Өткөн жуманын соңунда президент Алмазбек Атамбаев өткөргөн маалымат жыйынында Бажы биримдигинин жалпы бажы төлөмдөрүнөн топтолгон кирешенин 1.9 пайызы 450 млн. долларга барабар болорун билдирди. Демек, Кыргызстандын Бажы кызматы биримдиктин жалпы капчыгына топтогон каражаттан республиканын бюджетине 450 млн. доллар же азыркы курс менен эсептегенде 26 млрд. 550 млн. сом бөлүнөт.
Бул сумма Кыргызстандын Бажы кызматы 2014-жылы топтогон суммадан өтө эле аздык кылат.
Маселен, Бажы кызматынын башчысы Адамкул Жунусов тогуз айдын жыйынтыгы боюнча Бажы кызматы 28 млрд. сомдон ашуун жыйнаганын “Азаттыкка” билдирген:
- Тогуз айдын жыйынтыгы менен 28 млрд. 153 млн. сом акча жыйнап, казынага төктүк. Бизге быйылкы жылы коюлган тапшырма боюнча 42 млрд. 100 млн. сом жыйнашыбыз керек.
42 млрд. сомду азыркы курс менен эсептегенде 700 млн. доллардан ашып кетет. Демек Кыргызстандын бюджети бери дегенде 250 млн. доллар жоготууда.
Бирок өкмөт башчынын кеңешчиси Олег Панкратов Кыргызстан Бажы биримдигине кирүүдө жоготууга учурабай, кайрадан кошумча каражат табат деп, аны мындайча негиздеди:
- Бажы кызматы чек арада бир нече салыктын түрүн жыйнайт. Булар негизинен бажы төлөмү, кошумча нарк салыгы жана акциз салыгы. Мына ушулардын ичинен бажы төлөмү гана Бажы биримдигинин жалпы казынасына жөнөтүлөт. Жалпысынан санап келгенде бизде 11 млрд. сомдой бажы төлөмү жыйналат. Ушул сумма гана жалпы казынага жөнөтүлөт. Калган акциз жана кошумча нарк салыктары түздөн-түз эле бюджетке түшө берет. Ошондуктан биз Бажы биримдигинен кошумча 17 млрд. сом алабыз. Ошондуктан эч кандай жоготуулар жөнүндө сөз болушу мүмкүн эмес.
Панкратовдун айтымында, Бажы биримдигине кирүүдө жоготууга учурабай, кайрадан кирешесин көбөйтүү негизги талаптардын бири болгон.
Бирок мурунку каржы министри Акылбек Жапаров Бажы биримдигине кирген өлкөлөр бири-биринен кошумча нарк салыгын албашын эске салат. Демек Казакстан жана Орусиядан Кыргызстанга кирген товарлардан кошумча нарк салыгын алынбайт. Ошондуктан Кыргызстандын бюджетине бажы тармагынан түшкөн киреше кыскарат. Натыйжада жалпы бажыдан түшө турган киреше көбөйбөйт. Ал келерки жылы 2014-жылдын деңгээлинде калат дейт Жапаров:
- Менин эсептерим боюнча, 41 млрд. сом болуп жатат. Анткени күйүүчү майдан алынып жаткан бажы төлөмү менен акциз жоголот. Соода боюнча расмий түрдө биринчи орунда Орусия, анан Казакстан турат. Ошолордон келип аткан товарлардын баарынан кошумча нарк салыгы менен бажы төлөмү алынбай калат.
Акылбек Жапаров Кыргызстан бюджетине түшүп турган дагы бир тобокелчиликти эске салды. Белгилүү болгондой Евразия экономикалык биримдигиндеги экономикасы, тышкы соодасы эң күчтүү өлкө-бул Орусия. Орусиянын болсо батыш менен мамилеси бузулуп, тышкы соодасы азайып баратат. Анын натыйжасында бажы төлөмдөрү да кыскарат. Ошондуктан жалпы Бажы биримдигинен Кыргызстан бюджетине түшө турган киреше дагы кыскарышы күтүлөт.
