Бир топ жылдан бери ишкерлер, айрым коомдук жана саясий ишмерлер Европа өлкөлөрү, АКШ, Жапония сыяктуу өнүккөн мамлекеттердин жарандары үчүн виза алуу эрежесин алып салууну сунуштап келишет. Алдыңкы өлкөлөр үчүн бир тараптуу чечим менен визаны алып салуу - өлкөдөгү туризмдин өнүгүшүнө, аны менен катар экономиканын башка тармактарынын жакшыруусуна алып келери айтылат.
Экономиканы тескөө министрлигинин маалыматы боюнча, 2010-жылы Ички дүң продукциядагы туризмдин үлүшү 3,8 пайызды түзгөн. Быйыл ал көрсөткүч 4,6 пайызга чейин көтөрүлүшү мүмкүн. Ал эми ишкерлердин эсептөөлөрү боюнча, визасыз эреже орногон соң өнүккөн өлкөлөрдөн келген туристтердин саны артып, 2-3 жылда туризмдин үлүшү Ички дүң продукциянын 10 пайызын, 6-7 жылда 15 пайызын түзүп калуусу мүмкүн.
Туризм тармагында адистешкен “Kyrgyz Concept” компаниясынын президенти, мурдагы Экономиканы тескөө министри Эмил Үмөталиев “Азаттыктын” суроолоруна жооп берип, алдыңкы өлкөлөр үчүн виза эрежесин алып салууга жолтоо болгон үч себепти санап берди:
- Биринчиден, бул – биздин илгерки коммунисттик замандан калган саясий көз карандылыгыбыз бир тараптуулукка жол берип, өзүбүздүн элибиздин кызыкчылыгына, талабына жооп бере ала турган саясат жүргүзө албай аткандыгыбыз.
Экинчиден, бул – орто жолдо калтырган, совет доорунан калган бюрократиянын жана кээ бир министрликтердин кызыкчылыгы болуп атат. Мисалы ошол эле Тышкы иштер министрлиги же алар менен бирге иштешкен коопсуздук уюмдарынын кызыкчылыгы болуп атат. Алар виза чектөөдөн же виза сатуудан каражат топтоп, киреше алып, ошол мекемелик кызыкчылык жалпы элдин кызыкчылыгына карама-каршы келип атат. Өнүккөн өлкөлөр үчүн визаны алып салсак, биздин өлкө виза сатууга караганда ондогон эсе көп каражат табарын алар түшүнбөйт.
Үчүнчү себеп - коррупция. Аны аныкташ азыр бийликтин колунда. Эгерде ошол жерде кандайдыр бир көмүскө иштер болуп атса, ошолор коррупциялык кызыкчылыгы үчүн дале болсо ошол эрежелерди, ошол тоскоолдуктарды кармап турганга абдан кызыкдар…
Ошондой эле Э.Үмөталиевдин айтымында, кээ бир министрликтердин жетекчилери өнүккөн өлкөлөр үчүн визаны алып салуу маселеси көтөрүлгөндө, көпчүлүктүн көзүн жазгырып “электрондук виза беребиз”, “жеңилдетилген виза киргиздик” деген шылтоолор менен создуктуруп келатышат.
Талаптар аткарылды деген түр көрсөтүп, эч качан туристтер келбей турган Түндүк Корея, Куба сыяктуу чакан өлкөлөрдү кошуп коюшкан.
Айтмакчы Украина, Грузия мамлекеттери да өнүккөн өлкөлөр үчүн визаны алып салгандан кийин четтен келген коноктордун саны эселеп өскөн.
2004-жылы Грузияга 40 миң турист келген болсо, 2010-жылы миллионго чукул турист келген. Ар кыл эсептөөлөр боюнча Украинага келген туристтердин саны жылына 20-30 пайызга чейин өсүүдө. Бирок Грузия бакубат жашаган өлкөлөр үчүн визаны эле алып тим болбой, бардык тармактарда катаал реформаларды жасаган.
Равшан Жээнбеков
Жогорку Кеңештин Экономикалык стратегия, инвестициялык саясат жана туризм боюнча комитетинин төрага орун басары Равшан Жээнбековдун айтымында, визаны алып салууга Тышкы иштер министрлиги эле эмес Улуттук коопсуздук комитети да тоскоол болууда.
