Бишкек менен Ташкенттин ортосунда талашка түшкөн Ысык-Көлдүн жээгиндеги төрт пансионат тууралуу кезектеги талкуу Кыргызстандын бул жайларды жеке башкаруу боюнча сунушунан соң жаралды.
Мамлекеттик мүлк фонду ушул айдын башында «Алтын кум», «Рохат» жана «Дилором» пансионаттарын жеке инвесторго берүү каралып жатканын жарыялаган. Ага ылайык, үч пансионат жеке колго берилгени менен мамлекеттин мүлкү бойдон кала берет. Мындай план пансионаттардын имаратынын эскилиги жеткени жана аны өнүктүрүү зарылдыгы менен түшүндүрүлгөн.
Бул маалымат ачыкка чыккан соң 2016-жылга чейин аталган эс алуу жайларына ээлик кылып келген Өзбекстандын мамлекеттик ишканалары нааразы болуп чыкканы белгилүү болду.
Өзбекстандык Podrobno.uz cайтынын жазышынча, «Рохат НБУ» пансионаты Өзбекстандын тышкы экономикалык ишмердик боюнча Улуттук банкына, «Дилором» «Асака» банкына, «Бустон» Өзбекстан өнөр жай, курулуш банкына жана «Алтын Кум» Ташкент механикалык заводуна таандык болуп келген.
Бул ишканалар биргелешкен билдирүү таратып, пансионаттардын жеке колго берилишине каршы экенин жарыялашкан.
«2016-жылдын апрели айында бул пансионаттар Өзбекстандык чарбалык субъекттеринен Кыргызстанга мыйзамсыз өткөрүлгөн» деп айтылган билдирүүдө.
Коңшу өлкө бул мүлктөр боюнча эл аралык сотко арыз жолдонгонун жана ал боюнча акыркы чечим чыга электигин эске салган.
Өзбекстандын мындай каршылыгын Кыргызстандын мамлекеттик органдары негизсиз деп эсептешет.
«Бул мүлктөр биздин мамлекетке караштуу. Өзбекстан иштетип жүргөндө деле алардын мамлекеттик деп саналчу эмес, жеке менчик катары каралчу», - деп түшүндүрдү учурда пансионаттарга ээлик кылган Мамлекеттик мүлк фондунун төрага орун басары Токтогул Туманов.
Туманов учурда аталган пансионаттарды жеке колго берүү боюнча акыркы чечим кабыл алына электигин жана бул Экономика министрлиги менен кеңешип чечилерин кошумчалады.
Ысык-Көлдүн жээгинде жайгашкан, Өзбекстан иштетип келген төрт пансионат жалпысынан 80 гектар жери менен 2016-жылы 4-апрелде ошол кездеги премьер-министр Темир Сариевдин буйругуна ылайык Кыргызстанга өткөрүлгөн. Ал учурда кыргыз өкмөтү менчик укугун жөнгө салуу боюнча эки тараптуу келишимге жана Жогорку Кеңештин СССР учурунда курулган КМШ өлкөлөрүнүн ээлигиндеги эс алуу жайларын Кыргызстандын ээлигине алуу тууралуу токтомго таянуу менен чечим чыгарган. Өзбек тарап өз кезегинде мындай чечимге макул эмес экенин билдирген.
2017-жылы Кыргызстан аталган пансионаттарды жаңы шарттар менен кайрадан Өзбекстанга кайтарып берүү боюнча келишимдин долбоору иштелип чыгарын жарыялаган. Анда пансионаттардын имараттары Өзбекстандын ээлигинде болуп, жер тилкелери Кыргызстандын менчиги катары сунушталган. Бирок бул өз ара макулдашуудан жыйынтык чыкпай, Өзбекстан Эл аралык арбитражга кайрылууга мажбур болгон. Ташкенттин арызы былтыр Вашингтондогу арбитражда алдын-ала каралып, бул маселенин маңызын кароого юрисдикциясы бар экени тууралуу чечим чыгарган.
Кыргыз өкмөтүнүн Соттук өкүлчүлүк борборунун башчысы Данияр Эркимбаев өзбек тараптын арызы качан каралары азырынча белгисиз экенин билдирди:
«Арызды кароонун атайын процедурасы бар. Эл аралык арбитражга кайрылганда атайын төлөм төлөш керек. Биз билгенден Өзбекстан тарап ал төлөмдү толугу менен которо элек. Акчасын төлөгөн соң гана бизге каршы доо арыз бериши керек. Бирок эл аралык сотту ортого салууга биз деле, алар деле кызыкдар эмес. Ошондуктан, кудай буюрса сүйлөшүү жолу менен эле чечсек деген ниетте турабыз».
Эркимбаев сүйлөшүү жолу деп кандай механизмди айтып жатканын тактаган жок. Бирок бул ишке көз салып келген Бишкектеги «Jomart & Co» юридикалык мекемесинин жетекчиси Жоомарт Жолдошев кыргыз өкмөтү үстүртөн мамиле кылып, эл аралык сотко эч кандай даярдык көрбөй жатканын белгиледи:
«Биздин өкмөттө укуктук жактан ушул иш менен алектенгендин ордуна сүйлөшсөк деген эле үмүт менен отурат. Бул маселени өзбек президенти Мирзиёев менен сүйлөшсөк же «РусГидронун» маселесин Путин менен сүйлөшсөк деген эле мамилени көрүп жатабыз. Ушул маселени юридикалык жактан карап деле кыйраткан эч ким болбой жатат. Арбритаждык соттон коркуп эле мүлктөрдү берип коюшабы деп ойлоп жатам».
Ал ортодо сөз болуп жаткан пансионаттар Кыргызстанга өткөрүлгөндөн тарта кароосуз абалга келип, кезегинде эң алдыңкы эс алуу жайлары чыгашалуу ишканага айланганы айтылууда. Дал ушул себептен улам да кыргыз бийлиги жеке инвесторго берүүгө кызыкдар болууда.
Жогорку Кеңештин депутаты Абдывахап Нурбаев мамлекет бул ишканаларды бизнеске бергени туура эле чечим болот деген пикирде:
«Мамлекет өзү башкара албай жатат. Эң начар менеджер. Ошондуктан, менчик өзүндө болсо да ишкерлерге 5-10 жылга берип койсо туура эле болот. Бул үчүн мыйзамдык база түзүлдү. Жеке өнөктөштүк боюнча, ишенимге берүү боюнча мыйзамдар кабыл алынган».
Мурдагы Советтер Союзуна кирген өлкөлөр мамлекет ураган соң өз аймагындагы мүлктөргө ээлик кылып калган. Бирок андан бери 30 жылга жакын убакыт өтсө да талаш жараткан объекттер бар. Мисалы, Ысык-Көлдө Казакстан өзүнүкү деп эсептеп келген дагы төрт пансионат бар. Казакстан 2009-жылы бул пансионаттарды узак мөөнөткө ижарага алууга жетишкен.
