Көз каранды эмес мамлекеттер шериктештигинин (КМШ) байкоочулар миссиясы Кыргызстанда көп шайлоочулар добуш бере турган дарегин алмаштырган көрүнүшкө байланыштуу өз сунуштарын берет. Бул тууралуу 4-октябрда «Азаттык» радиосуна КМШ өлкөлөрүнүн байкоочулар миссиясынын штабынын башчысы Олег Кулеба билдирди:
«Шайлоочулардын 410 миңи добуш бере турган дарегин алмаштырганы айтылган. Бул бардык шайлоочулардын 12%. Албетте, биз буга көңүл бурдук. Даректи негизсиз алмаштырууга жол бербөө боюнча сунуштарыбызды беребиз деп ойлойм».
Кулебанын айтымында, 14-сентябрдан бери Азербайжан, Армения, Беларус, Казакстан, Молдова, Орусия, Тажикстан жана Өзбекстан өлкөлөрүнүн 151 байкоочусу Кыргызстандын бардык аймактарында иштеп жатышат.
4-октябрда алар добуш берүү жалпысынан мыйзам чегинде өтүп жатканын белгилөөдө. Кээ бир жерлерде добуш берүүнүн башталышында үкөк иштебей калган учурлар катталганы айтылды.
30-сентябрда Башкы прокуратура шайлоочулардын добушун сатып алуу жана документ жасалмалоо тууралуу маалыматтарга байланыштуу жалпысынан 83 материал иликтенип жатканын кабарлаган.
Башкы көзөмөл органы ар бир жаран эркин добуш берүүгө, №2 форма менен катталууга укугу бар экенин, аны эч ким мажбурлай албасын белгиледи. Бирок эгер №2 форма менен добуш берип жаткандарды кимдир-бирөө топтоп, атайын уюштуруп жатса же документтер жасалмаланып, добуш сатып алуу болгону аныкталса мыйзам чегинде чара көрүлөрүн эскерткен.
Борбордук шайлоо комиссиясынын (БШК) 24-сентябрдагы расмий маалыматына караганда, өлкөдө №2 форма боюнча 481 950 арыз түшкөн. Комиссия муну шайлоочуга каттоого турган жери боюнча эмес, өзүнө ыңгайлуу жерден добуш берүүгө шарт түзгөн көрүнүш катары мүнөздөгөн.
Шайлоого катышып жаткан оппозициялык партиялардын талапкерлери №2 форманы добуш сатып алууга шарт түзүү деп атап, БШКны андан баш тартууга чакырган.
Добушканаларда кезек күткөндөр көп
“Азаттык” радиосунун "Youtube" жана "Фейсбуктагы" шайлоону чагылдырган түз эфири учурунда Таластагы шайлоону чагылдырып жүргөн кабарчысы Айгерим Акылбековага шайлоо тилкесине кирип, добуш берүүнү күтүп жаткан шайлоочу кол салды. Ал камераны чаап, видео тартпоону талап кылды. Окуя Талас шаарындагы №6108 участогунда болду.
Бул тилкеде жалпы 2374 шайлоочу катталган. Алардын 1041и - №2 форма менен добуш берчүлөр. Бир нече ирет шайлоо үкөгү бузулуп, протоколдор түзүлдү. Аталган шайлоо тилкесиндеги узун кезек эртең мененки саат сегизден баштап уланды.
Кыргызстанда №2 форма менен добуш берүү үчүн 500 миңге чукул адам арыз жазган. Алардын ичинен 42 386 жаран бир канча жолу арыз бергенин Борбордук шайлоо комиссиясынын (БШК) төрайымы Нуржан Шайлдабекова билдирген эле.
32 504 адам эки жолу, 5810у үч, 1967си төрт, 872си беш, үч адам 22 жолу №2 формасы менен добуш берүүгө арыз таштаган. Парламенттик шайлоо күнүндө Кыргызстанда 2430 добушкана ачылган.
Мындан тышкары 28 чет өлкөдө 45 участок, Москва менен Ош шаарларында кошумча добушканалар иштеп жатат. Жогорку Кеңештин жетинчи чакырылышына 16 партия ат салышууда.
Ош шаарындагы №5115 шайлоо участогунда шайлоочу бюллетенди сүрөткө тарткан. Анда “Биримдик” партиясына добуш бергенин көрүүгө болот. Ошондой эле шаардагы №5314 шайлоо участогунда Улан аттуу адам добуш берүүгө кирип чыккан адамдарды сурап, добуш бергендерге акча берип жатканы видео тасмага түшүп калган.
"Фейсбукта" "Мекеним Кыргызстан" партиясына берген добушун телефонуна тартып алган шайлоочу кызды башка партиялардын байкоочулары кармап алып, шайлоо комиссиясынын мүчөлөрү менен чогуу акт түзүүнү талап кылып жатышканы тууралуу да видео тасма тарады. Тасманы "Ата Мекен" партиясынын талапкери Сейтек Качкынбай бөлүштү.
"Реформа" партиясынын лидери Клара Сооронкулова бөлүшкөн видеотасмада "Коронавирусту токтот" деген жазуусу бар беткаптар менен бирге 2 миң сомдон акча берилип жатканы тууралуу айтылган. Тасмадагы адам мунун артында "Биримдик" партиясы турат деп ырастаганын угууга болот.
Каракол шаарында айрым участоктордо добуш берип чыккан адамдарга белгисиз автоунаанын ичинде тизме менен акча таратылып жатканы тууралуу тасма да социалдык тармактарга жарыяланды.
Ушундай эле доомат арыздар бүгүн, 4-октябрь күнү шайлоо комиссияларынын мүчөлөрүнө түшүп жатканын БШКнын мүчөсү Тынчтык Шайназаров журналисттерге билдирди. Ал мындай мыйзам бузуулар күч кызматтары менен чогуу иликтенип, тиешелүү адамдар жоопкерчиликке тартыларын айтты.