Бирок алар коркуткан кишилердин үстүнөн арыз жазуудан кооптонушууда.
Укук коргоочулар бул көрүнүштү тезирээк токтотпосо, кырдаалга терс таасирин тийгизе турганын эскертүүдө.
Ал эми орган жетекчилиги мындай фактылар дээрлик жок экенин ачыктоодо.
Оштогу адам укуктары боюнча "Эдвокаси" борборунун өкүлү Сахира Назарова күч органдарынан опуза көрүп, акчасын тарттырып жибергендер тууралуу буларды айтып берди:
- Соңку күндөрү милиция жана прокуратура кызматкерлери тарабынан ар кандай опузага кабылып, акчасын тарттырып жиберген тургундар бизге аябай көп кайрылып жатат. Эң өкүнүчтүүсү алардын дээрлик баары 2010-жылкы июнь окуясында жабыркап, анан мамлекет тарабынан компенсация алгандар. Алар дирекциядан акча алаары менен күтүп тургансып "күч органдарынанбыз" деп өзүн тааныштырган, формачан адамдар кирип, белгилүү бир өлчөмүн алып кетишет экен.
Назарованын белгилешинче, опузага кабылгандардын арыздары каралбай келет:
- Бул маселени көтөрүп чыгып, иликтөөгө алуу кыйын. Анткени кайрылгандар аларды коркуткан кызматкердин атын, өздөрүнүн атын ачык айта алышпайт. Ишеним жоктугунан кайра эле ошол прокуратура, же милицияга да арыз менен кайрылбайт. Менимче бул көйгөйдү чечүү үчүн күч органдары менен карапайым калкты ачык диалогго алып келиш керек. Антпесе бул кырдаалды татаалдаштыргандан башка пайда алып келбейт.
Ошол эле кезде укук коргоочулар тартип сактоо кызматкерлери жарандардын канча акчасын тартып алып жатканын ачыктаган жок. Тургундар журналисттерге же башка бирөөлөргө да айтуудан кооптонушат. Оштогу журналист Салтанат Файзуллаева буларды айтты:
- Кадимкидей форма кийген, автомат кармаган кишилер үйгө түз эле кирип келишет. Анан ар кандай шылтоолорду айтып, үй ээсин коркута баштайт. Берки тургун эч ким жардам бербей турганын билгенден кийин дароо эле акча берип кутулууну туура көрөт. Мамлекеттин жардам бергени эмнеси да, кайра башка жолдор менен жабыр тарткандарды тоноп алганы эмнеси? Тиешелүү органдар бул көрүнүшкө тезирээк чекит коюшу керек.
Өзүн Салижан деп тааныштырган Оштун Черемушка кичирайонунун тургуну формачандар жабыр тарткандарды көчөдө да опузалап жатканына токтолду:
- Ушул жердеги аскердик бөлүктөн 4 жоокер чыгып, балдарды кармап алышып, жанындагы тыйындарын, телефондорун тартып алышкан. Колдорунда тапанча бар дейт. Кичинекей немелер коркуп калышыптыр. Акыры качып атып, араң кутулушуптур.
Ал эми күч органдары мындай фактылар дээрлик жок деп кабарлоодо. "Анча-мынча болгондордун үстүнөн арыз жазып кайрылбаса, биз аларды кантип териштиребиз" дейт шаардык ички иштер башкармалыгынын маалымат катчысы Замир Сыдыков:
- Беш кол тең эмес. Мен бардыгынын телегейи тегиз деп айткандан алысмын. Биздин кээ бир кызматкерлер кээде ушундай жолдорго барып, жалпы милициянын бетине көө жаап койгон учурлар бар. Бирок жабыр тарткандар жетекчиликке, же прокуратурага арыз менен кайрылсын. Анан далили жок эле ушинтип айтып чыга берген туура эмес. Укук коргоочулар кыйкырып, айтып чыккан фактыларды деле текшере келсең көбүнчө туура эмес болуп чыгат.
Ош жана Жалал-Абадды калыбына келтирүү дирекциясы маалымдагандай, ушул кезге чейин этностор аралык кагылыштан жабыр тарткан 2 миңден ашык ишкер 50 миң сомдон кайтарымсыз акчалай жардам алса, дагы 681 ишкер 150 миң сом өлчөмүндө жеңилдетилген ссуда алган эле. Мындан сырткары жакындары набыт болгон жана жоготуп алган 400дөн ашык адам 1 миллион сомдон компенсация алган.
