Расмий маалыматтар боюнча, чет өлкөлөрдө 500гө чукул кыргызстандык билим алат. Байкоочулар алардын так саны мындан кыйла көп болушу мүмкүндүгүн айтууда.
Сырттан диний билим алууну каалагандар көп
Айрым кыргызстандыктар диний сабатсыздыгын жоюп, билим алуу үчүн Араб Эмиратына, Египетке, Түркияга жана Иорданияга барып окуп келишет. Арасында Пакистанга кеткендер да бар. Ушул тапта чет өлкөдө билим алгандардын көбү Египетте (300дүн тегереги), Сауд Аравияда 90го жакын, Сирия менен Иорданияда төрт-бештен Пакистанда элүү чакты бала окуйт. Дин ишмерлеринин айтымында, соңку убактарда чет өлкөдөн диний билим алууну каалаган жаштардын саны өсүүдө.
Расмий маалыматтар боюнча, жалпысынан 500дүн тегерегиндеги кыргызстандык жаран чет өлкөдө билим алат экен. Эксперттер сыртта окуп жаткан кыргызстандыктардын саны мындан алда канча көп экенин белгилеп келишет. Эми Дин иштери боюнча мамлекеттик комиссия алардын санын тактоо аракетин көрүүдө. Дин ишмерлеринин жүйөөсүндө, мындай тактоо жарандардын кайсы багытта, кандай шартта окуп жатканын билүүгө шарт түзөт.
Аталган комиссиянын башкы адиси Юсуп Балтабаевдин айтымында, өз алдынча кеткен адамдардын тек-жайын аныктоо кыйынга турууда.
- Албетте тактоо иштери болуп жатат. Эмнеге дегенде сыртка чыгып окуган студенттер мыйзам боюнча бизден катталып кетиш керек болчу. Бирок тилекке каршы, Саудиядан башка өлкөгө чыккандар бизден катталбай эле чыгып кеткен. Египетке, Түркияга, Пакистанга туристтик виза менен барып, ал жерден документтерин даярдап окууга тапшырып кете беришет. Ал жакта ошондой жеңилдиктер бар. Ошондуктан сыртка чыккан студенттердин көбүн көзөмөлдөө кыйын болот.
Айрым маалыматтарда өлкөдөгү соңку окуялар, айрыкча түрдүү жардыруулар, жардырууга болгон аракеттер динге тиешеси бар адамдардын катыштыгы менен жасагалганы тууралуу, же болбосо алардын чет өлкөлөрдө окуп келгени айтылып жүрөт. Дин ишмерлери болсо коомчулукту козуткан, киши өлтүрүүгө барган аракеттер динди жамынган топордун колунан келерин белгилешүүдө.
Мазхабың кайсы?
Ушундан улам муфтият да чет өлкөлөрдө диний билим алып жаткан кыргызстандык студенттердин тек-жайын териштирүүгө киришти. Муфтияттын окуу бөлүмүнүн башчысы Ниязалы Арипов чет жакта окуп жаткандардын көбү турист катары, соода кылуу максатында же дааватка барып, ошол өлкөдө калып калгандар.
- Туура эмес жакта окутуп калышы мүмкүн деген күмөндүү жактар бар да. Ошол күмөн ойлорду жок кылыш үчүн тактоо иштерин жүргүзүп жатабыз. Ар бир өлкөдө, ар жакта жамаат болушу мүмкүн, радикалдуу багыты болуп калышы мүмкүн. Эми булар такталганда анан факт менен айтыш керек да. Бизде азыр факт жок, бирок ошондойлорго байланыштуу болуп калбасын деген негизде чет өлкөдө окугандарды тактап алалы деп атабыз. Кандай багытта окуганын, окуган китептерин, ишенимин, өзүнүн маалыматын, көз карашын, жүрүм-турумун карагандан кийин баа бериш керек.
Дин ишмерлеринин айтымында, сырттан диний билим алууга талаптанган жаштар тынымсыз көбөйгөнүндүктөн, өз жарандарынын тагдырын жана келечек адистигин мамлекет тарабынан көзөмөлдөө зарылдыгы чыгып жаткан шекилдүү.
Дин иштери боюнча комиссиянын башкы адиси Юсуп Балтабаев сыртта диний билим алып жаткан студенттерди тактоо, териштирүү иштерин мамлекеттик деңгээлде жүргүзүүнү сунуштайт.
- Ханафит мазхабына (негизги төрт мазхабдын бири) туура келбеген көз карашта окуп келгендер бар. Акырындык менен бизге бул дагы айрым маселелерди жаратышы мүмкүн. Негизи эле сыртта окуган студенттерди изилдеп чыгыш керек мамлекеттик деңгээлде. Комиссия түзүш керек, биз жогору жакка ушундай сунуш киргизели деп жатабыз. Эгер бизге зыян алып келе тургандай, коркунуч туудура турган көрүнүштөр болсо анда аларды кайтарыш керек. Мамлекеттик эмес окуу жайларда окуп жаткандарды кайтарыш керек.
“Дин, укук жана саясат” аналитикалык иликтөө борборунун эксперти Данияр Мурадиловго кайрылып, кайсы өлкөдө динди кандай окутат деп кайрылдык. Данияр мырза өзү Иорданиядан окуп келген экен.
- Мисалы Сауд Аривиясында ваххабизм менен салафизм – расмий мамлекеттик идеологиялык деңгээлде. Ал жерден канчалык коопту болот, болбойт алардын кийинки чөйрөсүнө байланыштуу болот. Диний жактан ичинен айырмаланат. Мисалы кайсы өлкө көбүнчө кайсы нерсеге басым кылат. Египет Фыкх жагына, Сауд Аравия куран илимдери жана хадис илимдерин изилдөөгө, Сирия суфизмге, Түркия жалпы изилдөөгө, Иордания светтик илим менен изилдейт, динди талдайт.
