Ушул жана башка суроолорго жооп алуу максатында биз студияга Маалымат технологиялары жана байланыш мамлекеттик комитетинин төрагасынын орун басары Эшмамбет Аматовду, «Биз эксперт» талдоо тобунун жетекчиси Улукбек Кыдырбаевди жана Ички иштер министрлигинин Жол коопсуздугун камсыздоо башкы башкармалыгынын үгүт-насаат иштери боюнча тескөөчүсү Тилек Оторовду чакырдык.
«Азаттык»: «Коопсуз шаар» долбоорунун азыр бир чакан эле бөлүгү башталды. Бирок ал коомчулукта кызуу талкуулар менен коштолууда. Канча көзөмөл камерасы коюлду жана жол эрежесин бузуу каттала баштадыбы?
Эшмамбет Аматов: 12-февралдан тартып Бишкектеги 10 жолдун кесилишинде 17 ылдамдыкты ченөөчү камера иштей баштады. Негизи бул долбоор төрт фазадан турат.
Бүгүн айыптардын баары сүрөт, видео каттоого алынып, расмий түрдө түшө баштады. Жол коопсуздугун камсыздоо башкармалыгынын мониторинг бөлүмү бар. Ал жактагы операторлорго маалымат түшүп, протоколдор түзүлө баштайт.
«Азаттык»: Тилек мырза, камералар иштегенден бери жолдо жүрүү тартиби кичине өзгөрдүбү, байкай алдыңыздарбы?
Тилек Оторов: Сиздердин кеңсеге келе жатып, жолду байкап келдик. Жыл жаңыргандан бери эле айдоочуларыбыз этияттап, эреже бузбаганга аракет кылып жатышкан. Бүгүн да айдоочуларыбыз эреже бузбай айдаганын байкаса болот.
«Азаттык»: Улук мырза, бул долбоор элди абдан күттүргөн, бир топ каражатты, убакытты талап кылды. Ошол эле учурда коңшу Казакстанда, Тажикстанда, Өзбекстанда жакшы эле иштеп жатпайбы. Мынчалык убакытты эмнеге талап кылды?
Улукбек Кыдырбаев: Биринчи кезекте долбоордун көпкө чейин ишке ашпай создугушу жеке кызыкчылыктар менен коомдун кызыкчылыгынын бири-бирине дал келбегенинде деп ойлойм. Себеби буга чейин көп тендерлер өттү. Бирок дээрлик баарын эле четке кагып келишти. Дал ушул кайталанма тендер жарыялоо «Коопсуз шаарга» бир нече жыл бою бут тосуп келди.
Угарман: Менин атым Максат, Нарындан чалып жатам. Маселен, мен Бишкекке барып, жол эрежесин байкабай бузуп алсам, же бузууга аргасыз болсом, анан мага айыппул тууралуу маалыматты Нарынга жиберсеңер, бирок мен эреже бузбаганымды далилдегим келсе, Бишкекке кайра келишим керек болобу?
Эшмамбет Аматов: Далилдөө камерасына жалаң эле машиненин сүрөтү түшпөйт. Ал жакта 15 секундга чейинки видео да тартылып калат. Машине кантип жол тилкесине чыкканын, эреже кандай бузулганын операторлор карайт. Эгер эреже бузулган болбосо анда далилденет. Бишкектен эмес, Нарындан келип, шаардан эреже бузуп, бирок кайра арыз менен кайрылса, анда баш калаага келүүнүн кажети жок. Жол кыймылын көзөмөлдөө башкармалыгынын Нарындагы өкүлдөрү менен байланышып эле маселени чечүүгө шарт бар. Буга кошумча, автоунаа ээси атайын сайттан паспорт номурун, өздүк жеке номурун киргизип, айыппулдун өлчөмүн, эреже бузган-бузбаганын текшерип алса да болот.
Улукбек Кыдырбаев: «Коопсуз шаар» долбоорунда ачык айтылбаган дагы бир нече маселе бар. Ошол эреже бузууну аныктап отурган операторлор канчалык деңгээлде калыс боло алышат? Маселен, өкмөттө же дагы башка жогорку жакта иштегендердин номурун операторлор «кол тийбейт» деген бир тизмеге киргизип салса, алар эреже бузса деле мурдагыдай жүрө беришет да? Алардын каталарын эч ким байкабайт дагы, баягы эле эски адатыбыз калат да.
Экинчи маселе: камераларды коёрун койдук, бирок жол белгилери боюнча бирдиктүү стандарт жок. Айрым жерлерге белгилер коюлган эмес, коюлса да айдоочу көрө албагандай жерде туруп калат. Стоп-линиялар өчүп калган же кээ бир көчөдө жөө жүрүүчү баскан тилкеден үч метр аралыкта болсо, айрым жерлердеги аралык бир эле метр, бирдиктүү бир жол белгилери жок. Үчүнчүдөн, жол белгилерин жолду көзөмөлдөгөн кызматкерлерден сурасак «биз аны койгон жокпуз, башкалар жооптуу» дешет. Жол белгилерин айдоочуларга көрүнө тургандай, даана кылып койгон жагына кайдыгерлик бар да, менимче.
«Азаттык»: Коомчулукту кызыктырган дагы бир маселе - машине айдаган киши менен автоунаа ээсинин ортосундагы жоопкерчилик болуп турат. Айыппулду жалаң гана автоунаа ээлери төлөп калабы? Автоунаа ээлери менен машинени айдап жүргөн адамдын жоопкерчилигин ким текшерет?
Эшмамбет Аматов: Бул жерде айыппул кандай болгон күндө да машиненин ээсине барат. Анын дарегин тактоо паспорттук маалыматтары аркылуу ишке ашат.
Эреже бузуу аныкталгандан кийин 10 күндүн ичинде почтанын курьери аркылуу киши жашаган жерге жеткирилип, машиненин ээси кол койгон күндөн тартып расмий кабыл алынды деп эсептелет. Ал айыппулду 10 күндүн ичинде төлөшү керек.
Айта кетүүчү нерсе - мындан ары автоунаа айдаган же саткан адам мурдагыдай сатып ийип, каттабай жүрө берүү деген нерсе болбошу керек. Себеби жоопкерчиликти менчик ээси гана тартып калат. Эгер бир айдын ичинде төлөбөсө, анда күнүгө бир пайыздык туум коюлат. Сот аркылуу төлөтүп алуу процесстери башталат.
Талкуунун калган бөлүгүн бул жактан көрсөңүздөр болот:
