“Азаттык”: Соңку учурда айрыкча Ошто, Бишкекте миграциялык маанай күчөгөн экен. Сиз бул көрүнүштү тастыктай аласызбы? Чын эле кеткендер көп болуп жатабы?
А. Рыскулова: 2010-жылдын жыйынтыгын алсак, миграция 2009-жылга караганда 10 пайызга көбөйдү десек туура болот. Анткени статистика ошону көрсөтүп жатат. Алардын басымдуу бөлүгү Орусия тарапты көздөй кетишкен.
“Азаттык”: Азыр негизинен кимдер кетип жатат? Алардын социалдык абалы, квалификациясы кандай?
А. Рыскулова: Эмгек мигранттарынын 90 пайызын кыргыздар түзөт. Алар жумуш издеп кеткендер. Ал эми он пайызы ар кандай себептер менен кеткен, башка түрдөгү миграция болуп жатат. Эгерде орус тектүүлөрдү алсак, азыр Орусияда мурунку Советтер союзунда жашаган орустарды тарыхый мекенине кайтаруу боюнча эки чоң программа бар. 2010-жылы бул программа боюнча Кыргызстандан 2400 адам кетти. Андан башка 600 адам Орусия менен Кыргызстандын ортосундагы көчүрүү боюнча чоң келишимдин негизинде кетишти.
“Азаттык”: Сиз министр болуп турганда миграциялык абалдын себебин иликтедиңиздер беле? Негизгилерин белгилеп өтөсүзбү?
А. Рыскулова: Эгерде 2010-жылды алсак, бул жерде экономикалык себептер да бар. Бул - эмгек миграциясы.
Анан түштүктөгү июнь окуясынан кийин кетүүгө мажбур болгондор да болду. Кыргызстандын кээ бир өзбек тектүү жарандары Орусияга барып качкын макамын сурашкан. Бирок бүгүнкү күндө Орусия бир дагы кишиге андай макам берген жок.
Бирок бир жылдын ичинде 40 миңге жакын биздин өзбек тектүү жарандар чыгып кеткен. 2008-2009-жылдары өлкөдөн жарандар негизинен экономикалык себептерден улам, иш издеп чыгып кеткен.
“Азаттык”: Ошол эле учурда Кыргызстанга келип аткандар барбы?
А. Рыскулова: Келип аткандар да бар. “Миграциялык сальдо” деп коет. Анда албетте өлкөдө келгендерге караганда чыгып кетүү көп болот. Бирок өлкөдөн кетип калып кайра келип жаткандар да бар. Жыл сайын болжол менен 20-30 миңдин тегерегиндеги адам кайтып келет. Булар мурун жарандыктан чыгып кетип кайра келип жаткан өзүбүздүн эле жарандарыбыз.
Кошуна мамлекеттерден, Өзбекстандан, Тажикстандан, Орусиядан келгендер бар. Келгендердин 5-10 пайызы 1991-жылдары Союз кулаганда Кыргызстандан чыгып кетип кайра келген орус, өзбек корей тектүүлөр.
“Азаттык”: Миграция өлкөнүн демографиялык-экономикалык абалына кандай кесепетин тийгизиши ыктымал?
А. Рыскулова: Эгерде ушундай эле жүрүш менен улана турган болсо Кыргызстандын демографиясына кесепети тийиши мүмкүн. Анткени биздин калкыбыз 5 миллион болгону менен эмгекке жарамдуулардын саны 2,5 миллиондон ашпайт.
Ошол эле убакта 600 миңдей биздин эмгекке жарамдуу, активдүү жаштарыбыз сыртта жүрүшөт. Менимче бизде 10-15 жылдан кийин бизде демографиялык проблемалар жаралышы мүмкүн.
“Азаттык”: Четте жашаган кыргыздарды тарыхый мекенине кайтаруу боюнча “Кайрылман” деген өкмөттүн программасы бар эмес беле. Бул программа жемиштүү боло алдыбы?
А. Рыскулова: “Кайрылман” программасы иштеп жатат. Бирок анын иши жетиштүү эмес, натыйжалуулугунун аз болуп жаткан себеби мамлекет тарабынан бир да тыйын бөлүнбөй жатат.
Биздин кайрылман кыргыздарга каржылык жардам, үй берүү, же болбосо үй салганга насыя берүү маселелери чечилбей жатканын улам “Кайрылман” программасынын 50 пайызы натыйжасыз иштеп жатат. Мекенине кайтып келебиз деген кыргыздарга жакшы жардам бере албай жатканыбыз чын.
Бирок ошол эле убакта программа кайрадан иштелип чыкты. Анда жергиликтүү бийлик өкүлдөрүнүн кайрылмандарга илим-билим, саламаттыгын сактоо, маданият жаатта жоопкерчилигин көтөрүү каралган. Бул программа иштеши керек жана иштейт, мамлекет көңүл бурат.
