Кыргызстандын Германиядагы толук ыйгарымдуу элчиси Болот Отунбаев "Азаттык" менен маекте өлкөнүн Орусия баштаган Бажы биримдигине кирүү планын немистердин бир катар саясатчылары түшүнүү менен кабыл алышат деп айтты.
"Азаттык": Кыргызстандын Европа биримдигинин эң ири экономикасы болуп эсептелген Германия менен жалпы мамилелери кандай өнүгүп жатат?
Болот Отунбаев: Кыргызстан менен Германиянын кызматташуусу өзгөчө мааниге ээ. Дипломатиялык мамилелер орнотулган 1992-жылдын 3-октябрынан бери эки тараптуу мамилелерди өнүктүрүү боюнча аракеттер ийгиликтүү жүргүзүлүп келатат. Ар кайсы тармактардагы кызматташуу боюнча 100дөн ашуун келишимдерге кол коюлган. Германия саясий жана экономикалык жактан алганда Европадагы эң күчтүү өлкө, дүйнөдөгү сахнада кадыр-барктуу мамлекеттердин катарына кирет.
Кыргызстанда 2010-жылдан кийин болуп өткөн саясий өзгөрүүлөрдөн кийин Германия бизге кызыгуу менен карап, жардам берип келатат. Кыргызстан менен Германия Европа биримдигинин Борбор Азия боюнча стратегиясынын алкагында кызматташат. 2007-жылы Германия Евробиримдикте төрага болуп турган кезде ошол стратегия кабыл алынган.
"Азаттык": Саясий кызматташуу каалагандай деңгээлде жүрүүдөбү? Сиз буга чейин канцлер Ангела Меркел шайлоону жеңсе, Кыргызстанга барам деп президент Алмазбек Атамбаевге 2012-жылы убада бергенин айттыңыз эле. Меркел кайрадан канцлер болуп шайланды. Анын Бишкекке визити тууралуу сөз боло элекпи?
Болот Отунбаев: Туура айтасыз, президент Атамбаев менен жолугушууларда 2013-жылы сентябрда парламенттик шайлоо болорун, аны жеңсе, Кыргызстанга барарын убада кылган. Президент Йоахим Гаук дагы эч качан Борбор Азияга барбаганын, көрүп келүүнү кааларын айткан. Кыргызстан бүтүндөй региондо, жалпы постсоветтик аймакта парламенттик демократия куруп атасыңар деп белгилешкен.
Орусия же Казакстанда биздин мекендештер кылмыштарга барган, же аларга кол салган учурлар болгонун угабыз. Германияда болсо андай жок.
Өзүңөр билгендей, Меркел шайлоону утуп, 3-жолу канцлер болуп шайланды. Бирок былтыркы жылдын аягынан бери Украинада татаал бир жаңжалдарга күбө болуп келатабыз. Германия Европанын эң күчтүү мамлекети болгондон кийин ортомчулук кылып, кризисти жөнгө салууга аракет көрөт элек деген турумду ээлеген. Кыскасы, көңүл назарында азыр Украина болууда.
Анткени 2014-жылы эл аралык контингент Ооганстандан чыгат, биздин регионго көп көңүл бурулат деп ойлогонбуз. Бирок, тилекке каршы ушундай конфликт чыгып кетти.
Элчилик ушу тапта федералдык канцлердин жана федералдык президенттин кеңселери менен сүйлөшүп жатат. Декабрдын башында жолугушканда жакынкы аралыкта өзүбүз визит менен барбасак да, Кыргызстан президенти менен кездешүүгө аракет кылабыз деп айтылды. Ал кандай платформада, кайсы өлкөдө болору азырынча белгисиз, анын үстүнөн иштеп жатабыз.
Немистер акчага так келет
"Азаттык": Кыргызстанга Германиядан инвестициялар келүүдөбү? Финансылык-техникалык жардам аяктап бараткан жылы көбөйдүбү?
Болот Отунбаев: Германия Кыргызстандын эң ири донору болуп эсептелет. 1992-жылдан бери биздин өлкөгө финансылык жана техникалык тармактарда 250 миллион евродон ашык каражат бөлүнгөн. Тагыраак айтсам – 253 миллион 900 миң евро берилген. Бул акча негизинен экономиканы өнүктүрүү жана саламаттыкты сактоо тармагына жумшалат.
Германия өнүктүрүү банкы – KFW, Эл аралык кызматташуу уюму – GIZ тиешелүү мекемелери менен эки мамлекеттин ортосундагы финансылык жана техникалык алакаларды ишке ашырып келишет. Мисалы, 2013-жылы Бонндо өткөн кыргыз-немис өкмөттөр аралык сүйлөшүүлөрдүн натыйжасында Германия Кыргызстанга 2014-жылы 34 миллион евро бөлгөн. Анын 19 миллиону – финансылык, калганы техникалык кызматташтыктын алкагында берилди. Андан тышкары 4 миллион евро кезексиз жардам саламаттыкты сактоо секторуна чегерилди. Мурдагы жылдарга караганда бизге берилген каражаттын көлөмү 30 процентке көбөйтүлдү деп айта алабыз.
