Сапар Орозбаков, Бишкек Быйыл Кыргызстандын салык системасына көптөгөн өзгөртүүлөр киргизилип жатканы маалым. Коомчулук аларды бюджетти толтурууга жасалган аракет катары баалап жатат. Вице-премьер-министр Жоомарт Оторбаев бейшембиде журналисттер үчүн маалымат жыйынын өткөрүп, «салык системасындагы азыркы жүргүзүлүп жаткан реформалардын максаты - мурда кирип калган салыктарды базар экономикасынын талаптарына жооп берген жаңы салыктар менен алмаштыруу» деп түшүндүрдү.
Айыл чарбасына кошумча нарк салыгынын жана кыймылсыз мүлккө салыктын киргизилиши коомчулуктун катуу каршылыгын жаратканы маалым. Финансы министрлиги «Эл аралык Валюта Фонду талап кылып жатат, эгер мындай салыктарды киргизбесек, Париж клубу Кыргызстандын тышкы карызын кечпей коет» деп атып, бул салыктарды парламенттен өткөрүп кеткен болчу. Бирок вице-премьер-министр Жоомарт Оторбаевдин айтканына караганда, кеп Эл аралык Валюта Фондунда деле эмес. Анын айткандарынан «бул салыктар кыргыз өкмөтүнүн өз демилгеси менен эле салык системасын реформалоонун жаңы концепциясына ылайык киргизилип жатат» деген бир гана тыянак чыгарса болот.
- Мурда айыл чарбасына кошумча нарк салыгын кабыл алышып, эми кыймылсыз мүлккө салык киргизишип, биздин мыйзамчылар жана өкмөт цивилизациялуу базарга кадам жасаганын көрсөтүштү. Салыктын мындай түрлөрү биздин тегерегибиздеги өлкөлөрдүн баарында бар. Биз цивилизациялуу базарга карай баратабыз, - деди Жоомарт Оторбаев акыркы кезде жүргүзүлүп жаткан салык реформасынын максатын түшүндүрүп жатып.
Ал, өкмөт бул салыктарды киргизип гана тим болбостон, базардын талабына жооп бербеген жол жана өзгөчө кырдаал боюнча салыктарды жое турган ою бар экендигин да белгиледи. Бирок кийинки сөз болгон салыктардын качан алынып салынаарын тактаган жок. Ал эми «салык бюджетти толтуруш үчүн гана киргизилип жатат» деген сын пикирге, Жоомарт Оторбаев:
-«Өкмөт ишкерлерге көтөрө алгыс салык салып жатат, минтип атып бизнести талкалайт» деген көп сөз болуп жатат. Бардыгы салыштыруу аркылуу түшүнүктүү болот. Биз жыйнаган салыктардын баары чогулуп ички дүң продуктунун 14% эле түзөт. «Башка өлкөлөрдө кандай» деген суроо туулат. Реформа жүргүзүү жагынан алдыда деген Польша, Венгрия, Чехия өңдүү Борбордук Европа өлкөлөрүн алалычы. Аларда аталган цифра 36-38% түзөт,- деп жооп берди.
Ж.Оторбаевдин айтымында, Кыргызстандагы жүргүзүлүп жаткан салык реформасынын дагы бир максаты бар. Ал - Кыргызстандын салык системасын кошуна өлкөлөрдүн салык системасына ылайыкташтыруу. Вице-премьердин айтуусу боюнча өкмөт ушул максатты көздөп, дары-дармектерден жана башка медикаменттерден кошумча нарк салыгын алып салды жана күйүүчү майга акциздик салыкты 2 эсе кыскартты. Бул Кыргызстандын ишканаларынын кошуна өлкөлөрдүн ишканалары менен атаандаштыгына туруктуулугун жогорулатат жана көмүскө экономикага күчтүү сокку болот. Оторбаевдин сөзүнө караганда күйүүчү майга акциздик салыктын азайтылышынан бюджет деле зыян тартпайт.
- Буга биздин бир жыл убактыбыз кетти. Биз баарын, анын ичинде кредиторлорду да бул салыкты төмөндөтө алаарыбызга ишендирдик. Формалдуу түрдө бюджеттин кирешесин азайтканыбыз менен, иш жүзүндө аны көбөйтөбүз. Биз быйыл күйүүчү майдын акцизинен жана кошумча нарк салыгынан 700-800 млн. сом түшөт деп күткөн болчубуз. Эми иш жүзүндө алардан 1 млрд. сомго жакын акча түшөт, - деди Жоомарт Оторбаев.
