Сапар Орозбаков, Бишкек Каржы министрлигинин божомолуна караганда Ирактагы согуш тез аяктай турган болсо, ал Кыргызстандын экономикасына көп деле таасир бербейт. Эгерде согуш узакка созулуп кетсе, анда ал экономикага бир топ зыян болушу мүмкүн. Биринчи кезекте тыштан келип жаткан жардам азаят.
Ирактагы согуштун Кыргызстандын экономикасына тийгизээр таасири согуштун узактыгына жараша болот. Ошого байланыштуу Каржы министрлиги 2 сценарий түзүп, ал боюнча Кыргызстандын экономикасында болчу өзгөрүүлөргө божомол жасап чыккан.
- Бардык эксперттер 2 сценарий менен божомол жүргүзүп жатышат, - деди финансы министринин орун басары Сабырбек Молдокулов. - Биринчи сценарий – согуш бир нече жуманын ичинде бүтөт. Экинчиси – согуш айлап-жылдап созулуп кетет. Биз да ушул 2 сценарий менен божомол кылып жатабыз. Эгерде согуш бат бүтсө, анда анын биздин экономикага таасири болбойт деп ойлойбуз. Анткени биздин Ирак менен байланышыбыз деле жок. Мунайдын дүйнөлүк баасы өскөн жок, тескерисинче төмөндөп жатат. Биз мунай импорттогон өлкө болгон соң анын арзан болушу биздин экономикага жакшы.
Анын айтымында Ирак менен чектеш Иран, Иордания, Араб Эмираттары, Сауд Аравиясы жана Түркия менен Кыргызстандын соода байланыштары тыгыз. Алардын биздин жалпы экспорттогу үлүшү 18,6% жетет. Бирок анын көпчүлүгүн Араб Эмираттары сатып алып жаткан алтын түзөт. Алтындын баасы согуш учурунда өсөт. Андыктан Финмин Ирактагы согуш, эгерде ал тез бүтө турган болсо, көп деле зыян тийгизбейт деп эсептейт.
Доллардын курсунун төмөндөшү болсо Каржы министрлиги менен Улуттук Банктын кызматкерлеринин ою боюнча убактылуу көрүнүш. Улуттук Банктын валюта боюнча башкармалыгынын башчысы Анжелика Линин айтуусу боюнча доллардын 17-18-март күндөрү түшүп кетиши кызыл кулактык аракеттерге байланыштуу болгон. Анын үстүнө биздин коммерциялык банктардын валюта корлору тең салмакта болгон эмес. Сабырбек Молдокулов да, Анжелика Ли да валюта курсу кыска мөөнөттөгү аралыкта Кыргызстандын экономикасына залака тийгизбесин айтышат.
Ал эми экинчи сценарий боюнча – же согуш айлап-жылдап созулуп кете турган болсо - Кыргызстандын экономикасы бир топ зыянга учурашы мумкүн. Бирок аны так айтууга мүмкүн эмес. Каржы министрлиги согуш көпкө созулуп кете турган болсо мунайдын дүйнөлүк баасы өсөт жана доллардын, алар менен бирге Европа өлкөлөрүнүн валюта курстары төмөндөйт деп болжолдойт. Мунай баасынын жогорулашы Кыргызстан үчүн албетте жаман. Ал соода балансын начарлатып гана тим болбостон, инфляциянын өсүшүнө алып келиши мүмкүн. Быйылкы жылдын план-божомолу боюнча инфляция 4% ашпаш керек болчу. Финминдин эксперттери согуш узакка созулса, ал 7-8% чыгып кетет деп болжолдошот.
Ал эми доллардын курсунун төмөндөшү Финминдин эксперттеринин эсебинде жакшы. Анткени бул Кыргызстандын Орусия, Кытай, Казакстан өңдүү соода өнөктөштөрүнүн валюта курстарынын өсүшүнө алып келет, ал болсо өз кезегинде Кыргызстандын экспортун көбөйтүүгө мүмкүнчүлүк түзөт.
Согуш учурунда байлыкты сактоонун ишенимдүү каражаты - алтын. Азыр алтындын дүйнөлүк баасы 1 унция үчүн 340 доллардын тегерегинде. Согуш жакында бүтпөсө ал дагы өсөт. Кыргызстандын экспорту көбөйөт. Бул бизге кошумча акча. Бирок жалпысынан алганда Ирактагы согуштан Кыргызстан утпайт. Анткени анда тыштан келчү жардам азаят. Биринчи кезекте АКШнын жардамы азаят.
- Эсиңиздерде болсо керек, азиялык экономикалык кризистин таасири бизге Орусия аркылуу келип тийбеди беле. Эгерде согуш созулуп кетсе, ошондой болуп чоң өлкөлөр аркылуу таасир бериши мүмкүн, - дейт Сабырбек Молдокулов.
