Июнь коогасында набыт болгон жана жабыр тарткандардын тизмеси ар кыл мамлекеттик органда ар башка чыгууда.
Бул тууралуу бейөкмөт уюмдардын өкүлдөрү айтып чыгышты. Укук коргоочулардын жүйөсүндө, мамлекеттик органдардын тизме түзүүдөгү башаламандыктардан улам кандуу окуяларда жабыр тарткандар мамлекет берген убадага жараша жардамдарды ала албай келишет.
“Кылым шамы” укук коргоо уюмунун төрайымы Азиза Абдирасулова өз уюмунун, Башкы прокуратуранын жана Социалдык өнүктүрүү министрлигинин маалыматы үч ача чыгып жатканын жарыялады.
Маселен, “Кылым шамынын” тизмесинде коога кезинде 493 адам мерт болгону жазылса, Башкы прокуратураныкы боюнча 417, Социалдык өнүктүрүү министрлигинин тизмесинде 413 адам жазылган:
- Социалдык өнүктүрүү министрлиги менен Башкы прокуратуранын тизмесине кирбей калгандардын саны 54 адам болуп калды. Өлгөн адамдардын санын “Кылым шамы” башкача эсептейт да, мамлекеттик органдар азайтып эсептейт деген суроо чыкты. Эң кызыгы, булардын арасында мамлекеттик органдардын тизмесинде жок туруп компенсация алгандар да болуп жатат. Биз бир мамлекетте жашап, мамлекеттик органдардын маалыматтарынын эки ача чыкканына таң калып жатабыз.
Азиза Абдирасулова
Абдирасулованын маалыматына ылайык, мамлекеттик органдардагы карама-каршылыктар жарадар болгондордун тизмесинде да байкалып, коогадан бери эки жыл өтсө да расмий органдардын тизмесине кирбеген 74 маркумдун жакындары жана 219 жабырлануучу мамлекет убада кылган акчалай жардамды ала албай жүргөн экен:
- Булардын жардам албай калган себеби - окуялар учурунда тек-жайын аныктаган документтер өрттөнүп кеткен. Алар ошонун айынан жардамдан куру калышып, ала албай жүрүшөт. Мамлекет мындайларга паспорт же туулган күбөлүгүн жасатып, камкордукка алышы керек эле. Бирок мындай иш колго алынбай, тескерисинче, тиешелүү органдар бирдиктүү аракет көрбөй жатышат.
Укук коргоочу коогалаңда жабыр тартып, бизнестеринен ажыраган ишкерлерге да өкмөттүн жеңилдетилген насыялары берилбей жатканын кошумчалады.
Анткен менен мамлекеттик органдар укук коргоочунун маалыматы тактоону талап кыларын айтышты. Маселен, башкы прокурордун биринчи орун басары Нурлан Жээналиевдин маалыматы боюнча, набыт болгондордун саны “Кылым шамыныкынан” бир топ эле аз:
- Биздин маалымат боюнча, Ош жана Жалал-Абадда июнь окуяларында 442 адам мерт кеткен. Алардын ичинен 421инин өздүгү аныкталган. Ал эми 21 сөөк азыркыга чейин таанылбай жатат.
Ушундай тариздеги маалыматты Социалдык коргоо министрлигинен да билдиришүүдө.
"Жардам тегиз тийген жок"
Ал эми жарадар болгондорго кечеңдеп жаткан жардам боюнча Социалдык өнүктүрүү министрлигинин өз жүйөсү бар. Министрликтин өкүлү Курманбек Укуловдун айтымында, укук коргоочу айтып жаткан жардам ала албай жаткандар арасында чындыгында эле башка өлкөнүн жарандыгын алгандар бар жана жардам тек-жайын аныктай турган документтери жок болгон үчүн берилбей келген. Бирок бул маселени чечүү жолдору талкууланууда:
- Биз бул маселени чечүү үчүн башка органдар менен бирдикте аракет көрөлү деп жатабыз. Экинчи чоң маселе: башка өлкөнүн жарандыгын алып, бирок коога учурунда каза болуп калган кыргызстандыктар бар экен. Аларды үй-бүлөлөрүнө жардам көрсөтүлбөй калыптыр. Муну чечүү үчүн балким бүгүнкү күнкү нормативдик укуктук акттарга өзгөртүүлөрдү киргизүүнү да ойлонуп жатабыз.
Ошол эле учурда окуялар маалында бизнеси тонолуп, өрттөлгөн ишкерлер арасында мамлекет убада кылган 150 миң сом жеңилдетилген насыяны ала албай келгендер арбын. Алардын бири - оштук ишкер Гүлмайрам Турдуева:
- Бизнесибиз тонолуп, күйүп кеткен. Анан 50 миң сомдук жардамды ыйлап-сыктап жүрүп эки жылда эптеп колго тийгиздик. Ал эми 150 миң сомдук жеңилдетилген насыяны күрөөгө койчу эч нерсебиз жок болгондуктан ала алган жокпуз. Эгер күрөөгө койчу үй-жайыбыз болгондо минтип жалдырабайт элек да.
Анткен менен жабыр тарткан ишкерлерге акча бөлүштүрүү милдети жүктөлгөн Ош жана Жалал-Абад шаарларын калыбына келтирүү мамлекеттик дирекциясы каражат кечиктирилбей берилип жатканын билдирүүдө.
Дирекциясынын маалыматында, маселен, 2012-жылы мамлекет казынасынан жалпысынан 883 миллион сомдон ашык акча бөлүнгөн. Анын 15 миллион сому жабыркаган ишкерлерге берилген. Бирок өкмөттүн токтомуна ылайык, насыяны алуу үчүн бул ишкерлер мурдатан каттоодон өтүп, мыйзамдуу ишкерлик кылышы керек эле. Каттоосуз иш алып барган 500дөн ашык ишкер бул насыядан куру калып жатканын дирекциясынын төрага орун басары Кадаңбай Бактыгулов айтып берди:
- Эгер өкмөт бул токтомду жокко чыгарса эле беребиз. Бул жерде бизден эч нерсе көз каранды эмес. Бирок өкмөт бул токтомду жокко чыгарат деген сөздөр болгону менен иш жүзүндө бул ишке аша элек.
Ал ортодо апрел-июн окуялары учурунда набыт болгондордун жакындары жана жабыр тарткандарды социалдык коргоого алып, жардам көрсөтүү боюнча мыйзам долбоору парламентте талкууланууда. Бул мыйзамда мындай категориядагы 2700гө жакын адамга мамлекет жөлөк пул чектеп, ар кандай жеңилдиктерди берүү жагы камтылган.
