Сырткы карыздын бүгүнкү көлөмү өлкөнүн ички дүң жыйымына коркунуч келтирбейби? Акыркы жылдары насыяларды эмне үчүн Кытайдан алып жатабыз? Карызды төлөөнүн оор мезгили качан келет? Алынган насыялар натыйжалуу жумшалып жатабы?
"Арай көз чарай" талкуусуна Жогорку Кеңештин Финансы жана бюджет комитетинин төрагасы, депутат Табылды Тиллаев жана финансы министринин орун басары Мирлан Байгөнчөков катышты.
“Азаттык”: Мирлан мырза, бүгүнкү күндө мамлекеттин ички-сырткы карызы канча? Карыз 240 миллион долларга азайганы айтылууда, ал кайсы булактардан азайды?
Саид: Тышкы карызга этият болууну сунуштадык
Саид: Тышкы карызга этият болууну сунуштадык
Эл аралык Валюта корунун Кыргызстандын тышкы карыз деңгээлинин өсүп баратканы тууралуу соңку эскертүүсү боюнча “Азаттыктын” суроолоруна аталган уюмдун Бишкектеги өкүлчүлүгүнүн башчысы Яхья Саид жооп берди.
Мирлан Байгөнчөков: 2018-жылдын 1-январына карата Кыргызстандын мамлекеттик карызы 4 миллиард 530 миллион долларды түздү. Анын ичинен 4 миллиард 80 миллион доллары тышкы карыз, ички карыз болсо 449 миллион доллар.
Кечирилгени тууралуу сөз болгон 240 миллион доллар Кыргызстандын Орусияга карызы болчу. Биз 2012-жылы Орусия менен ушул карызды он жыл ичинде бөлүп-бөлүп кечүү боюнча келишимге кол койгонбуз. 2016-жылы биз Орусияга 240 миллион долларды бир эле жол менен кечүү жөнүндө кайрылдык. Биздин демилгебизди президент Владимир Путин да колдоп, 2017-жылы эки өлкөнүн өкмөттөрү бардык процедуралык маселелерди бүтүргөн. Бул жылдын башында Орусиянын Мамлекеттик Думасы бул келишимди бекитти. Орусия тараптан бул карызды жоюу боюнча кандайдыр талаптар коюлган жок. Кыргызстан стратегиялык өнөктөш болгону үчүн кечип жатат.
“Азаттык”: Табылды мырза, эл аралык иликтөөлөргө таянсак, эгер мамлекеттин жалпы карызынын суммасы өлкөнүн ички дүң жыйымынын 60 пайызын түзсө, жалпы экономикага коркунуч келет. Кыргызстанда бул көрсөткүч 56 пайыздан ашып калыптыр, тынчсызданууга негиз барбы?
Тышкы карызды кайтаруу көйгөйү
Тышкы карызды кайтаруу көйгөйү
Кыргызстандын тышкы карызы 4 миллиард долларга чукулдап калганын “Өнүгүү-Прогресс” фракциясында каржы министри Адылбек Касымалиев билдирди.
Табылды Тиллаев: Карыз алуу тынчсызданууну жаратат. Карыздын Кыргызстандын ИДПсынын 56 пайызын түзүп жатканынын эч кандай коркунучу жок. Биз үчүн былтыр доллардын курсу кескин көтөрүлгөнүнө байланыштуу карызды доллар менен төлөө жеңил болду. Финансы министрлигинин ишин парламенттеги Бюджет комитети катуу көзөмөлдөп турат. Жылдан-жылга бюжеттин өсүү темпи жакшы. Ошондон улам карыз төлөөдө келечекте коркунуч болбойт деп ойлойм.
“Азаттык”: Мирлан мырза, "карызды көп төлөй турган мезгил келди, өлкө экономикасы эми очорулат" деген пикирлер бар. Деги Кыргызстан кимге канча акчаны качан төлөйт? "Графиги түзүлдү" деп маалыматтар чыкты...
Мирлан Байгөнчөков: Биздин министрликтин 2009-2010-жылдардагы болжолдоолорунда тышкы карызды төлөөнүн “чокусу” 2018-2019-жылдардан башталат деп айтылган. Ар бир жылда карыздын төлөөнүн суммасы ар кандай болот. Бүгүнкү эсептөөлөрүбүзгө таянсак карыз төлөөнүн “чокусу” 2025-жылдан башталганы турат. Эмне үчүн андай? Анткени акыркы алты-жети жылда биз дагы көптөгөн жаңы насыяларды алдык. Алардын көпчүлүгү кыргыз экономикасынын өсүшүнө жакшы таасирин тийгизип жатат. Ошого жараша карызды төлөө графиктерибиз да жылып жатат.
“Азаттык”: Табылды мырза, "Кыргызстан 2018-жылы эле 13 млрд. сом тышкы карыз төлөш керек" деп айтылып жүрөт. Биздин бюджет 23 миллиард сом таңкыстык менен кабыл алынып жатканын эске алсак, бул цифра канчалык жеңил болот деп ойлойсуз?
Тышкы саясат боюнча көз караштар
Президенттикке талапкерлер Хиллари Клинтон менен Дональд Трамп АКШнын тышкы саясатындагы негизги алты суроо боюнча “таймашат”.
Табылды Тиллаев: Бул 13 миллиард сом 2018-жылдын бюджетинде каралды, мен оор болот деп айта албайм. Бул цифра үч жыл мурдагы болжолдорубузда каралган болчу. Ал эми бюджеттеги таңкыстыктын суммасы сырттан келе турган акчанын эсебинен киргизилген, андан коркунуч жок.
“Азаттык”: Мирлан мырза, Кыргызстан 23 өлкөгө жана эл аралык уюмга бересе. Алардын ичинен ири каражатты Кытай "Эксимбанкынан" алганбыз. Эмне үчүн Кыргызстан акыркы жылдары Кытай мамлекетинен эле көп насыя алып жатат? Башка финансы уюмдары бизге ишеним артпай калдыбы же кымбатпы? Кытайдыкы бизге ыңгайлуубу, жеңилби?
Мирлан Байгөнчөков: Негизинен Кытайдан келген насыялар жеңил эле болот. Бирок башка дагы көңүл бура турган маселе бар. Ооба, башка каржы уюмдары деле насыя берип жатат. Мисалы, “Датка-Кемин” линиясын куруш үчүн беш-алты эл аралык уюмга кайрылууга туура келди. "50-80 миллион доллардан эле беребиз" дегендер болду. Каражат долбоорго толук жетпей турган болуп калды. Ошондуктан бул долбоор биздин өлкө үчүн стратегиялык мааниси бар экенин айтып, Кытай өкмөтүнө кайрылганыбызда алар колдоп беришти. Каражатты бир булактан алып, бир булакка беребиз, бул бизге да ыңгайлуу, жеңил болот. Түндүк-Түштүк жолу да ушундай эле шартта каржыланып, ишке ашып жатат.
