Алардын ичинен 227 факты боюнча иликтөө жүрүп жатканы белгилүү болду. “Ата Мекен” фракциясы муну Орусиядагы эмгек мигранттары "кара тизмеден" чыгуу үчүн жасаган аргасыз айла-амал экенин белгилеп, Ички иштер министрлиги аларды кылмышкер катары кош кабат куугунтуктоону токтотушу керектигин эскертти. Фракция лидери Өмүрбек Текебаев Ички иштер министрлиги паспорт берүүнү өзүнө алуу үчүн ал жарандардын өлкөгө кирип-чыгуусуна тоскоолдук жасап жатканын сынга алды.
Паспорт алмаштыруунун кайгысы
Ички иштер министрлигинин маалыматы боюнча, Кыргызстанда 40 миңге чукул адам аты-жөнүн өзгөрткөн. Ички иштер органдары алардын арасынан жаңы паспорт берүүдө 227 жарандын пин-коду жана аты-жөнү мыйзамсыз алмашканын таап чыккан. Ички иштер министри Мелис Турганбаев аты-жөнү өзгөртүлгөн жарандардын тизмесин чек ара кызматына берип, алардын паспортторун кайра текшертүүнү буюрган.
Ички иштер министринин орун басары Калыбек Сатыбалдиев мына ошондой паспорттор тартылып алынып, алардын ээлерине иш козголуп жатканын айтты:
- Мыйзамсыз паспорт берген 11 киши бүгүнкү күндө жоопко тартылып жатат. Бул бирок акыркысы эмес. Анан эми пин-коддорду өзгөртүп, паспорт алган жарандардын паспортторун кайра тартып алып жатабыз. Орусиядан жана Түркиядан депортация болуп келгендер мына ушул ишке барууда. Коррупциялык жол менен башка бирөөнүн фамилиясын алуу үчүн бир баланы төрт жолу үйлөндүрүшкөн. Ал жигит "колуктуларынын" бирин дагы тааныбайт экен. Ушуга окшогон фактылар чыгып жатат.
Чылпакты алам деп көзүн ойгондор
Ички иштер министрлигинин мындай кадамын “Ата Мекен” фракциясы сындап чыкты. Фракция мүчөлөрүнүн айтымында, Орусияда "кара тизмеге" түшүп калып, Кыргызстанга кайтып келип, атасынын же күйөөсүнүн фамилиясына өтүп, паспорт алган жарандарды кылмыш жоопкерчилигине тартып, куугунтуктоо аларды кош кабат эзүү менен барабар. Депутат Ташполот Балтабаев Орусиянын жетеги менен жарандардын укугун басмырлоодон алыс болууга чакырды:
- Чылпагын алгыла десе, көзүн кошо ойуп салып жатышат. Фактыга кайрыла кетейин. Чынтемирова Айпери деген кыз, Базарбаева деген атасынын атына фамилиясын өзгөрткөн экен. Анан аны Оштун аэропортунан милиция кармап алып, паспортун алып коюптур. Эми ушул кантип болсун? Ал жаран паспорту жок эч жакка жыла албай калдым деп даттанып жүрөт. Ал эмне кылмышкерби? Ага кылмышка шектүү деген негиз болбогон соң кармап, паспортун алганга кандай акыңар бар?
Мыйзам боюнча жаран аты-жөнүн өзгөртүүгө акысы бар. Бирок жаңы паспорт алууда анын мурдагы берилген пин-коду сакталууга тийиш. Мамлекеттик каттоо кызматынын калкты каттоо департаментинин жетекчиси Дүйшөн Сатыбалдиев паспорт берүүнүн тартиби боюнча маселе бар экенин айтып, бирок анын айрым бир жагдайлары ашкере көбүртүлүп жатканын айтты:
- Коргоо кеңешинде Социалдык фондго тапшырма берүү менен эки-үч жолу пин-код ыйгарууну токтотуу жана анын негизинде паспорт берүү тартибин жөнгө салуу жолун сунуштоо жагы каралган. Мына ошондон соң Ички иштер министрлиги 227 паспорт мыйзамсыз берилген деп чыкты. Бирок иш жүзүндө мына ушул күнгө чейин мыйзамсыз паспорт берүү фактысы боюнча бизден эки жыл мурун кызматтан алынган кызматкерибиздин иши гана сотко чейин жетти. Башка иш жок. Анан эми ошондуктан бул маселе көпчүлүк учурда саясий жагына айланып кетип жатат.
ИИМ паспорт тармагын эмнеге талашат?
2015-жылга карата Орусияда "кара тизмеге" илинген кыргызстандык жарандар 77 миң адамды түзгөн. Алардын көпчүлүгү андагы майда миграциялык эрежелерди бузуп алып же болбогон себептер менен тизмеге кирген. Анан эми Кыргызстандын ички иштер органдарынын Орусиянын федералдык миграция кызматына колдоо көрсөтүү аракети жарандардын кыжырдануусун жаратары белгиленди.
“Ата Мекен” фракциясынын жетекчиси Өмүрбек Текебаев мында Ички иштер министрлиги паспорт берүү тармагын ачык эле өзүнө кайра кайтарууга аракет жасап жатканын сынга алды:
- Ар бир мыйзамсыз берилген паспорт үчүн миң доллардан алганда 40 миң адамдыкы канча болот? Демек бул тармакты алуу керек деп ачык эле талашып жатат. Ички иштер министрлиги мына ушул жагдайды кантип оңдойбуз, канткенде жарандарыбызга жардам беребиз деген маселени көтөргөн жок. Булар ачык эле паспорт берүүнү өзүбүзгө алабыз дегенге өтүштү. Мындай нерсеңерди токтоткула. Аны парламент менен өкмөт чечет. Анан бербесе мына ошол паспорт алган адамдарды кармай баштасак, алар нааразы болот. Ошону менен паспорт берүү тармагын өзүбүзгө алабыз деген болбошу керек.
Буга чейин Ички иштер министрлиги жарандар аты-жөнүн өзгөртүп мыйзамсыз паспорт алуу үчүн 200 доллардан бир жарым миң долларга чейин пара сунушташарын жарыялаган. Мына ошондуктан паспорт берүү тармагын тартипке келтирүү үчүн аны Ички иштер министрлигинин курамына өткөрүү жагы сунушталган болчу.
