Бирок ошол эле эле күнү ал быйыл өзбек газын сатып алуунун өлчөмү бир топ көбөйтүлө турганын турганын жарыялады.
Эл аралык мамилелер жаатындагы адистер Орусиянын мындай кадамын Түркмөнстан менен Өзбекстандын кызыкчылык атаандаштыгына от койгон “бөлүп-жаруу” саясаты катары мүнөздөшүүдө.
Жаңы жылдагы "жүрүштөр"
Орусиянын маалымат агенттиктери жыл жаңырары менен эле “Газпром” Түркмөнстандан газ сатып алууну токтотконун жазып чыгышты. Ошол эле күнү “Газпромдун” башка өлкөлөрдөн газ сатып алуу менен алектенген “Газпром-экспорт” компаниясындагы булактарына таянган орусиялык агенттиктер көгүлтүр отунду Өзбекстандан сатып алууну караган жаңы газ келишимине кол коюлганын жарыялашты. Бирок Орусиянын “Газпром” компаниясы эмнеге түркмөн газынан баш тартканы жана аны кандайча өзбек газы менен алмаштырууга зарылдык туулганы туурасында кошумча комментарий берилген эмес.
“Азаттык” радиосунун түркмөн кызматынын кабарчысы Орусиянын газ рыногунда эки кошунаны “ойноткон” түшүнүксүз мамилесине минтип басым жасады:
- “Газпром экспорт” компаниясынын Түркмөнстандан газ сатып алууну токтоткону тууралуу кабар чыккан күнү эле Орусия Өзбекстандан сатып ала турган газдын өлчөмүн көбөйткөнү туурасында маалымат жарыяланды. 4-январда “Газпромдун” жетекчиси Алексей Миллер өзбек газын сатып алуу тууралуу жаңы келишим жаңырган жылдын биринчи күнүнөн тарта күчүнө киргенин билдирди. Анын айтымында, өзбек газы боюнча макулдашууга өткөн жылы декабрда эле кол коюлган экен. Буга чейин Орусия Түркмөнстандан ири өлчөмдө газ сатып алып турган кезде Өзбекстандан сатып ала турган газдын өлчөмүн 1 миллиард метр кубга чейин кыскарткан болчу.
Буга чейин Орусиянын “Газпром” компаниясы жылына 11 миллиард метр куб өлчөмдө түркмөн газын сатып алып турган. Былтыр Түркмөнстандын мунай-газ министрлиги 2015-жылкы газ үчүн Москва карызын төлөй албай жатканын билдирген болчу.
Түркмөнстанды "жазалап коюу" чарасы
“Эркин Европа” радиосунун аналитиги Брюс Панниер Түркмөнстан газ маселесинде көптөн бери Кремлдин кыжырына тийип келгенин белгилеген. Анын айтымында, Түркмөнстан Орусия баштаган уюмдарга мүчө болуудан баш тартып, нейтралдуу саясатын уланткан. Ошол эле кезде Ашхабад Орусияга атаандаштык жаратып түркмөн газын Европага экспорттоого аракетенген. Ага чейин Орусия Түркмөнстандан газды сатып алып, аны кайра Европага дүйнөлүк баада сатып турган. Мисалы, Орусия 2008-жылы Түркмөнстандан 45 миллиард метр куб газды сатып алган. Анын өлчөмүн кыскартып отуруп, Орусия быйыл түркмөн газын алууну биротоло токтотту. 5-январь күнү “Газпромдун” жетекчиси Алексей Миллер эми газды Өзбекстандан сатып ала турганын ырастаган.
Брюс Панниер Орусия түркмөн газынан баш тартып, бирок ошол эле кезде сатылып алынчу өзбек газынын өлчөмүн көбөйтүү менен бул эки өлкөнүн ортосуна жарака кетирүүнү көздөп жатат деп белгиледи. Анткени Түркмөнстандын рыноктогу бул ордун кошунасы көз көрүнө тартып алгандай жагдай пайда болгон. Түркмөнстан мурдагы СССРдин аймагында Орусиядан кийинки эң ири газ өндүрүүчү өлкө болуп саналат. Ал Орусиядан сырткары Кытай менен Иранга гана жаратылыш газын экспорттойт. Ансыз да газдын баасы төмөндөп, экономика солгундап жатканда “Газпромдун” бул кылыгы Түркмөнстанды кошунасынын колу менен жаакка чапкандай болду дешет талдоочулар.