Депутаттын айтымында, Европа Биримдиги, Жапония, АКШ, Англия, Түштүк Корея сыяктуу мамлекеттерде коопсуздук маселеси эбак жолго коюлган. Андыктан коопсуздук кызматынын “террорчулар өтүп кетет”, “кылмышкерлер келип алат” деп чочулашына негиз жок:
- Өнүккөн мамлекеттер менен виза режимин жок кылуу маселелери, албетте бизге радикалдуу түрдө, бүгүн эле бизге абдан чоң пайда алып келе албайт. Бирок стратегиялык максатта, бул аябагандай маанилүү биз үчүн.
Биз жанагында кичинекей пайдаларга, консулдук чогултууларга азгырылып, стратегиялык жактан көп нерселерден уттуруп атабыз. Мисалы, бизге чет жерден жакшы бир турист келе турган болсо, ал дагы беш туристке барып айтат. “Кыргызстанга визасы жок эле барса болот экен” деп айтат. Анан акырындап өнүгүү башталат, туристтердин каттоосу көбөйөт.
Өткөн айда биринчи вице-премьер-министр Өмүрбек Бабанов Тышкы иштер министрлигине бир катар өлкөлөр үчүн визаны алып салуу боюнча тапшырма берген. Анда ал Европа өлкөлөрү үчүн визаны алып салууга болорун, ТИМ виза сатуудан түшкөн пайданы көздөп өлкөдөгү туризмдин жана экономиканын өнүгүшүнө тоскоол болуп жатканын билдирген.
Тышкы иштер министрлиги болсо виза эрежесин алып салуу жаатында иштер жасалып атканын билдирип, “Кыргыз Республикасындагы визасыз режим” аттуу тизмесин жарыялады. Бирок анда мурдагы бийликтер тушунда эле визасыз карым-катнаш жүргүзүп келишкен өлкөлөрдүн аттары жүрөт. Алсак, Орусия, Казакстан, Беларус, Тажикстан, Азербайжан, Грузия, Армения, Молдова. Андан тышкары 30 күндөн 90 күнгө чейин визасыз режим иштеген Түркия, Малайзия, Украина, Өзбекстан, Монголия бар.
Алыскы өлкөлөрдөн кыргыз мамлекетине Куба, Вьетнам, Түндүк Кореянын жарандары визасы жок эле кире алат, бирок бул өлкөлөр – эли аз саякаттаган жарды мамлекеттердин катарына кирет. Андан тышкары А.Акаев тушунда эле Жапония жарандары үчүн виза алынып салынган. Бирок Европа өлкөлөрү, АКШ, Англия сыяктуу бай, эли көп саякаттаган башка мамлекеттер виза алынып салынган өлкөлөрдүн тизмесинде жок.
Андан тышкары жеке кайрылуунун негизинде жеңилдетилген түрдө виза берилчү өлкөлөрдүн тизмеси да түзүлгөн. Ага 45 мамлекет кирет. Бирок адистердин ырасташынча, мунун визалык режимден айырмасы аз болот.
Экономиканы тескөө министрлигинин маалыматы боюнча, 2010-жылы Ички дүң продукциядагы туризмдин үлүшү 3,8 пайызды түзгөн. Быйыл ал көрсөткүч 4,6 пайызга чейин көтөрүлүшү мүмкүн. Ал эми ишкерлердин эсептөөлөрү боюнча, визасыз эреже орногон соң өнүккөн өлкөлөрдөн келген туристтердин саны артып, 2-3 жылда туризмдин үлүшү Ички дүң продукциянын 10 пайызын, 6-7 жылда 15 пайызын түзүп калуусу мүмкүн.
- Биринчиден, бул – биздин илгерки коммунисттик замандан калган саясий көз карандылыгыбыз бир тараптуулукка жол берип, өзүбүздүн элибиздин кызыкчылыгына, талабына жооп бере ала турган саясат жүргүзө албай аткандыгыбыз.
