Апта: Жазгы тиреш, базалар тагдыры

4-мартка белгиленген Ош шаардык кеңешине шайлоонун алдында өлкөдө саясий күрөш курчуй баштады. Бийлик менен оппозиция мурунку кездердей ультиматум тили менен сүйлөшүүгө өтүштү.

Оппозиция 1-мартта Ошто, анда кийин Бишкекте ири митингдерди өткөрүүнү белгиледи. Алардын талабы өкмөттү кызматтан кетирүү жана 1993-жылкы Конституцияга кайтып келүү болуп жатат.

Башкы прокуратура өз кезегинде оппозициялык “Ата-Журт” фракциясынын лидери Камчыбек Ташиевге, фракциянын мүчөлөрү Нурлан Сулайманов жана Нариман Түлеевге каршы 2010-жылы козголгон кылмыш иштерин кайрадан жандандырганы маалым болду.

Бул тууралуу Башкы прокуратуранын өзгөчө маанилүү иштер боюнча башкармалыгынын башчысы Жаныбек Салиев билдирди:

- Бул кылмыш иштер 2010-жылы эле козголгон. Андан кийин ал иштер кандайдыр бир жагдайлар боюнча токтоп калыптыр. Азыркы мезгилде бул иштердин баары мыйзамдын чегинде инвентаризациядан өтүп жатат. Мыйзамсыз токтотулган иштер жандандырылып, мыйзам чегинде далилдер, иштин жагдайлары иликтенип, жыйынтыкка келебиз. Ал эми парламентке кайрылуу жолдоно элек. Иштер мыйзам чегинде тергелип жатат.

Ал эми “Республика” фракциясынын мүчөсү Исхак Пирматовду жоопко тартуу үчүн депутаттык кол тийбестигин алуу сунушу прокуратура тарабынан Жогорку Кеңешке жолдонду. Пирматов мурунку бийлик кезинде “Кыргызнефтегазды” башкарып турганда мамлекетке олуттуу зыян келтирген деп айыпталууда.

Жаныбек Салиевдин айтымында, Башкы прокуратурада коррупцияга байланыштуу козголгон отуздан ашуун кылмыш иши бар. Алардын катарында жогорку даражалуу мамлекеттик кызматкерлер бар-жогу азырынча айтылбайт.

Мына ушул козголгон кылмыш иштер тандалма козголуп, саясий куугунтуктан кабар берип жатканын серепчилер белгилеп жатышат. Маселен, эксперт Кубатбек Кожоналиев мына ошондой маанидеги пикири менен бөлүштү:

- Мыйзам баарына тең пайдаланылыш керек. Ошондо нааразылык болбойт. Мына “Финанскредитбанк”, Улуттук банк жөнүндө бир айдан бери сөз болуп жатат. Оозуна талкан салып алгандай башкы прокурорубуз унчукпай отурат. Көмүр боюнча, энергетика тармагы боюнча, ликер-арак заводу боюнча... Анан кийин оппозицияда жүргөн жигиттерди эмес, биринчи өзүнүкүн бүтүрүп, "мына мен тазаландым, эми сен да тазалан" деш керек. Мына ошондо нааразычылык болбойт. Эгерде тандап иш козгой турган болсо, анда оппозициянын айта турган сөзү болуш керек.

Оппозициянын лидерлеринин бири Акматбек Келдибеков азыркы бийлик мурунку бийликтегилердин катасын кайталап жатат дейт:

- Акаевдин учурунда да, Бакиевдин учурунда да азыр бийликте отурган оппозиция көп сындап, көп куугунтук көргөн. Ошонун баарын башынан өткөрүп, бүгүн ошону кайталап жатканы таң калтырат. Жаз келгенде элдин митингге чыкканы күчөйт деп айтып жатышат. Себеби элдин күткөнү орундалбай жатат. Канчалаган адамдар митингге чыгып жатышат. Аларды кабыл алып, маселесин чечкен эч ким жок. Бакиевдин, Акаевдин учурунда оппозиция "бийлик бизди укпайт, биз менен отуруп сүйлөшпөйт" деп айтчу эле. Мына көрдүңүздөрбү, эки жылдан бери оппозициянын бирөөсүн чакырып, тегерек столдо отуруп, "кандай кылып иш алып баралы, кандай пикирлер бар" дегенин көрдүңүздөрбү?

Акматбек Келдибековдун айтымында, эгерде бийлик келечектеги митингдердин талабын аткарууга барса, анда кырдаал туруктуу бойдон калат.

Атамбаев Москвада

Өлкөдө саясий күчтөрдүн карама-каршылыгы күчөгөн шартта президент Алмазбек Атамбаев Орусияда иш сапар менен болду. Ал Москвада 24-февралда президент Дмитрий Медведев жана өкмөт башчы Владимир Путин менен жолугушту.

Маалыматка караганда, жолугушууда эл аралык абалдан тарта эки тараптуу кызматташуулар, Кыргызстандын Бирдиктүү экономикалык биримдикке кирүүсүнө чейинки маселелер талкууланган. Эл аралык абал талкууланганда Кыргызстандагы АКШнын Транзиттик борбору көңүл борборунда болгону айкын.