Келээрки, 2015-жылы Бишкекте кыргыз-немис өкмөттөр аралык сүйлөшүүлөр өтөөрү анык болуп калды. Андан аркы жылдарга берилчү жардамдын өлчөмү ошондо такталмакчы.
Бул жерде немистердин өзгөчөлүгүн белгилей кетет элем. Алар акчаны жөн эле бөлүп берип койбойт. Ошол каражат конкреттүү кайда жумшаларын, натыйжалуу пайдаланылганын такташат. Бир мисал келтирсем. 2013-жылы Бишкекте Германиянын жардамы менен эң алдыңкы техника менен жабдылган кургак учукту аныктоочу лаборатория ачылган. Быйыл болсо кургак учук клиникасын курууга көмөк катары 6 миллион евро берилди. Оорукананы заманбап техника менен камсыздоону да немистер өз колуна алып бүтүргөнү жатышат.
Мигранттар жок, студенттер бар
"Азаттык": Эми Германиядагы мекендештерибиз тууралуу сөз кылсак. Берлиндеги элчиликте, башка шаарлардагы консулдуктарда катталган кыргызстандыктардын саны канча?
Болот Отунбаев: Берлиндеги элчиликтен тышкары Бонн шаарында элчиликтин бөлүмү, ал эми Франкфуртта консулдук агенттик иштейт. Берлинде консулдук каттоого Кыргызстандын 1 миң 393 жараны алынган. Франкфуртта – 1 миң 721, Бонндо болсо 585 киши катталган.
Бардыгын чогуу эсептегенде консулдук каттоодо 3 миң 699 кыргызстандык турат. Бирок бири келип, экинчиси кетип жатканын да эстен чыгарбоо керек.
Мурун эмнегедир биздин балдар консулдук каттоодон качышчу. 2011-жылдан баштап каттоого туруу үчүн студенттерден акча албайбыз. Андан тышкары көп эле консулдук кызматтарды студенттерге бекер жасап беребиз. Себеби Германияда студенттерибиз жана Au paire деген программа боюнча келген кыздар көп. Алар немистердин үй-бүлөлөрүндө иштеп, анан бир жылдан кийин университеттерге өтүү мүмкүнчүлүгүн алышат.
Орусия же Казакстандагыдай болуп эмгек мигранттар бул жерде жок, жалаң эле өз күчү менен окуган жаштар – студенттер, аспиранттар, докторанттар жүрүшөт.
Биз алар менен бирге бир топ иш-чараларды өткөрүп келатабыз. Эки жылдан бери Ноорузду чогуу Бонндо майрамдап атабыз. Жок дегенде 200-300 бала чогулат. Май-июнь айларында болсо футбол боюнча Элчинин кубогун өткөрөбүз. Германиянын ар бир облусунан окуучуларыбыздын 10 чакты командасы келип катышат. Кечке ойноп, кечинде кино көрсөтүп, эки тай казан палоо басып, балдар менен жакшы баарлашып отурабыз.
Андан кийин октябрда Франкфуртта Kirgisische Oktoberfest деген өзүнчө бир феcтивал өткөрөбүз. Ал жерге Чехия, Австрия, Голландия өңдүү Европанын башка өлкөлөрүнөн да кыргызстандыктар келишет. Мына былтыр Парижден балдар келишкен. Жылдын аягында, 31-декабрда Гамбургда жаңы жылды майрамдайбыз. Бул – иш-чаралардын календары десек болот.
Быйыл ошондой эле Мюнхенде "Ордо" деген уюм пайда болду. Чыңгыз Айтматовдун 86 жылдыгына арналган кече уюштурушту.
Албетте бул иш-чараларды элчилик өзү өткөрүп атат деп айта албайм. Үч жылдан бери Германиядагы кыргыз клубу иштеп жатат. Бакыт Көбөгөнов деген хирург жигитибиздин жетектөөсүндөгү клуб элчилик менен тыгыз байланышып турат.
Жети күн, 24 саат байланышта
"Азаттык": Германияда жашаган кыргызстандыктар кандай кыйынчылыктарга туш болушат. Көйгөйлөрү эмне?
Болот Отунбаев: Визалык режим катаал болгону менен бардыгы тартипти сактагандыктан катардан чыккан учурлар деле болбойт. Мисалы, Орусия же Казакстанда биздин мекендештер кылмыштарга барган, же аларга кол салган учурлар болгонун угабыз. Германияда болсо андай жок.
Германия Кыргызстанга 2014-жылы 34 миллион евро бөлгөн. Анын 19 миллиону – финансылык, калганы техникалык кызматташтыктын алкагында берилди.
Мен 2012-жылы бул жакка келээрим менен элчиликтин кызматкерлери жети күн бою 24 саат байланышта болушу керек деп айткам. Жарандарыбыз эс алуу күнү же майрамга карабай, дайыма элчиликке телефон чала алышат, аларга ар дайым консулдук жардам берилет.
"Азаттык": Биз жаңы жылдын алдында сүйлөшүп атабыз. Сиз эмне каалайт элеңиз жаңы жылда?
Болот Отунбаев: Келаткан 2015-жыл менен өзүмдүн жана Германиядагы элчиликтин атынан куттуктайм. Элибизге бейпилдик, өлкөбүзгө өсүп-өнүгүүнү каалайм.