“Азаттык”: Рахмат.
А. Рыскулова: 2010-жылдын жыйынтыгын алсак, миграция 2009-жылга караганда 10 пайызга көбөйдү десек туура болот. Анткени статистика ошону көрсөтүп жатат. Алардын басымдуу бөлүгү Орусия тарапты көздөй кетишкен.
“Азаттык”: Азыр негизинен кимдер кетип жатат? Алардын социалдык абалы, квалификациясы кандай?
А. Рыскулова: Эмгек мигранттарынын 90 пайызын кыргыздар түзөт. Алар жумуш издеп кеткендер. Ал эми он пайызы ар кандай себептер менен кеткен, башка түрдөгү миграция болуп жатат. Эгерде орус тектүүлөрдү алсак, азыр Орусияда мурунку Советтер союзунда жашаган орустарды тарыхый мекенине кайтаруу боюнча эки чоң программа бар. 2010-жылы бул программа боюнча Кыргызстандан 2400 адам кетти. Андан башка 600 адам Орусия менен Кыргызстандын ортосундагы көчүрүү боюнча чоң келишимдин негизинде кетишти.
“Азаттык”: Сиз министр болуп турганда миграциялык абалдын себебин иликтедиңиздер беле? Негизгилерин белгилеп өтөсүзбү?
А. Рыскулова: Эгерде 2010-жылды алсак, бул жерде экономикалык себептер да бар. Бул - эмгек миграциясы.
Анан түштүктөгү июнь окуясынан кийин кетүүгө мажбур болгондор да болду. Кыргызстандын кээ бир өзбек тектүү жарандары Орусияга барып качкын макамын сурашкан. Бирок бүгүнкү күндө Орусия бир дагы кишиге андай макам берген жок.
Бирок бир жылдын ичинде 40 миңге жакын биздин өзбек тектүү жарандар чыгып кеткен. 2008-2009-жылдары өлкөдөн жарандар негизинен экономикалык себептерден улам, иш издеп чыгып кеткен.
“Азаттык”: Ошол эле учурда Кыргызстанга келип аткандар барбы?
А. Рыскулова: Келип аткандар да бар. “Миграциялык сальдо” деп коет. Анда албетте өлкөдө келгендерге караганда чыгып кетүү көп болот. Бирок өлкөдөн кетип калып кайра келип жаткандар да бар. Жыл сайын болжол менен 20-30 миңдин тегерегиндеги адам кайтып келет. Булар мурун жарандыктан чыгып кетип кайра келип жаткан өзүбүздүн эле жарандарыбыз.
Кошуна мамлекеттерден, Өзбекстандан, Тажикстандан, Орусиядан келгендер бар. Келгендердин 5-10 пайызы 1991-жылдары Союз кулаганда Кыргызстандан чыгып кетип кайра келген орус, өзбек корей тектүүлөр.
“Азаттык”: Миграция өлкөнүн демографиялык-экономикалык абалына кандай кесепетин тийгизиши ыктымал?
А. Рыскулова: Эгерде ушундай эле жүрүш менен улана турган болсо Кыргызстандын демографиясына кесепети тийиши мүмкүн. Анткени биздин калкыбыз 5 миллион болгону менен эмгекке жарамдуулардын саны 2,5 миллиондон ашпайт.
Ошол эле убакта 600 миңдей биздин эмгекке жарамдуу, активдүү жаштарыбыз сыртта жүрүшөт. Менимче бизде 10-15 жылдан кийин бизде демографиялык проблемалар жаралышы мүмкүн.
“Азаттык”: Четте жашаган кыргыздарды тарыхый мекенине кайтаруу боюнча “Кайрылман” деген өкмөттүн программасы бар эмес беле. Бул программа жемиштүү боло алдыбы?
А. Рыскулова: “Кайрылман” программасы иштеп жатат. Бирок анын иши жетиштүү эмес, натыйжалуулугунун аз болуп жаткан себеби мамлекет тарабынан бир да тыйын бөлүнбөй жатат.
Биздин кайрылман кыргыздарга каржылык жардам, үй берүү, же болбосо үй салганга насыя берүү маселелери чечилбей жатканын улам “Кайрылман” программасынын 50 пайызы натыйжасыз иштеп жатат. Мекенине кайтып келебиз деген кыргыздарга жакшы жардам бере албай жатканыбыз чын.
Бирок ошол эле убакта программа кайрадан иштелип чыкты. Анда жергиликтүү бийлик өкүлдөрүнүн кайрылмандарга илим-билим, саламаттыгын сактоо, маданият жаатта жоопкерчилигин көтөрүү каралган. Бул программа иштеши керек жана иштейт, мамлекет көңүл бурат.
“Азаттык”: Рахмат.