Бизге белгилүү болгон маалыматтарга караганда, премьер-министр Николай Танаев өткөн жуманын акырында өкмөт мүчөлөрүн чогултуп, Ирактагы согуштун залакасын азайтуу максатында мунайдын баасына жана доллар курсуна көз салып тургула деп тиешелүү органдарга тапшырма берген.
- Бардык эксперттер 2 сценарий менен божомол жүргүзүп жатышат, - деди финансы министринин орун басары Сабырбек Молдокулов. - Биринчи сценарий – согуш бир нече жуманын ичинде бүтөт. Экинчиси – согуш айлап-жылдап созулуп кетет. Биз да ушул 2 сценарий менен божомол кылып жатабыз. Эгерде согуш бат бүтсө, анда анын биздин экономикага таасири болбойт деп ойлойбуз. Анткени биздин Ирак менен байланышыбыз деле жок. Мунайдын дүйнөлүк баасы өскөн жок, тескерисинче төмөндөп жатат. Биз мунай импорттогон өлкө болгон соң анын арзан болушу биздин экономикага жакшы.
Анын айтымында Ирак менен чектеш Иран, Иордания, Араб Эмираттары, Сауд Аравиясы жана Түркия менен Кыргызстандын соода байланыштары тыгыз. Алардын биздин жалпы экспорттогу үлүшү 18,6% жетет. Бирок анын көпчүлүгүн Араб Эмираттары сатып алып жаткан алтын түзөт. Алтындын баасы согуш учурунда өсөт. Андыктан Финмин Ирактагы согуш, эгерде ал тез бүтө турган болсо, көп деле зыян тийгизбейт деп эсептейт.
Доллардын курсунун төмөндөшү болсо Каржы министрлиги менен Улуттук Банктын кызматкерлеринин ою боюнча убактылуу көрүнүш. Улуттук Банктын валюта боюнча башкармалыгынын башчысы Анжелика Линин айтуусу боюнча доллардын 17-18-март күндөрү түшүп кетиши кызыл кулактык аракеттерге байланыштуу болгон. Анын үстүнө биздин коммерциялык банктардын валюта корлору тең салмакта болгон эмес. Сабырбек Молдокулов да, Анжелика Ли да валюта курсу кыска мөөнөттөгү аралыкта Кыргызстандын экономикасына залака тийгизбесин айтышат.
Ал эми экинчи сценарий боюнча – же согуш айлап-жылдап созулуп кете турган болсо - Кыргызстандын экономикасы бир топ зыянга учурашы мумкүн. Бирок аны так айтууга мүмкүн эмес. Каржы министрлиги согуш көпкө созулуп кете турган болсо мунайдын дүйнөлүк баасы өсөт жана доллардын, алар менен бирге Европа өлкөлөрүнүн валюта курстары төмөндөйт деп болжолдойт. Мунай баасынын жогорулашы Кыргызстан үчүн албетте жаман. Ал соода балансын начарлатып гана тим болбостон, инфляциянын өсүшүнө алып келиши мүмкүн. Быйылкы жылдын план-божомолу боюнча инфляция 4% ашпаш керек болчу. Финминдин эксперттери согуш узакка созулса, ал 7-8% чыгып кетет деп болжолдошот.
Ал эми доллардын курсунун төмөндөшү Финминдин эксперттеринин эсебинде жакшы. Анткени бул Кыргызстандын Орусия, Кытай, Казакстан өңдүү соода өнөктөштөрүнүн валюта курстарынын өсүшүнө алып келет, ал болсо өз кезегинде Кыргызстандын экспортун көбөйтүүгө мүмкүнчүлүк түзөт.
Согуш учурунда байлыкты сактоонун ишенимдүү каражаты - алтын. Азыр алтындын дүйнөлүк баасы 1 унция үчүн 340 доллардын тегерегинде. Согуш жакында бүтпөсө ал дагы өсөт. Кыргызстандын экспорту көбөйөт. Бул бизге кошумча акча. Бирок жалпысынан алганда Ирактагы согуштан Кыргызстан утпайт. Анткени анда тыштан келчү жардам азаят. Биринчи кезекте АКШнын жардамы азаят.
- Эсиңиздерде болсо керек, азиялык экономикалык кризистин таасири бизге Орусия аркылуу келип тийбеди беле. Эгерде согуш созулуп кетсе, ошондой болуп чоң өлкөлөр аркылуу таасир бериши мүмкүн, - дейт Сабырбек Молдокулов.
Бизге белгилүү болгон маалыматтарга караганда, премьер-министр Николай Танаев өткөн жуманын акырында өкмөт мүчөлөрүн чогултуп, Ирактагы согуштун залакасын азайтуу максатында мунайдын баасына жана доллар курсуна көз салып тургула деп тиешелүү органдарга тапшырма берген.