Президент Алмазбек Атамбаев Транзиттик борбор 2014-жылы “Манас” аба майданынан чыгарылыш керектигин 20-февралда Бишкекте АКШнын делегациясы менен жолугушууда дагы бир жолу эскерткен. Кыргыз президенти 25-февралда “Эхо Москвы” үналгысына курган маегинде Транзиттик борбор тууралуу буларды билдирди:

- Президент Обаманын жана Мамлекеттик департаменттин өкүлдөрү менен жолугушууда айтылгандарга караганда, алар чыгыш керектигин түшүнүп калгандай. Анткени жарандык аба майданда аскерий база болбош керек. Мына АКШ менен Ирандын ортосунда кандай кырдаал түзүлүп жатканын карап көрүңүздөрчү. Иранда бир нече миң чакырымга жете турган ракеталары бар. Алар “Манасты” көздөй атып, бирок башка жакка тийиши мүмкүн. Ошондуктан 2014-жылы база болбойт.

Мына ошентип америкалыктар менен базага байланыштуу маселе бир жактуу чечиле тургандай болуп турат.

Москвадагы сүйлөшүүлөрдө “Манастагы” АКШ базасы эле эмес, Канттагы орус аскердик базасынын тагдыры да козголгон. Алмазбек Атамбаев орус тарап төрт жылдан бери ижара акысы үчүн 15 млн. долларга жакын акча төлөбөй жатканына нааразылык билдирген. Ошондой эле Канттагы базаны чыгаруу маселеси да күн тартибине коюлуш мүмкүндүгүн кыйытты.

Москвада Алмазбек Атамбаев Кыргызстандын Бирдиктүү экономикалык аймакка кирүүгө даярдыгын билдирген. Орус тарап да макул. Бирок эми маселени Бирдиктүү экономикалык аймактын калган эки мүчөсү - Казакстан менен Беларус чечүүгө тийиш.

Алмазбек Атамбаев быйылкы жылы Кыргызстан бул уюмга кирип калса мыкты болот эле деген пикирде:

- Мен биз быйылкы жылы Бирдиктүү экономикалык аймакка кирип калышын каалайт элем. Бул абдан жакшы болот эле. Анын ичинде Орусиядагы биздин мигранттар үчүн да.

Кыргызстан менен Орусия мурда жетишилген келишимдерди алдыга жылдыра албайт келатат. Бир да долбоордун башталганы тууралуу маалымат жок. Мына ушул маселе да Москвадагы сүйлөшүүлөрдө көңүл борборунда болгон. Бирок аларды турмушка ашыруу жагы кандай чечилгени белгисиз. Кыргызстан Орусия менен аткарууну белгилеген долбоорлор аркылуу экономиканы көтөрүүгө ниеттенүүдө.

Улуттук 40 долбоорго Карашев менен Оторбаев жооп берет

Долбоорлор демекчи, өкмөт экономикалык багытта 40 улуттук долбоорун даярдаган. Алардын арасында Орусия менен биргеликте аткарууну болжогон долбоорлор да бар.

Кыргыз өкмөтү даярдаган долбоорлор утопиялык мүнөздө экени буга чейин сынга алынган. Ага карабай өкмөт өзүнүн токтому менен 40 долбоордун аткарылышына жоопкер вице-премьер-министрлер бекитти. Маселен, биринчи-премьер-министр Аалы Карашевге Кыргызстан-Кытай-Өзбекстан темир жолу, Ысык-Көл, Ош аэропортторун оңдоо, "Датка-Кемин" электр линиясын тартуу сыяктуу долбоорлорду көзөмөлдөө тапшырылса, Жоомарт Оторбаев финансы багытындагы долбоорлорго көз салат.

Өкмөт чоң үмүт артып турган долбоорлорду “куру кыял” деп атоого негиз бар. Анткени жалпы кырк долбоорду аткаруу үчүн 8 млрд. 300 миллион доллар керек. Кыргызстанда азырынча андай өлчөмдө каражат жок. Ал эмес долбоорлорду каржылоонун булагы да көрсөтүлгөн эмес. Маселен, орто деп эсептелген Ысык-Көл аэропортун оңдоп-түзөө үчүн 69 млн. доллар керек, ал эми Ош аэропортун ремонттоо үчүн 118 млн. доллар керек. Бирок ал каражат кайдан алынары белгисиз.

Бюджеттен каржылоо мүмкүн эмес. Анткени бюджеттин азыркы тартыштыгын жабуу татаал болуп турат.

Өкмөт башчы Өмүрбек Бабанов 24-февралда Оштогу сапары учурунда өлкөдө туруктуулук болсо инвесторлор келет деген оюн айтты. Бирок инвестиция, мыйзамдары тынымсыз өзгөрүп турган, менчикке укук корголбогон Кыргызстанга ишеними тескерисинче кетип баратканын серепчилер белгилешүүдө. Маселен негизги капиталга инвестиция быйылкы жылдын январь айында өткөн жылдын ушул мезгилине карай -7.6%га кыскарып кеткен.

Мына ушундай кырдаалда бийлик үчүн күрөштүн кайрадан күчөшү, анын аймактык мүнөзгө өтүүсү өлкөгө чоң сыноо жаратышы мүмкүн.