Ал үчүн эки өлкө ортосундагы келишимди кайра кароого туура келет. АКШ тарап 2009-жылкы эки тараптуу келишимге ылайык эч кандай төлөм, же салык салынбай тургандыгын билдирип келет.
Атайын төлөм 1 млрд. 880 млн. сом бюджетке алып келет
“Манас” аба майданындагы АКШнын транзиттик жүк ташуучу борборуна келчү авиакеросинге атайын төлөм киргизүү демилгелерин парламенттеги “Ар-намыс” жана “Ата Мекен” фракцияларынын айрым депуттаттары көтөрүшүүдө.
Жогорку Кеңештеги Бюджет жана каржы комитетинин жетекчиси Акылбек Жапаровдун айтымында, эгер атайын төлөм киргизилсе, транзиттик борборго май ташыган компаниялар авиакеросиндин бир тоннасына жүз доллардан салык төлөөгө милдеттүү болот. Бул төлөмдөрдөн түшкөн каражат бюджеттин кемтигин бүтөөгө сарпталат:
Акылбек Жапаров- Эң эле жок дегенде, минималдуу түрдө транзиттик борборго жылына 388 миң тонна авиакеросин келет экен. Салык киргизилсе, 1 миллиард 880 миллион сом түздөн-түз бюджетке түшөт экен. Бул акча бирөөнүн чөнтөгүнө түшүп жатат.
Деген менен атайын төлөмдү киргизүү үчүн АКШ менен Кыргызстандын ортосунда 2009-жылы кабыл алынган келишимди кайра кароого туура келүүдө. Акылбек Жапаров бул келишимди кайра карап, жаңы төлөм киргизүүгө азыркы Конституция мүмкүнчүлүк берет деп эсептейт:
- Азыр жаңы Конституцияга ылайык, эгерде эл аралык келишимдер парламентте ратификациядан өтсө, анда Кыргызстандын мыйзамдары катары эле эсептелинет. 2009-жылкы, мурдагы Конституция боюнча “ички мыйзамдар иштебейт, өкмөттөр арасындагы ратификацияланган келишимдер гана өйдө турат” деп белгиленген. Биз ушуну эске алуу менен бирге, биринчи жолу кыргыз элинин кызыкчылыгын көрсөтө турган, бюджетке түздөн түз акча түшүрүү максатындагы мыйзамды киргиздик. Ал мыйзамга ылайык бөлөк мыйзамдарды кайра карап чыгууга өкмөт мүмкүнчүлүк алат.
24-февралда Жогорку Кеңеш транзиттик борборго келе турган авиакеросинге төлөм киргизүү боюнча мыйзам долбоорун биринчи окууда жактырды.
АКШ тарап "no!" деди
АКШнын Кыргызстандагы элчилиги 2009-жылы эки өлкө ортосунда түзүлгөн келишим боюнча, транзиттик борборго ташылган күйүүчү майлар үчүн салык киргизилбей тургандыгын билдирүүдө. Ал келишимде АКШ тарабынан, же анын атынан Кыргызстандын аймагында сатылып алынган товар же көрсөтүлгөн кызматтар салык же төлөмдөрдөн бошотулары жазылган. Ага ылайык, транзиттик жүк ташуу борборуна алынып келген жана салыктан бошотулган товарлар жана кызматтардын тизмесине алып сатарлар тарабынан камсыз кылынган авиакеросин да кирет экен.
Бул тууралуу АКШнын Кыргызстандагы ишенимдүү өкүлү Ларри Маммот да “Азаттыкка” өз пикирин билдирген болчу:
Ларри Маммот - АКШ өзүнүн аскерлерин жайгаштырардан мурун ошол өлкө менен тийиштүү келишимге кол койгонго аракет кылат. АКШ базасын Кыргызстанга жайгаштырардан мурун зарыл келишимге кол коюлган. Ошол жерде "АКШ эч кандай салыктарды төлөбөйт" деп айтылган. Бул база транзиттик борбор болуп калгандан бери АКШ өкмөтү кыргыз өкмөтүнө 60 млн. доллар өлчөмүндөгү каражат төлөйт жана кандайдыр бир салыктар болсо ушул сумманын ичине кирет.
АКШнын мындай турумун элчиликтин басма сөз катчысы Кыялбек Токсонбаев дагы бир жолу 26-февралда “Азаттыкка” тастыктады.
Бул маселе боюнча өткөн жылдын аягында премьер-министр Алмазбек Атамбаев да пикирин билдирип, АКШ менен Кыргызстандын ортосунда келишимди кайра кароо дээрлик мүмкүн эместигин ачыктаган эле. Талдоочу Элмира Ногойбаева буга чейин түзүлүп калган келишимдерди кайра кароо, кошумча төлөмдөрдү киргизүү демилгелери өлкө аброюна шек келтирет деп эсептейт:
Элмира Ногойбаева - Биз инвестициялык саясаттын жалпы системасын бузуп жаткандайбыз. Качан киреше алып келе турган тармакты көрүп калсак, ал тармакты сыгып калганга аракет кылабыз. Авиа базанын маселеси инвестиция катары каралбаса да, эч бир инвестор инвестициялык саясат начар болгон өлкөдө иштегиси келбейт. Ал эми транзиттик борбордун айланасындагы акыркы демилгелерди лоббистикалык саясат катары баалайт элем.
