Анткен менен жарым жылдан бери парламенттин иштерине катышпай келаткан депутаттын мандаты боюнча маселе көтөрүлө элек.
Үч кылмыш иши козголуп, өлкөдөн чыгып кеткен Аскарбек Шадиевдин иши тергелип бүтүп, сотко өттү. Башкы прокуратуранын басма сөз катчысы Наргиза Куватованын айтымында, ага сыртынан айыбы угузулду.
- Сырттан айыбы угузулуп, иш 20-октябрда сотко кеткен. Азыр издөө иштери да жүрүп жатат. Ишти Биринчи май райондук соту карайт, - деди Куватова.
Сот 5-ноябрга белгиленди.
Шадиевге Башкы прокуратура алгач 2017-жылдын 28-апрелинде КМШнын Парламент аралык ассамблеясынын Чыңгыз Айтматов атындагы сыйлыгына Жогорку Кеңештин эсебинен бөлүнгөн 30 миң доллардын уурдалганына байланыштуу "Кызмат абалынан кыянаттык менен пайдалануу" беренеси боюнча кылмыш ишин козгогон. Андан соң Шадиев качып кеткени, АКШда экени кабарланып, Кылмыш-жаза кодексинин "Мамлекеттик чек арадан мыйзамсыз өтүү" беренесинде каралган белгилер боюнча иш козголгон. Андан соң "Кылмыштуу кирешелерди легалдаштыруу же адалдоо" беренеси боюнча да айып тагылып, Шадиевге издөө жарыяланган.
УКМК издөө иштери боюнча маалымат берген жок. Сот ишке өткөнүнө байланыштуу комментарий берилбей турганы айтылды.
Анткен менен жарым жылдан бери парламенттин иштерине катышпай келаткан депутаттын мандаты боюнча маселе көтөрүлө элек. Парламенттеги тиешелүү комитет, кызматташтары, партиялаштары аны "сессияга 30 жумуш күнүнөн ашык себепсиз ишке чыкпаса, аны мандатынан ажыратуу демилгеси көтөрүлөт" деген эрежеге байланыштырууда. Бул сессия 1-сентябрда башталгандыктан, мандат маселеси декабрда көтөрүлүшү ыктымал.
Парламенттин Конституциялык мыйзамдар, мамлекеттик түзүлүш, сот-укуктук маселелер жана Жогорку Кеңештин регламенти боюнча комитетинин төрага орун басары Таабалды Тиллаевдин сөзүнө караганда, Шадиевдин жайкы каникулга чейинки сессияларга жана комитет, фракция жыйындарына катышпай келатканы эске алынбайт.
- Мурдагы сессия азыркы сессияга кирбейт. Ошондуктан азыр мандат маселеси парламентте көтөрүлүшү кыйыныраак, - деди ал.
Жогорку Кеңештин басма сөз кызматы билдиргендей, Аскарбек Шадиевден парламент жыйындарына эмне себептен катышпай жатканын түшүндүргөн документ келе элек. Ал эми ал мүчө болгон "Бир Бол" фракциясынын катчылыгынын өкүлү Жаныбек Жалалов Шадиев тууралуу эч кандай чечим чыга элек экенин билдирди:
- Шадиев менен биздин байланышыбыз жок, азырынча эч кандай чечим жок.
Буга чейин Борбордук шайлоо комиссиясынын (БШК) төрагасынын орун басары Абдыжапар Бекматов эл өкүлүнүн мандатына байланыштуу эч кандай кайрылуу түшпөгөнүн айткан. Ага издөө жарыяланганына же кылмыш ишине байланыштуу күч органдарынан же соттон эч кандай маалымат берилген эмес.
Жогорку Кеңештин депутаты Рыскелди Момбеков Шадиев эртели-кеч мандатын тапшырат деген ойдо. Ал бул кадамга өзү барса оң болмок деп эсептейт.
- Өмүрбек Бабанов өлкөдөн чыгып кеткенден кийин мандатып тапшырып салбадыбы, - дейт ал. - Дегеле ушундай болгондон кийин Аскарбек Шадиев деле “башка депутат партиянын таламын талашат” деп кайрылса болот эле. Эми ал кайра келип, депутат болуп отурушу деле арсар. Анткени козголгон кылмыш иши, ал боюнча соттук териштирүү көпкө жүрөт. Ага чейин мөөнөтү да бүтөт. Баары бир эртели-кечпи ал мандатынан ажырайт. Фракция төрагасы деле сүйлөшүп, "мүмкүн ушундай чечим кабыл аласызбы" десе болмок экен.
Кыргызстандын АКШ, Британия, Франция өңдүү өлкөлөр менен экстрадиция кылуу боюнча келишими жок. Ошондуктан чет өлкөгө чыгып кетүүгө мүмкүнчүлүгү болгон шектүүлөр ушул өлкөлөрдү тандашат. Атайын кызматтын мурдагы жетекчи орун басары Марат Иманкулов АКШга Башкы прокуратура аркылуу кайрылса боло турганын билдирип жатат.
- Айрым өлкөлөр менен кылмыш иштери боюнча көмөктөшүү, жардам берүү, экстрадиция кылуу боюнча маселеси каралган эмес. Максим Бакиевди да ала албай жатканыбыз ошондон. Ага кылмыш иши козголмок турсун сыртынан соттун өкүмү чыккан. Бирок биздин Башкы прокуратура келишим жок болсо да БУУнун коррупция боюнча күрөшүү конвенциясына ылайык аларга кайрылышы мүмкүн. Ошонун негизинде мамлекеттер жардам бериши ыктымал, бирок алар туруктуу жардам берет дегенге жатпайт.
Аскарбек Шадиевдин өлкөдөн чыгып кетиши да күмөндүү жагдайларды жараткан. Жардамчысы кылмыш иши козголгондон бир күн мурда дарыланууга Москвага кеткенин айтып чыкканы менен УКМК анын качып кеткенин 1-июнда гана расмий билдирген. Расмий маалыматка караганда, Шадиев Тажикстанга өтүп, андан соң Нью-Йоркко (АКШ) учуп кеткен.
Аскарбек Шадиевдин үй-бүлөсүнө таандык экени сөз болгон бир катар мүлк объектилери жана банктагы эсебинде турган каражат камакка алынган. Бирок камакка алынган бир катар объектилер азыркы учурга чейин иштеп жатканы белгилүү болду. УКМК Шадиев өлкөдөн чыгып кеткенге чейин бир катар мүлкүн сатууга үлгүргөнүн кабарлаган.
Ал эми 30 миң долларга байланыштуу иш Биринчи май райондук сотунда быйыл июнда карала баштаган.
P/S: Макала жазылгандан кийин 2-ноябрда Жогорку Кеңештин "Бир Бол" фракциясынын издөөдө жүргөн депутаты Аскарбек Шадиевдин депутаттык ыйгарым укуктары мөөнөтүнөн мурда токтоткону маалым болду. Бул тууралуу “Азаттыкка” Борбордук шайлоо комиссиянын (БШК) басма сөз катчысы Анарбек Абазбеков билдирди.
Абазбековдун айтымында, Шадиев өз эрки менен жазган арызынын негизинде фракциядан чыгарылган.
Шадиевдин ордуна "Бир Бол" фракциясынын кийинки тизмесинде турган Эрмамат Тагаев депутат болуп катталды. Ага мандат Борбордук шайлоо комиссиясынын 2-ноябрдагы отурумунда тапшырылды.