Мунун далили катары ал мындан мурдараак жоюлган медикаменттерге салынган салыкты атады. Анын айтымында медикаменттердин мыйзамдуу импорту болуп көрбөгөндөй өскөн. Алардын баасы болсо 20% төмөндөгөн. Жоомарт Оторбаев өкмөт ошондой эле тамекинин акцизин да кошуна өлкөлөрдүкүндөй кылууга кам көрүп жатканын айтты.
- Мурда айыл чарбасына кошумча нарк салыгын кабыл алышып, эми кыймылсыз мүлккө салык киргизишип, биздин мыйзамчылар жана өкмөт цивилизациялуу базарга кадам жасаганын көрсөтүштү. Салыктын мындай түрлөрү биздин тегерегибиздеги өлкөлөрдүн баарында бар. Биз цивилизациялуу базарга карай баратабыз, - деди Жоомарт Оторбаев акыркы кезде жүргүзүлүп жаткан салык реформасынын максатын түшүндүрүп жатып.
Ал, өкмөт бул салыктарды киргизип гана тим болбостон, базардын талабына жооп бербеген жол жана өзгөчө кырдаал боюнча салыктарды жое турган ою бар экендигин да белгиледи. Бирок кийинки сөз болгон салыктардын качан алынып салынаарын тактаган жок. Ал эми «салык бюджетти толтуруш үчүн гана киргизилип жатат» деген сын пикирге, Жоомарт Оторбаев:
-«Өкмөт ишкерлерге көтөрө алгыс салык салып жатат, минтип атып бизнести талкалайт» деген көп сөз болуп жатат. Бардыгы салыштыруу аркылуу түшүнүктүү болот. Биз жыйнаган салыктардын баары чогулуп ички дүң продуктунун 14% эле түзөт. «Башка өлкөлөрдө кандай» деген суроо туулат. Реформа жүргүзүү жагынан алдыда деген Польша, Венгрия, Чехия өңдүү Борбордук Европа өлкөлөрүн алалычы. Аларда аталган цифра 36-38% түзөт,- деп жооп берди.
Ж.Оторбаевдин айтымында, Кыргызстандагы жүргүзүлүп жаткан салык реформасынын дагы бир максаты бар. Ал - Кыргызстандын салык системасын кошуна өлкөлөрдүн салык системасына ылайыкташтыруу. Вице-премьердин айтуусу боюнча өкмөт ушул максатты көздөп, дары-дармектерден жана башка медикаменттерден кошумча нарк салыгын алып салды жана күйүүчү майга акциздик салыкты 2 эсе кыскартты. Бул Кыргызстандын ишканаларынын кошуна өлкөлөрдүн ишканалары менен атаандаштыгына туруктуулугун жогорулатат жана көмүскө экономикага күчтүү сокку болот. Оторбаевдин сөзүнө караганда күйүүчү майга акциздик салыктын азайтылышынан бюджет деле зыян тартпайт.
- Буга биздин бир жыл убактыбыз кетти. Биз баарын, анын ичинде кредиторлорду да бул салыкты төмөндөтө алаарыбызга ишендирдик. Формалдуу түрдө бюджеттин кирешесин азайтканыбыз менен, иш жүзүндө аны көбөйтөбүз. Биз быйыл күйүүчү майдын акцизинен жана кошумча нарк салыгынан 700-800 млн. сом түшөт деп күткөн болчубуз. Эми иш жүзүндө алардан 1 млрд. сомго жакын акча түшөт, - деди Жоомарт Оторбаев.
Мунун далили катары ал мындан мурдараак жоюлган медикаменттерге салынган салыкты атады. Анын айтымында медикаменттердин мыйзамдуу импорту болуп көрбөгөндөй өскөн. Алардын баасы болсо 20% төмөндөгөн. Жоомарт Оторбаев өкмөт ошондой эле тамекинин акцизин да кошуна өлкөлөрдүкүндөй кылууга кам көрүп жатканын айтты.