“Кыргызгаз” мамлекеттик ишканасынын маалыматы боюнча, Кыргызстан сунуш кылган баага өзбек тарап азырынча макул боло элек. Буга карабастан ишкана көгүлтүр отту арзан баада сатып алууга аракеттер уланаарын айтып, өлкөдө газ үзгүлтүккө учурабайт деп ишендирүүдө.
2011-жыл үчүн Өзбекстандан арзаныраак газ сатып алуу аракеттери күч. Бирок буга эмнегедир көгүлтүр от берчү тарап ынабай тургансыйт. “Кыргызгаз” мамлекеттик ишканасынын өкүлдөрү декабрь айынын акырында Ташкентке барып, Өзбекстандын тиешелүү органдары менен сүйлөшүүлөрдү өткөрдү. Анда кыргыз тарап газдын бир миң куб метрин 140 доллардан сатып алуу сунушун киргизди.
“Кыргызгаз” мамлекеттик ишканасынын жетекчиси Тургунбек Кулмурзаевдин айтымына караганда, бул сунуш кабыл алынар-алынбасы жаңы жылдын башында чечилмекчи:
- Биз өзүбүз койгон бааны сурандык. 140 доллардан деп. Алар болсо жанакы 240 доллардан 15 доллар түшүрүп берели дешти. “15 доллар түшүрсөңөр деле бизге оор болуп калат, биздин экономиканы көрүп жатасыздар. Анан коңшу мамлекет болгондуктан бири-бирибизге жардам берели. Эгерде мүмкүн болсо тактап туруп, дагы бир ылдый түшүрүп бергенге көмөктөшкүлө” деп биз суранып келдик. Алар ушу протоколго кол коюп, жаңы жылдан кийин бара турган болдум. Ошондо баасын такташабыз.
Кыргызстан бул жолу көгүлтүр оттун баасын арзандатуу менен көлөмүн көбөйтүүнү көздөөдө. Натыйжада Өзбекстандан 500-600 миллион куб метр көлөмүндөгү газ алуу пландалып жатат. Өз кезегинде Өзбек тарап учурда 200 миллион куб метр гана газ берүү мүмкүнчүлүгү бар деп жооп кайтарышууда. Буга карабастан "газ үзгүлтүккө учурабайт" деп ишендирди Кулмурзаев:
- Азыр көрүп жатпайсыздарбы, мынакей. Келишимибиз жок деп жатышат. Газ болбойт экен деп ызы-чуу кылып жатышат. Мен кечээ күнү эле айттым. Газ бүгүн келип жатат. Аны газ алгандар үйүңөрдөн сезип жатасыздар. Газ алган өндүрүштөр иштеп жатат. Газ үзгүлтүккө учурабайт, түндүктө дагы, түштүктө дагы.
Өзбекстан Кыргызстанды газ менен камсыз кылган негизги өлкө. Жыл сайын эки тарап ортосунда көгүлтүр от үчүн сүйлөшүүлөр жүргүзүлүп, карыздарды, төлөмдөрдү эсептешмей башталат. Ошол эле учурда убакыт өткөн сайын көгүлтүр оттун баасы көтөрүлгөндөн көтөрүлүп барат. “Кыргызгаз” ишканасынын маалыматына караганда, 2000-жылдары газдын миң кубунун баасы 42 доллар болсо, 2006-жылы 55 доллар, 2007-жылы 100 доллар, 2008-жылы 145 доллар, 2009-2010-жылы 240 долларга барабар болгон.
Алмазбек Атамбаев Кезегинде өкмөт башчы Алмазбек Атамбаев да бул көйгөйгө кайрылып, эң башкы милдет газдын баасын көтөрүп жибербей, жок дегенде ордунда сактап калуу экендигин билдирген:
- Газдын баасын алсак, негизги милдет баанын көтөрүлүп кетишин бөгөттөө. Менимче, биз бул аракетти ишке ашырабыз. Мындай ишеним бар. Биз Өзбекстан менен бул өңдүү бир топ маселелерди чечебиз деп ойлоп жатам.
