Быйылкы жылдын апрель айынан бери Сандык кени Кытай тарабынан ачылып, иштетиле тургандыгы жөнүндө жалпыга маалымдоо каражаттарында айтылып келүүдө.
Кытай тарап сала турган Кытай – Кыргызстан – Өзбекстан темир жолунун долбоорунун акысына Кыргызстан тарап Нарын облусундагы Жетим-Тоо темир кени менен Сандык калай кенин ал тарапка берет деген пикирлер жергиликтүү элди дүрбөлөңгө салууда.
"Сандык кенин сактоо" комитетинин төрагасы Мурат Жакыповдун айтымында, жергиликтүү эл нааразы болуп, Сандык кенин ачтырууга каршы чыгууда.
- Ошондуктан жумгалдыктар Сандык кенин ачтырбайт. Бул Борбор Азияга экологиялык коркунуч алып келет.
Нарын
Журналист Жолдошбек Токоевдин айтымында, эгерде кен ачыла турган болсо, Көкө-Мерен дарыясын тосуп, ГЭС курууга туура келет. Токоевдин белгилешинче, ал үчүн Жумгал районунун 7-8 айылын көчүрүү зарылдыгы туулат:
- ГЭС курулса, бүтүндөй Токтогул ГЭСинде проблема жаралат.
Ошондой эле экологиялык зыяны да өтө чоң. Адам өмүрүнө зыян алып келчү көп таасирлери болот жана андан чыккан чаңдын кесепетинен өсүмдүктөр өспөй калат. Миң-Куштагы уран калдыктары сакталган жерлер да экологиялык коркунуч жаратып, Туюк-Суу көлү жарылса, Борбор Азия өлкөлөрү үчүн кырсык алып келүүсү ыктымал.
Жумгалдык Асылбек Төлөгөновдун пикиринде, бийлик жергиликтүү калк менен макулдашпай, сыртынан тон бычкандай туюлууда. Кенди иштетүү үчүн экологияга зыян кылбагандай жаңы технологияны колдонуу зарыл.
Жер астында байлык жатат
Жаратылыш ресурстары министри Замирбек Эсенаманов Жетим-Тоо темир жана Сандык калай кендерин иштетүү тууралуу өкмөт чечим кабыл ала электигин "Азаттыкка" билдирди.
Эсенаманов Сандык калай кени иштетүү жумгалдыктарга пайда алып келээрин, 5 миңден ашуун жумушчу орун түзүлүп, экологияга зыяны болбой турган жаңы технологиялар колдонулаарын ырастайт:
- Темир жолдун акысына Жетим-Тоо темир кени, Сандык калай кени берилет деп ММКлар жалган маалымат таратып, куру бекер элди дүрбөлөң түшүрүүдө. Темир жолдун курулушу, Сандык калай кенин иштетүү Кыргызстандын экономикасы үчүн, тоолуу Нарын облусу үчүн жылына миллиондогон доллар пайда алып келе турган келечектүү иш болуп саналат.
Кытай тараптан берилген сунуш боюнча чынында эле 2009-жылы Нарындагы алтын чыккан Тереккан жана Перевальное, Жетим-Тоо темир кенин, Сандык алюминий кенин темир жол акысына алмашуу жөнүндө өкмөттүн токтому чыккан.
Бирок өкмөт мунун пайда-зыянын изилдеп көрүп, аны кабыл алуудан кийинки жылы баш тарткан. Бирок бул Кыргызстан өзүнүн аймагы аркылуу темир жол салууга каршы дегенди билдирбейт. Бул маселе боюнча өкмөт чечим кабыл ала элек.
Иликтеп-изилдеп Кыргызстан үчүн пайдалуу жагын карап жатабыз. Мындан Жумгал, Нарын эли гана утат. Эч кандай экологиялык коркунуч болбойт. Элди дүрбөтө бербей, бизге келишсе туура, так жооп берет элек.
Илимий маалыматтарга караганда, Сандыкта 50 миллион тонна калай кенинин запасы бар. Анын болжолдуу наркы 2 миллиард долларга барабар.
Адистердин пикиринде, Жетим-Тоо темир кенинин байлыгы 3 триллион долларг тете. Кыргыз бийлигинин долбоору боюнча Кытай – Кыргызстан – Өзбекстан темир жол курулушу 1,5 миллиард долларга бааланууда.