Сырттан диний билим алууну каалагандар көп
Айрым кыргызстандыктар диний сабатсыздыгын жоюп, билим алуу үчүн Араб Эмиратына, Египетке, Түркияга жана Иорданияга барып окуп келишет. Арасында Пакистанга кеткендер да бар. Ушул тапта чет өлкөдө билим алгандардын көбү Египетте (300дүн тегереги), Сауд Аравияда 90го жакын, Сирия менен Иорданияда төрт-бештен Пакистанда элүү чакты бала окуйт. Дин ишмерлеринин айтымында, соңку убактарда чет өлкөдөн диний билим алууну каалаган жаштардын саны өсүүдө.
Расмий маалыматтар боюнча, жалпысынан 500дүн тегерегиндеги кыргызстандык жаран чет өлкөдө билим алат экен. Эксперттер сыртта окуп жаткан кыргызстандыктардын саны мындан алда канча көп экенин белгилеп келишет. Эми Дин иштери боюнча мамлекеттик комиссия алардын санын тактоо аракетин көрүүдө. Дин ишмерлеринин жүйөөсүндө, мындай тактоо жарандардын кайсы багытта, кандай шартта окуп жатканын билүүгө шарт түзөт.
Аталган комиссиянын башкы адиси Юсуп Балтабаевдин айтымында, өз алдынча кеткен адамдардын тек-жайын аныктоо кыйынга турууда.
- Албетте тактоо иштери болуп жатат. Эмнеге дегенде сыртка чыгып окуган студенттер мыйзам боюнча бизден катталып кетиш керек болчу. Бирок тилекке каршы, Саудиядан башка өлкөгө чыккандар бизден катталбай эле чыгып кеткен. Египетке, Түркияга, Пакистанга туристтик виза менен барып, ал жерден документтерин даярдап окууга тапшырып кете беришет. Ал жакта ошондой жеңилдиктер бар. Ошондуктан сыртка чыккан студенттердин көбүн көзөмөлдөө кыйын болот.
Айрым маалыматтарда өлкөдөгү соңку окуялар, айрыкча түрдүү жардыруулар, жардырууга болгон аракеттер динге тиешеси бар адамдардын катыштыгы менен жасагалганы тууралуу, же болбосо алардын чет өлкөлөрдө окуп келгени айтылып жүрөт. Дин ишмерлери болсо коомчулукту козуткан, киши өлтүрүүгө барган аракеттер динди жамынган топордун колунан келерин белгилешүүдө.
Мазхабың кайсы?
Ушундан улам муфтият да чет өлкөлөрдө диний билим алып жаткан кыргызстандык студенттердин тек-жайын териштирүүгө киришти. Муфтияттын окуу бөлүмүнүн башчысы Ниязалы Арипов чет жакта окуп жаткандардын көбү турист катары, соода кылуу максатында же дааватка барып, ошол өлкөдө калып калгандар.
- Туура эмес жакта окутуп калышы мүмкүн деген күмөндүү жактар бар да. Ошол күмөн ойлорду жок кылыш үчүн тактоо иштерин жүргүзүп жатабыз. Ар бир өлкөдө, ар жакта жамаат болушу мүмкүн, радикалдуу багыты болуп калышы мүмкүн. Эми булар такталганда анан факт менен айтыш керек да. Бизде азыр факт жок, бирок ошондойлорго байланыштуу болуп калбасын деген негизде чет өлкөдө окугандарды тактап алалы деп атабыз. Кандай багытта окуганын, окуган китептерин, ишенимин, өзүнүн маалыматын, көз карашын, жүрүм-турумун карагандан кийин баа бериш керек.
Дин ишмерлеринин айтымында, сырттан диний билим алууга талаптанган жаштар тынымсыз көбөйгөнүндүктөн, өз жарандарынын тагдырын жана келечек адистигин мамлекет тарабынан көзөмөлдөө зарылдыгы чыгып жаткан шекилдүү.
Дин иштери боюнча комиссиянын башкы адиси Юсуп Балтабаев сыртта диний билим алып жаткан студенттерди тактоо, териштирүү иштерин мамлекеттик деңгээлде жүргүзүүнү сунуштайт.
- Ханафит мазхабына (негизги төрт мазхабдын бири) туура келбеген көз карашта окуп келгендер бар. Акырындык менен бизге бул дагы айрым маселелерди жаратышы мүмкүн. Негизи эле сыртта окуган студенттерди изилдеп чыгыш керек мамлекеттик деңгээлде. Комиссия түзүш керек, биз жогору жакка ушундай сунуш киргизели деп жатабыз. Эгер бизге зыян алып келе тургандай, коркунуч туудура турган көрүнүштөр болсо анда аларды кайтарыш керек. Мамлекеттик эмес окуу жайларда окуп жаткандарды кайтарыш керек.
“Дин, укук жана саясат” аналитикалык иликтөө борборунун эксперти Данияр Мурадиловго кайрылып, кайсы өлкөдө динди кандай окутат деп кайрылдык. Данияр мырза өзү Иорданиядан окуп келген экен.
- Мисалы Сауд Аривиясында ваххабизм менен салафизм – расмий мамлекеттик идеологиялык деңгээлде. Ал жерден канчалык коопту болот, болбойт алардын кийинки чөйрөсүнө байланыштуу болот. Диний жактан ичинен айырмаланат. Мисалы кайсы өлкө көбүнчө кайсы нерсеге басым кылат. Египет Фыкх жагына, Сауд Аравия куран илимдери жана хадис илимдерин изилдөөгө, Сирия суфизмге, Түркия жалпы изилдөөгө, Иордания светтик илим менен изилдейт, динди талдайт.
