Тажикстанда жабык турган мечиттердин маселеси менен алектене турган атайын комиссия түзүлгөнүн өлкөнүн Дин иштерин жана салттарды жөнгө салуу боюнча комитетинин башчысы Сулаймон Давлотзода 6-февралда Дүйшөмбүдөгү маалымат жыйынында билдирди.
Анын айтымында, бир нече өкмөттүк мекеменин өкүлдөрүнөн турган бул комиссия кайсы аймакка канча мечит же намазкана керек экенин, мурда каттоодон өтпөй жабылып калган диний жайлардын кайсынысын ачса болорун аныктап чыгат.
- Айрым айылдарда эки-үчтөн мечит бар. Кайсы бир кыштактарда бир дагы намазкана жок. Жергиликтүү эл айылда мечит ачып берүүнү суранып жатат. Мындан улам биз бул комиссияны түзүп, азыр ал иштеп жатат, - деди Сулаймон Давлотзода.
Кеминде он жыл мурда тажик бийлиги өлкө аймагындагы диний жайларды тескөө өнөктүгүн баштап, анын натыйжасында Тажикстанда жүздөгөн мечит, намазканалар жабылган.
2017-2018-жылдары эле Согди облусунда "курулуш эрежелери сакталган эмес" деген жүйө менен 46 мечиттин иши токтотулган. Жабылган мечиттердин айрымдары чайханаларга, коомдук мончолорго же сулуулук салондоруна айланган.
Диний уюмдарды жана мечиттерди мамлекеттик каттоого алуунун тартиби да иштелип чыккан. Ошондой эле диний бирикмелер, мечиттер, чиркөөлөр, синагогалар киреше булагы, каражаттарды колдонуу жана кызматкерлердин айлыгы, салык төлөмдөрү тууралуу отчет тапшырууга милдеттендирилген.
Дин иштерин жөнгө салуу боюнча комитеттин башчысы Сулаймон Давлотзода өлкөдө мамлекеттин каттоосунан өткөн бир дагы мечит жабылбаганын белгилеп, диний жайлардын кожоюндары каттоодон өтүү үчүн тиешелүү документтерди топтой албай жатканын жүйө келтирүүдө.
Ал жаңы түзүлгөн комиссиянын ишинин алкагында айрым мечиттер ачыла баштаганын 6-февралдагы маалымат жыйынында айтты:
- Вахдат шаарында 100гө чукул мечит кайра ачылды. Бул комиссиянын ишинин жыйынтыгында башка райондордо да мечиттер ачыла баштайт. Тажикстанда дин эркиндиги камсыз кылынган.
Тажик бийлигинин жүздөгөн мечит-намазканалардын ишин токтотконун эл аралык укук коргоо уюмдары диний эркиндикти чектөө аракети катары мүнөздөгөнү белгилүү.
Бул сыяктуу чектөөлөрдөн улам 2016-жылы АКШнын Эл аралык диний эркиндик боюнча комиссиясы калкынын басымдуу бөлүгүн мусалмандар түзгөн Тажикстанды дин маселеси тынчсыздануу жараткан дүйнөдөгү ондон ашык мамлекеттин катарына кошкон.
Буга Тажикстанда "Ислам кайра жаралуу" партиясынын бир катар мүчөлөрүнүн камакка алынышы да түрткү берген.
Эми тажик бийлигинин мурда жабылган мечиттерди кайра ачып-ачпоо маселесин караштыра баштаганы бул өлкөдө динзарларга же динге кысым азая баштаганынан кабар бербейби?
Бул суроону "Эркин Европа/Азаттык" радиосунун жаштар арасында радикалдашууну алдын алууну көздөгөн “Биздин атыбыздан эмес” деген долбоорунун жетектеген редактору Ноа Такерге жолдодук:
- Жаңы комиссиянын түзүлгөнүн оң бааласа болот. Балким бул бийлик аша чаап кеткенин түшүндү дегенди билдирет чыгаар. Бирок комиссиянын ишинин жыйынтыгын күтүшүбүз керек. Адатта мындай комиссиялар өз алдынча иш алып барбай, мамлекеттин тыкыр көзөмөлүндө болот. Соңку бир жылда Тажикстанда диний эркиндиктин абалы жакшырган жок. Кырдаалга байкоо салган “Хьюман Райтс Уотч”, “Фридом Хаус” сыяктуу түрдүү эл аралык уюмдар, АКШдагы Дин эркиндиги боюнча комиссия тынчсызданууларын билдирип келет. Бул аптада “Фридом Хаустун” дүйнөдөгү эркиндиктин абалы тууралуу баяндамасында Тажикстандын көрсөткүчү кайрадан бир нече упайга төмөндөдү. 2015-жылдан бери туруктуу түрдө абал начарлап жатканы байкалууда. Диний эркиндик маселесинде деле үмүт жараткан жылыштарды көрө албай жатам.
Тажикстанда диний уюмдарга же дин кызматкерлерине карата ар кыл чектөөлөр бар. Тажик бийлиги мектептерде жоолук салынууга тыюу салган. Президент Эмомали Рахмон өзү жарандарды сакал өстүрбөөгө жана хижаб кийбөөгө чакырганы жайы бар.
Былтыр Тажикстандагы мечиттердин имам-хатибдери музейлерге жана театрларга барып турууга милдеттендирген.
Мындан тышкары тажик бийлиги чет өлкөдө диний билим алган тажик жарандарын да көзөмөлдөө аракетин көрүп келет. Дин иштерин жөнгө салуу боюнча комитеттин башчысы Сулаймон Давлотзода билдиргендей, чет жакта "мыйзамсыз диний билим алган" баш-аягы 3500дөй тажик атуулу мекенине кайтарылган.