Укук коргоочулар бул көрүнүштү тезирээк токтотпосо, кырдаалга терс таасирин тийгизе турганын эскертүүдө.
Ал эми орган жетекчилиги мындай фактылар дээрлик жок экенин ачыктоодо.
Оштогу адам укуктары боюнча "Эдвокаси" борборунун өкүлү Сахира Назарова күч органдарынан опуза көрүп, акчасын тарттырып жибергендер тууралуу буларды айтып берди:
- Соңку күндөрү милиция жана прокуратура кызматкерлери тарабынан ар кандай опузага кабылып, акчасын тарттырып жиберген тургундар бизге аябай көп кайрылып жатат. Эң өкүнүчтүүсү алардын дээрлик баары 2010-жылкы июнь окуясында жабыркап, анан мамлекет тарабынан компенсация алгандар. Алар дирекциядан акча алаары менен күтүп тургансып "күч органдарынанбыз" деп өзүн тааныштырган, формачан адамдар кирип, белгилүү бир өлчөмүн алып кетишет экен.
Назарованын белгилешинче, опузага кабылгандардын арыздары каралбай келет:
- Бул маселени көтөрүп чыгып, иликтөөгө алуу кыйын. Анткени кайрылгандар аларды коркуткан кызматкердин атын, өздөрүнүн атын ачык айта алышпайт. Ишеним жоктугунан кайра эле ошол прокуратура, же милицияга да арыз менен кайрылбайт. Менимче бул көйгөйдү чечүү үчүн күч органдары менен карапайым калкты ачык диалогго алып келиш керек. Антпесе бул кырдаалды татаалдаштыргандан башка пайда алып келбейт.
Ошол эле кезде укук коргоочулар тартип сактоо кызматкерлери жарандардын канча акчасын тартып алып жатканын ачыктаган жок. Тургундар журналисттерге же башка бирөөлөргө да айтуудан кооптонушат. Оштогу журналист Салтанат Файзуллаева буларды айтты:
- Кадимкидей форма кийген, автомат кармаган кишилер үйгө түз эле кирип келишет. Анан ар кандай шылтоолорду айтып, үй ээсин коркута баштайт. Берки тургун эч ким жардам бербей турганын билгенден кийин дароо эле акча берип кутулууну туура көрөт. Мамлекеттин жардам бергени эмнеси да, кайра башка жолдор менен жабыр тарткандарды тоноп алганы эмнеси? Тиешелүү органдар бул көрүнүшкө тезирээк чекит коюшу керек.
Өзүн Салижан деп тааныштырган Оштун Черемушка кичирайонунун тургуну формачандар жабыр тарткандарды көчөдө да опузалап жатканына токтолду:
- Ушул жердеги аскердик бөлүктөн 4 жоокер чыгып, балдарды кармап алышып, жанындагы тыйындарын, телефондорун тартып алышкан. Колдорунда тапанча бар дейт. Кичинекей немелер коркуп калышыптыр. Акыры качып атып, араң кутулушуптур.
Ал эми күч органдары мындай фактылар дээрлик жок деп кабарлоодо. "Анча-мынча болгондордун үстүнөн арыз жазып кайрылбаса, биз аларды кантип териштиребиз" дейт шаардык ички иштер башкармалыгынын маалымат катчысы Замир Сыдыков:
- Беш кол тең эмес. Мен бардыгынын телегейи тегиз деп айткандан алысмын. Биздин кээ бир кызматкерлер кээде ушундай жолдорго барып, жалпы милициянын бетине көө жаап койгон учурлар бар. Бирок жабыр тарткандар жетекчиликке, же прокуратурага арыз менен кайрылсын. Анан далили жок эле ушинтип айтып чыга берген туура эмес. Укук коргоочулар кыйкырып, айтып чыккан фактыларды деле текшере келсең көбүнчө туура эмес болуп чыгат.
Ош жана Жалал-Абадды калыбына келтирүү дирекциясы маалымдагандай, ушул кезге чейин этностор аралык кагылыштан жабыр тарткан 2 миңден ашык ишкер 50 миң сомдон кайтарымсыз акчалай жардам алса, дагы 681 ишкер 150 миң сом өлчөмүндө жеңилдетилген ссуда алган эле. Мындан сырткары жакындары набыт болгон жана жоготуп алган 400дөн ашык адам 1 миллион сомдон компенсация алган.