Бул жол курулуп калса, ал аркылуу транзиттик жүктөрдү ташуудан Кыргызстан жылына 200 миллион доллар пайда табары эсептелген. Кыргызстан темир жол курууга чамасы жок, ошондуктан аны Кытай курганы жатат. Бирок анын ордуна Кыргызстан эмне берет болду экен? Ошон үчүн Жетим-Тоо жана Сандык кендерин Кытайга берет экен деп, жергиликтүү калк дүрбөлөң түшүп жатат көрүнөт.
Кытай тарап сала турган Кытай – Кыргызстан – Өзбекстан темир жолунун долбоорунун акысына Кыргызстан тарап Нарын облусундагы Жетим-Тоо темир кени менен Сандык калай кенин ал тарапка берет деген пикирлер жергиликтүү элди дүрбөлөңгө салууда.
"Сандык кенин сактоо" комитетинин төрагасы Мурат Жакыповдун айтымында, жергиликтүү эл нааразы болуп, Сандык кенин ачтырууга каршы чыгууда.
- Ошондуктан жумгалдыктар Сандык кенин ачтырбайт. Бул Борбор Азияга экологиялык коркунуч алып келет.
- ГЭС курулса, бүтүндөй Токтогул ГЭСинде проблема жаралат.
Ошондой эле экологиялык зыяны да өтө чоң. Адам өмүрүнө зыян алып келчү көп таасирлери болот жана андан чыккан чаңдын кесепетинен өсүмдүктөр өспөй калат. Миң-Куштагы уран калдыктары сакталган жерлер да экологиялык коркунуч жаратып, Туюк-Суу көлү жарылса, Борбор Азия өлкөлөрү үчүн кырсык алып келүүсү ыктымал.
Жумгалдык Асылбек Төлөгөновдун пикиринде, бийлик жергиликтүү калк менен макулдашпай, сыртынан тон бычкандай туюлууда. Кенди иштетүү үчүн экологияга зыян кылбагандай жаңы технологияны колдонуу зарыл.
Жер астында байлык жатат
Жаратылыш ресурстары министри Замирбек Эсенаманов Жетим-Тоо темир жана Сандык калай кендерин иштетүү тууралуу өкмөт чечим кабыл ала электигин "Азаттыкка" билдирди.
Эсенаманов Сандык калай кени иштетүү жумгалдыктарга пайда алып келээрин, 5 миңден ашуун жумушчу орун түзүлүп, экологияга зыяны болбой турган жаңы технологиялар колдонулаарын ырастайт:
- Темир жолдун акысына Жетим-Тоо темир кени, Сандык калай кени берилет деп ММКлар жалган маалымат таратып, куру бекер элди дүрбөлөң түшүрүүдө. Темир жолдун курулушу, Сандык калай кенин иштетүү Кыргызстандын экономикасы үчүн, тоолуу Нарын облусу үчүн жылына миллиондогон доллар пайда алып келе турган келечектүү иш болуп саналат.
Бирок өкмөт мунун пайда-зыянын изилдеп көрүп, аны кабыл алуудан кийинки жылы баш тарткан. Бирок бул Кыргызстан өзүнүн аймагы аркылуу темир жол салууга каршы дегенди билдирбейт. Бул маселе боюнча өкмөт чечим кабыл ала элек.
Иликтеп-изилдеп Кыргызстан үчүн пайдалуу жагын карап жатабыз. Мындан Жумгал, Нарын эли гана утат. Эч кандай экологиялык коркунуч болбойт. Элди дүрбөтө бербей, бизге келишсе туура, так жооп берет элек.
Илимий маалыматтарга караганда, Сандыкта 50 миллион тонна калай кенинин запасы бар. Анын болжолдуу наркы 2 миллиард долларга барабар.
Адам өмүрүнө зыян алып келчү көп таасирлери болот жана андан чыккан чаңдын кесепетинен өсүмдүктөр өспөй калат.
Адистердин пикиринде, Жетим-Тоо темир кенинин байлыгы 3 триллион долларг тете. Кыргыз бийлигинин долбоору боюнча Кытай – Кыргызстан – Өзбекстан темир жол курулушу 1,5 миллиард долларга бааланууда.
Бул жол курулуп калса, ал аркылуу транзиттик жүктөрдү ташуудан Кыргызстан жылына 200 миллион доллар пайда табары эсептелген. Кыргызстан темир жол курууга чамасы жок, ошондуктан аны Кытай курганы жатат. Бирок анын ордуна Кыргызстан эмне берет болду экен? Ошон үчүн Жетим-Тоо жана Сандык кендерин Кытайга берет экен деп, жергиликтүү калк дүрбөлөң түшүп жатат көрүнөт.
