Art – англисче, искусство же чыгармачылык дегенди түшүндүрөт.
Арт-терапиянын жардамы менен адистер бейтаптын психологиялык абалын жакшыртып, организмин чыңдоону көздөшөт. Музыкалык аспапта ойноо, сүрөт тартуу, айкел жасоо менен бейтаптар алаксып, оору, өлүм тууралуу терс ойлордон арылышат.
Арт-терапия менен дарылоо тажрыйбасы АКШда дээрлик 23 жылга созулган. 2013-жылы Атланта шаарында көркөм өнөр түрлөрүнүн онкологиялык ооруларды дарылоодо көмөкчү терапия катары колдонулушу оң натыйжа берери аныкталган.
Сүрөткө толгон ооруканалар
Түркияда да арт-терапия дээрлик бардык ооруканалардагы рак оорулуу бейтаптарга багытталып жатат. Анталия шаарындагы Мемориал ооруканасынын онкология бөлүмүндө жеке эле дарыгерлер эмес, көркөм өнөр жаатындагы илимпоздор да эмгектенишет экен. Алардын бири Женгиз Эрдоган жүргүзүп жаткан иштери тууралуу буларга токтолду:
- Алгач университетте профессор-онколог Мустафа Өздоган менен бул багытта бир долбоорду пландадык. Долбоордун аты арт-терапия, азыр бир искусствонун бардык тармагы менен химия терапия алып жаткан бейтаптарга колдоо көрсөтүп жатабыз. Бул колдоо алардын жашоого канааттануусун, бактылуулук сезимдерин күчөтөт. Ошондой эле химия терапиянын жагымсыз жактарынан арылып жатышат. Сүрөт тартып, музыкалык аспаптарда ойноп жатып бейтаптар ачуу дарылардын даамын унутуп, алаксышат. Күнүгө бейтаптарга айкелчилик, сүрөт, музыка, драма жаатында сабак берем.
Женгиз Эрдоган иштеген онкологиялык бөлүмдүн коридорлору, палаталар жана химия терапия кабинеттеринин баары бейтаптардын колунан жаралган ар кыл сүрөт, айкелдерге толуп калыптыр.
Долбоордун жетекчиси дарыгер – онколог, профессор Мустафа Өздоганга кайрылып, арт-терапияны эмнеге ишке ашырып жатканына кызыктык:
- Көркөм өнөр менен реабилитациялаганга абдан маани беребиз. Рак оорулуу бейтаптар оорукананын босогосун аттары менен өзүн өзгөчө, маанилүү жана баалуу сезип баштайт. Аларга жашоонун абдан баалуу жана өмүр шаңдуу экенин сездирип, бактылуу кылганга аракет жасайбыз. Дүйнөлүк саламаттык тармагындагы бардык жаңы нерселерди бейтаптарга алып келебиз. АКШ, Европанын арт-терапия жаатындагы жаңылыгын сунуштайбыз. Абдан жылуу мамиле менен өмүргө бекер келишпегенин, рак оорусу убактылуу гана түйшүк экенин түшүндүрүп, айыгып кетүүсүнө болгон шартты түзөбүз.
Заманбап жана бардык дубалдары кооз сүрөттөр, айкелдер менен шөкөттөлгөн ооруканалар Түркияда сейрек эмес. Дээрлик бардык онкологиялык бөлүмдөрдө бейтаптар жараткан живопись, кол өнөрчүлүк буюмдарды көрсө болот. Университеттерден атайын профессорлор барышып, ал тургай маңзат жана алкоголдук ичимдиктерге берилип кеткендерди, психикалык жактан жабыркагандарды арт-терапия менен дарылашат.
Кыргызстанда бул тармак баштала элек
2010-жылы АКШда арт терапиянын пайдасын изилдеген байкоодо рак оорулуу бейтаптарга дарылануу учурунда классикалык музыка угузушкан. Ооруканада химия терапия алып жаткандардын 42 пайызы музыкадан кийин өзүн жакшы сезип, оорусу басаңдаганы байкалган. Ал эми Кыргызстанда, тилекке каршы, бул иш баштала элек.
Рак бейтаптарына жардам берген “Эргене” коомдук фондунун координатору Тынара Касмалиева арт-терапиянын зарылдыгын айтып отурду.
- Биз да аракет кылганбыз. Ырчыларды, артисттерди алып барып онкологиялык ооруканада жаткандардын маанайын көтөрөлү дегенбиз. Анткени алар бир нече айлап, жылдап ошол жакта күн кечирет да. Операция болушат, нур, химия терапия алышат. Мунун баары аябай кыйын, психикалык жактан көп жабыркашат. Бирок бизде арт-терапия кылуу маселеси такыр эле көтөрүлгөн эмес, сүрөтчүлөрдү, ырчыларды алып барып же ар кандай драмаларды коюп беришсе, бейтаптарга жакшы эле болмок. Алардын көңүлүн көтөрсө алган дары-дармектери да пайдалуу болот беле.
Азыр бизде жалгыз гана Улуттук онкологиялык борбордун Балдар бөлүмүндө жаткан рак оорулуу наристелер үчүн гана “Жардамдашуу оңой” кайрымдуулук фондунун жардамы менен музыка сабагы берилип жатканын аталган фонддун жетекчиси Динара Аляева айтты:
- “Жардамдашуу оңой” фондунун ишмердигинин негизги багыттарынын бири – рак оорулуу балдар үчүн музыкалык терапия. 2016-жылдан тарта биз бул багытта толук кандуу долбоорду ишке ашырдык. Долбоордун координатору Германиядан атайын бул багытта билим алган адис. Ошондой эле балдарга барып сабак берүүгө ыктыярчы музыканттар да тартылууда. Алар аптасына бир жолу бөлүмгө барып, ал жакта дарыланып жаткан балдарга музыкалык аспаптарда ойноп, анан үйрөтүп турушат.
Негизи Кыргызстанда бул тармак жанданбай турган медициналык өңүттөрдүн бири болууда. Адистер эгерде өлкөдөгү музыкалык окуу жайлар жана факультеттер менен ооруканалар кызматташып иштесе анда бейтаптардын маанайы, психологиялык акыбалы бир топ жеңилдеп, дарылануу жакшы болмок деген пикирди айтып келишет.
Ал эми дүйнөлүк окумуштуулар бир нече жылдык байкоодон кийин арт-терапия жеке эле рак эмес жүрөк-кан тамыр, депрессия ооруларына да көмөктөшкөн реабилитациялык усул экенин аныкташты.