Экинчиден, бул – орто жолдо калтырган, совет доорунан калган бюрократиянын жана кээ бир министрликтердин кызыкчылыгы болуп атат. Мисалы ошол эле Тышкы иштер министрлиги же алар менен бирге иштешкен коопсуздук уюмдарынын кызыкчылыгы болуп атат. Алар виза чектөөдөн же виза сатуудан каражат топтоп, киреше алып, ошол мекемелик кызыкчылык жалпы элдин кызыкчылыгына карама-каршы келип атат. Өнүккөн өлкөлөр үчүн визаны алып салсак, биздин өлкө виза сатууга караганда ондогон эсе көп каражат табарын алар түшүнбөйт.
Үчүнчү себеп - коррупция. Аны аныкташ азыр бийликтин колунда. Эгерде ошол жерде кандайдыр бир көмүскө иштер болуп атса, ошолор коррупциялык кызыкчылыгы үчүн дале болсо ошол эрежелерди, ошол тоскоолдуктарды кармап турганга абдан кызыкдар…
Талаптар аткарылды деген түр көрсөтүп, эч качан туристтер келбей турган Түндүк Корея, Куба сыяктуу чакан өлкөлөрдү кошуп коюшкан.
Айтмакчы Украина, Грузия мамлекеттери да өнүккөн өлкөлөр үчүн визаны алып салгандан кийин четтен келген коноктордун саны эселеп өскөн.
2004-жылы Грузияга 40 миң турист келген болсо, 2010-жылы миллионго чукул турист келген. Ар кыл эсептөөлөр боюнча Украинага келген туристтердин саны жылына 20-30 пайызга чейин өсүүдө. Бирок Грузия бакубат жашаган өлкөлөр үчүн визаны эле алып тим болбой, бардык тармактарда катаал реформаларды жасаган.
Депутаттын айтымында, Европа Биримдиги, Жапония, АКШ, Англия, Түштүк Корея сыяктуу мамлекеттерде коопсуздук маселеси эбак жолго коюлган. Андыктан коопсуздук кызматынын “террорчулар өтүп кетет”, “кылмышкерлер келип алат” деп чочулашына негиз жок:
- Өнүккөн мамлекеттер менен виза режимин жок кылуу маселелери, албетте бизге радикалдуу түрдө, бүгүн эле бизге абдан чоң пайда алып келе албайт. Бирок стратегиялык максатта, бул аябагандай маанилүү биз үчүн.
Биз жанагында кичинекей пайдаларга, консулдук чогултууларга азгырылып, стратегиялык жактан көп нерселерден уттуруп атабыз. Мисалы, бизге чет жерден жакшы бир турист келе турган болсо, ал дагы беш туристке барып айтат. “Кыргызстанга визасы жок эле барса болот экен” деп айтат. Анан акырындап өнүгүү башталат, туристтердин каттоосу көбөйөт.
Тышкы иштер министрлиги болсо виза эрежесин алып салуу жаатында иштер жасалып атканын билдирип, “Кыргыз Республикасындагы визасыз режим” аттуу тизмесин жарыялады. Бирок анда мурдагы бийликтер тушунда эле визасыз карым-катнаш жүргүзүп келишкен өлкөлөрдүн аттары жүрөт. Алсак, Орусия, Казакстан, Беларус, Тажикстан, Азербайжан, Грузия, Армения, Молдова. Андан тышкары 30 күндөн 90 күнгө чейин визасыз режим иштеген Түркия, Малайзия, Украина, Өзбекстан, Монголия бар.
Алыскы өлкөлөрдөн кыргыз мамлекетине Куба, Вьетнам, Түндүк Кореянын жарандары визасы жок эле кире алат, бирок бул өлкөлөр – эли аз саякаттаган жарды мамлекеттердин катарына кирет. Андан тышкары А.Акаев тушунда эле Жапония жарандары үчүн виза алынып салынган. Бирок Европа өлкөлөрү, АКШ, Англия сыяктуу бай, эли көп саякаттаган башка мамлекеттер виза алынып салынган өлкөлөрдүн тизмесинде жок.
Андан тышкары жеке кайрылуунун негизинде жеңилдетилген түрдө виза берилчү өлкөлөрдүн тизмеси да түзүлгөн. Ага 45 мамлекет кирет. Бирок адистердин ырасташынча, мунун визалык режимден айырмасы аз болот.