2009-жылдын июль айында Кыргызстан менен АКШ өкмөттөрүнүн ортосунда жыл сайын узартылып туруу шарты менен беш жылга келишим түзүлгөн. Ага ылайык, “Манас” аба майданындагы АКШнын аба базасы транзиттик жүк ташуучу борбор болуп өзгөргөн. АКШ тарап транзиттик борбор үчүн Кыргызстанга жыл сайын 60 миллион доллар төлөп турары бекитилген.
Ушул жылдын 8-февралындагы эки тараптуу келишимге ылайык, “Манас” мамлекеттик ишканасы АКШнын транзиттик борборуна керектелүүчү күйүүчү майдын элүү пайызын камсыз кылып турмакчы. Калганын Mina Corp компаниясы ташымакчы.
Атайын төлөм 1 млрд. 880 млн. сом бюджетке алып келет
“Манас” аба майданындагы АКШнын транзиттик жүк ташуучу борборуна келчү авиакеросинге атайын төлөм киргизүү демилгелерин парламенттеги “Ар-намыс” жана “Ата Мекен” фракцияларынын айрым депуттаттары көтөрүшүүдө.
Жогорку Кеңештеги Бюджет жана каржы комитетинин жетекчиси Акылбек Жапаровдун айтымында, эгер атайын төлөм киргизилсе, транзиттик борборго май ташыган компаниялар авиакеросиндин бир тоннасына жүз доллардан салык төлөөгө милдеттүү болот. Бул төлөмдөрдөн түшкөн каражат бюджеттин кемтигин бүтөөгө сарпталат:
Деген менен атайын төлөмдү киргизүү үчүн АКШ менен Кыргызстандын ортосунда 2009-жылы кабыл алынган келишимди кайра кароого туура келүүдө. Акылбек Жапаров бул келишимди кайра карап, жаңы төлөм киргизүүгө азыркы Конституция мүмкүнчүлүк берет деп эсептейт:
- Азыр жаңы Конституцияга ылайык, эгерде эл аралык келишимдер парламентте ратификациядан өтсө, анда Кыргызстандын мыйзамдары катары эле эсептелинет. 2009-жылкы, мурдагы Конституция боюнча “ички мыйзамдар иштебейт, өкмөттөр арасындагы ратификацияланган келишимдер гана өйдө турат” деп белгиленген. Биз ушуну эске алуу менен бирге, биринчи жолу кыргыз элинин кызыкчылыгын көрсөтө турган, бюджетке түздөн түз акча түшүрүү максатындагы мыйзамды киргиздик. Ал мыйзамга ылайык бөлөк мыйзамдарды кайра карап чыгууга өкмөт мүмкүнчүлүк алат.
24-февралда Жогорку Кеңеш транзиттик борборго келе турган авиакеросинге төлөм киргизүү боюнча мыйзам долбоорун биринчи окууда жактырды.
АКШ тарап "no!" деди
АКШнын Кыргызстандагы элчилиги 2009-жылы эки өлкө ортосунда түзүлгөн келишим боюнча, транзиттик борборго ташылган күйүүчү майлар үчүн салык киргизилбей тургандыгын билдирүүдө. Ал келишимде АКШ тарабынан, же анын атынан Кыргызстандын аймагында сатылып алынган товар же көрсөтүлгөн кызматтар салык же төлөмдөрдөн бошотулары жазылган. Ага ылайык, транзиттик жүк ташуу борборуна алынып келген жана салыктан бошотулган товарлар жана кызматтардын тизмесине алып сатарлар тарабынан камсыз кылынган авиакеросин да кирет экен.
Бул тууралуу АКШнын Кыргызстандагы ишенимдүү өкүлү Ларри Маммот да “Азаттыкка” өз пикирин билдирген болчу:
АКШнын мындай турумун элчиликтин басма сөз катчысы Кыялбек Токсонбаев дагы бир жолу 26-февралда “Азаттыкка” тастыктады.
Бул маселе боюнча өткөн жылдын аягында премьер-министр Алмазбек Атамбаев да пикирин билдирип, АКШ менен Кыргызстандын ортосунда келишимди кайра кароо дээрлик мүмкүн эместигин ачыктаган эле. Талдоочу Элмира Ногойбаева буга чейин түзүлүп калган келишимдерди кайра кароо, кошумча төлөмдөрдү киргизүү демилгелери өлкө аброюна шек келтирет деп эсептейт:
2009-жылдын июль айында Кыргызстан менен АКШ өкмөттөрүнүн ортосунда жыл сайын узартылып туруу шарты менен беш жылга келишим түзүлгөн. Ага ылайык, “Манас” аба майданындагы АКШнын аба базасы транзиттик жүк ташуучу борбор болуп өзгөргөн. АКШ тарап транзиттик борбор үчүн Кыргызстанга жыл сайын 60 миллион доллар төлөп турары бекитилген.
Ушул жылдын 8-февралындагы эки тараптуу келишимге ылайык, “Манас” мамлекеттик ишканасы АКШнын транзиттик борборуна керектелүүчү күйүүчү майдын элүү пайызын камсыз кылып турмакчы. Калганын Mina Corp компаниясы ташымакчы.