Айрым маалыматтарга ылайык, учурда өкмөт бир гана Өзбекстан тарапты карап отурбай, башка өлкөлөрдөн газ тартуу аракеттерин көрүп жатканы айтылууда. Ошентсе да айрым байкоочулар Кыргызстан газдын баасын канчалык түшүрүүгө аракет жасаганы менен чылбырды кармаган Өзбекстандын талабы күчтүрөөк болоорун белгилешет.
Сүйлөшүүлөр жыл башында уланат
2011-жыл үчүн Өзбекстандан арзаныраак газ сатып алуу аракеттери күч. Бирок буга эмнегедир көгүлтүр от берчү тарап ынабай тургансыйт. “Кыргызгаз” мамлекеттик ишканасынын өкүлдөрү декабрь айынын акырында Ташкентке барып, Өзбекстандын тиешелүү органдары менен сүйлөшүүлөрдү өткөрдү. Анда кыргыз тарап газдын бир миң куб метрин 140 доллардан сатып алуу сунушун киргизди.
“Кыргызгаз” мамлекеттик ишканасынын жетекчиси Тургунбек Кулмурзаевдин айтымына караганда, бул сунуш кабыл алынар-алынбасы жаңы жылдын башында чечилмекчи:
Кыргызстан бул жолу көгүлтүр оттун баасын арзандатуу менен көлөмүн көбөйтүүнү көздөөдө. Натыйжада Өзбекстандан 500-600 миллион куб метр көлөмүндөгү газ алуу пландалып жатат. Өз кезегинде Өзбек тарап учурда 200 миллион куб метр гана газ берүү мүмкүнчүлүгү бар деп жооп кайтарышууда. Буга карабастан "газ үзгүлтүккө учурабайт" деп ишендирди Кулмурзаев:
- Азыр көрүп жатпайсыздарбы, мынакей. Келишимибиз жок деп жатышат. Газ болбойт экен деп ызы-чуу кылып жатышат. Мен кечээ күнү эле айттым. Газ бүгүн келип жатат. Аны газ алгандар үйүңөрдөн сезип жатасыздар. Газ алган өндүрүштөр иштеп жатат. Газ үзгүлтүккө учурабайт, түндүктө дагы, түштүктө дагы.
Милдет - баанын көтөрүлүшүнө жол бербөө
Өзбекстан Кыргызстанды газ менен камсыз кылган негизги өлкө. Жыл сайын эки тарап ортосунда көгүлтүр от үчүн сүйлөшүүлөр жүргүзүлүп, карыздарды, төлөмдөрдү эсептешмей башталат. Ошол эле учурда убакыт өткөн сайын көгүлтүр оттун баасы көтөрүлгөндөн көтөрүлүп барат. “Кыргызгаз” ишканасынын маалыматына караганда, 2000-жылдары газдын миң кубунун баасы 42 доллар болсо, 2006-жылы 55 доллар, 2007-жылы 100 доллар, 2008-жылы 145 доллар, 2009-2010-жылы 240 долларга барабар болгон.
- Газдын баасын алсак, негизги милдет баанын көтөрүлүп кетишин бөгөттөө. Менимче, биз бул аракетти ишке ашырабыз. Мындай ишеним бар. Биз Өзбекстан менен бул өңдүү бир топ маселелерди чечебиз деп ойлоп жатам.
Айрым маалыматтарга ылайык, учурда өкмөт бир гана Өзбекстан тарапты карап отурбай, башка өлкөлөрдөн газ тартуу аракеттерин көрүп жатканы айтылууда. Ошентсе да айрым байкоочулар Кыргызстан газдын баасын канчалык түшүрүүгө аракет жасаганы менен чылбырды кармаган Өзбекстандын талабы күчтүрөөк болоорун белгилешет.
