баш тартуу жана алтын иштетүүчү комбинаттын кымбатка курулушу.
- Алтынды сатуудан түшкөн 1 млрд. 146 млн. доллардын 417 млн. доллары, же 37% кредиттерди жана алардын проценттерин төлөөгө кетти. Акча мына ушул жакка кетти. Салык жана социалдык төлөмдөр болгону 52 млн. долларды түздү. Эгерде өкмөт келишимге кол коюп жатканда парламентти укпай, Кумтөрдү салыктан бошотпой койгондо, Кыргызстан дагы 60 млн. доллар алмак, – деди Камчыбек Кудайбергенов бул үчүн ошол кездеги депутаттарды күнөөлөп. Бирок анын бул сөзүн отургандар күлкү менен кабыл алышты.
«Кыргызалтындын» жетекчисинин айтуусунда, Кумтөр алтын кенинде эми казыла турган 100 тонна алтын калды. Эгерде алтындын баасы 1 унция үчүн 310 доллар болсо, Кыргызстан андан 160 млн. доллар киреше алат. Бирок «Кыргызалтын» «Кумтөр голд компанинин» 2/3 акциясын «Камекого» сатылышын жактайт. Камчыбек Кудайбергеновдин айтымында, эгерде Кыргызстан Кумтөрдү «Камекого» берсе, 160 млн. доллардын ордуна 170 млн. доллар алат.
- Биздин эксперттер оң тыянак чыгарып беришти, бирок ал мен үчүн жетишсиз. Кокус бирдеме болуп кийин «Камеко» менен соттошууга туура келсе, сот Нью-Йоркто болот. Мага эл аралык эксперттердин тыянагы керек. Ошондуктан биз «Камеконун» сунуштарын чет өлкөлүк экспертизага бердик, ал азыр бүтүп калды, - деди Кудайбергенов. Ал эми акцияларды «Камекого» өткөрүп берүүгө каршы болгондорго ал мындай деди:
- Биз «Кыргызстандын кызыкчылыгы эске алынбай жатат» деп атабыз. Эми ушундай сунуш түшүп жатса, «баш тартыш керек» деп айтабыз. Алар мага «өзүңөр келишимге өзгөртүү киргизели деп суранасыңар да, киргизели десек, баш тартасыңар» деп айтып жатышат.
«Кыргызалтындын» жетекчиси 3-4 жылдын ичинде алтын өндүрүү 30 тоннага жеткирилээрин белгиледи. Бирок депутат Орозбек Дүйшеев буга ишенбейт:
- Бул цифра Талдыбулак жана Жерүй алтын кендери иштей баштайт дегенден улам чыккан сөз. Алардын 3-4 жылда ишке кириши күмөн.
Биз парламенттик угууну өткөргөн Курулуш, кен байлыктар, транспорт жана коммуникация комитетинин төрагасы Ишенбей Кадырбековдун пикирин сураганыбызда, ал алтын өндүрүшүндө көп баш-аламандыктар бар экендигин, маселени кылдат карап чыгуу зарыл экендигин белгиледи. Анын айтымында, комитет бул маселени парламенттин кароосуна койот.
- «Кумтөр голд компани» 6 жыл ичинде 115 тонна алтын өндүрдү. Ошол эле мезгилде Кыргызстан техникалык-экономикалык негиздемеде белгиленген 188 млн. доллардын ордуна 63 млн. гана доллар, башкача айтканда 3 эсе аз киреше алды. Ошентип Кумтөр биздин үмүтүбүздү актаган жок.
Кудайбергенов кирешенин күтүлгөндөй түшпөй калышынын 3 себебин атады. Алар – алтындын баасынын түшүп кетиши, «Камеко» менен кол коюлган келишимдерде дивидендге үмүт артып, гарантиялуу түшө турган салыктардан баш тартуу жана алтын иштетүүчү комбинаттын кымбатка курулушу.
- Алтынды сатуудан түшкөн 1 млрд. 146 млн. доллардын 417 млн. доллары, же 37% кредиттерди жана алардын проценттерин төлөөгө кетти. Акча мына ушул жакка кетти. Салык жана социалдык төлөмдөр болгону 52 млн. долларды түздү. Эгерде өкмөт келишимге кол коюп жатканда парламентти укпай, Кумтөрдү салыктан бошотпой койгондо, Кыргызстан дагы 60 млн. доллар алмак, – деди Камчыбек Кудайбергенов бул үчүн ошол кездеги депутаттарды күнөөлөп. Бирок анын бул сөзүн отургандар күлкү менен кабыл алышты.
«Кыргызалтындын» жетекчисинин айтуусунда, Кумтөр алтын кенинде эми казыла турган 100 тонна алтын калды. Эгерде алтындын баасы 1 унция үчүн 310 доллар болсо, Кыргызстан андан 160 млн. доллар киреше алат. Бирок «Кыргызалтын» «Кумтөр голд компанинин» 2/3 акциясын «Камекого» сатылышын жактайт. Камчыбек Кудайбергеновдин айтымында, эгерде Кыргызстан Кумтөрдү «Камекого» берсе, 160 млн. доллардын ордуна 170 млн. доллар алат.
- Биздин эксперттер оң тыянак чыгарып беришти, бирок ал мен үчүн жетишсиз. Кокус бирдеме болуп кийин «Камеко» менен соттошууга туура келсе, сот Нью-Йоркто болот. Мага эл аралык эксперттердин тыянагы керек. Ошондуктан биз «Камеконун» сунуштарын чет өлкөлүк экспертизага бердик, ал азыр бүтүп калды, - деди Кудайбергенов. Ал эми акцияларды «Камекого» өткөрүп берүүгө каршы болгондорго ал мындай деди:
- Биз «Кыргызстандын кызыкчылыгы эске алынбай жатат» деп атабыз. Эми ушундай сунуш түшүп жатса, «баш тартыш керек» деп айтабыз. Алар мага «өзүңөр келишимге өзгөртүү киргизели деп суранасыңар да, киргизели десек, баш тартасыңар» деп айтып жатышат.
«Кыргызалтындын» жетекчиси 3-4 жылдын ичинде алтын өндүрүү 30 тоннага жеткирилээрин белгиледи. Бирок депутат Орозбек Дүйшеев буга ишенбейт:
- Бул цифра Талдыбулак жана Жерүй алтын кендери иштей баштайт дегенден улам чыккан сөз. Алардын 3-4 жылда ишке кириши күмөн.
Биз парламенттик угууну өткөргөн Курулуш, кен байлыктар, транспорт жана коммуникация комитетинин төрагасы Ишенбей Кадырбековдун пикирин сураганыбызда, ал алтын өндүрүшүндө көп баш-аламандыктар бар экендигин, маселени кылдат карап чыгуу зарыл экендигин белгиледи. Анын айтымында, комитет бул маселени парламенттин кароосуна койот.