Кошуна өлкөдө элди күчтөп пахтага айдоо өнөкөтү эл аралык коомчулукта катуу сынга кабылганы менен андан эч нерсе өзгөрбөй, жыл сайын ушундай көрүнүш кайталанып келет.
Өзбекстанда азыр карапайым дыйкандардан сырткары мугалимдер, дарыгерлер жана башка кесип ээлери да жапырт пахта талаасына айдалган. Мажбурлап пахта тердиртүүдөн албетте студенттер да четте калбайт.
Бирок пахта терими быйыл да адам өмүрүн алган кырсыктардан куру эмес. Мындай кырсыктардын соңкусу 23-сентябрдын кечинде Наманган облусунун Төрө-Коргон районунда болду. Аталган райондун Шаханд айылында пахта тартып келаткан трактор 12 жаштагы баланы коюп кетип, ал ошол жерде жан берген.
Окуяга күбө болгондордун бири “Азаттыктын” өзбек кызматына буларды айтат:
- Кырсык менин үйүмдүн алдындагы жолдо болду. Пахта заводуна жөнөгөн трактор шашып келатканбы билбейм, жолдо бараткан эки баланын бирөөсүн уруп кетиптир. Мен чыксам бала эчак жан берген экен.
Кийинчерээк трактордун чиркегичи астында ажал тапкан бала Сардар Хабибуллаев экени, жаназасы 24-сентябрда - Курман айт намазында окулганы белгилүү болду.
Учурда бул окуя боюнча иш козголуп, тергеп-сүрүштүрүү иштери башталды.
Өзбекстанда күнү бою терилген пахта кечинде кабыл алуучу жерлерге ташылат. Бирок аны ташыган тракторлордун көбү техникалык талаптарга жооп бербегендиктен кырсыкка кабылган учурлар көп. Муну намангандык Алижан аттуу фермер да ырастайт:
- Тракторлор эски, атүгүл көбүнүн чырактары да жанбайт. Техникалык коопсуздук талаптарына жооп бербейт.
Намангандагы бул кырсыктан үч күн мурда, 20-сентябрда Ташкент облусунда да 25 жаштагы бир милиция кызматкери пахта талаасынан машинеси менен кайтып келатып, чырагы жанбаган бир трактордун чиркегичинин астына кирип кетип, набыт болгон.
Ушул эле күнү Хорезм облусунда пахтага айдалган дарыгерлер чыккан автобус оодарылып, андагы 80 адамдын 20 чактысы ар кандай жаракат алган.
23-сентябрда Сыр-Дарыя облусунун Сайхунобод районунда пахта теримине байланышкан дагы бир окуя катталды. Бул райондогу 18-мектепке Ташкент Ирригация институтунан пахтага келген студенттер жайгаштырылган. Жаңы окуу жылы башталышы менен окууга эмес, пахта талаасына айдалган миңдеген студенттердин бири Илхом Режавалиев ошол күнү жакын жердеги бир үйдүн мончосуна түшүп, шериктеринен калып калат. Кечинде жалгыз келаткан студент айылдын топтошкон жаш жигиттеринин курчоосуна кабылып, алар катуу сабап салышат.
Студенттин агасы Халимжон окуя кандайча болгонун “Азаттыктын” өзбек кызматына айтып берди:
- Топтошкон балдардын экөө алдынан тосуп, кайсы жерде турарын, ким экенин сурап кирген. Алар сөзгө тартып турганда башка бирөөлөрү сол жактан Илхомжандын бетине муштаган. Кийин калгандары кошулуп уруп-тепкилешкен. Кийин ал эптеп бошонуп, баягы мончосу бар үйдү көздөй качкан. Үй ээлери чыга калганда балдар качып кетишет. Биринчи мушта эле инимдин жаак сөөгү эки жерден сынган экен.
Халимжан андан ары операцияга муктаж, оор абалдагы инисин бир күн ошол мектептеги пахта штабында кармашкан соң гана аймактык ооруканага алып келишип, андан ары Ташкендеги ооруканага жеткирип, ошол жерде операция жасаганын кошумчалады. Бирок анын айтымында, оорукана чыгымдарын пахтага алып барууга жана студенттердин коопсуздугуна жоопкер окуу жай эмес, бүт өздөрү көтөргөн.
Соңку маалыматка караганда, азыр студентти урган жергиликтүү жигиттер кармалып, териштирүү иштери жүрүүдө. Бирок азырынча алар студентке эмне үчүн кол көтөргөнү белгисиз.
Акыркы жылдары Өзбекстандагы пахта өнөктүгүндө адам өмүрүн алган, же залака келтирген мындай учурлар көнүмүш көрүнүшкө айланып баратканы байма-бай айтылып, эл аралык укук коргоочу уюмдардын да сынына кабылып келет. Маселен Германияда жайгашкан Адам укугу боюнча Өзбек-герман форуму быйыл апрелде жарыялаган баяндамасында 2014-жылкы пахта териминде 17 жаран ажал таап, дагы көптөгөн адамдар жаракат алганын айтып чыккан. Ошондой эле пахта талаасына чыгарылгандар 10 сааттан иштеп, бир аз гана эс аларын, дем алыш күн дегенди билбей, таза суусу, мончосу жок бөлмөлөрдө тыгылып жашарын белгилеген.
Өзбекстан жыл сайын бир миллиондон ашуун жаранды пахта талаасына мажбурлап алып чыгары да айтылып жүрөт.
