"Жыл мыктысы" бизнеске айланды

Жаңы жылды утурлай ар тармактын мыктыларын аныктаган салтанаттуу аземдерди дээрлик бардык маалымат каражаттарынан көрүүгө болот.

Байкоочулардын баамында, акыркы эки жылда ырчы-чоорчулардан тарта президентке чейин “жыл мыктысы” деген дипломду чаптай коюп, сыйлык ээлеринен акча өндүрмөй өнөкөткө айланды.

Баркы кеткен “мыктылар”

“Жаңы агым” гезитинин кабарчысы Кудрет Тайчабаров жыл мыктыларын аныктоо жалпыга маалымдоо каражаттары үчүн бизнеске айланды деген пикирде. Анын ырасташынча, айрым басылмалар кабарчылардын жыл соңундагы айлыгын сыйлык ээсинин эсебинен жабат.

- "Жыл мыктысы" наамынын эң төмөнкү ставкасы - ошол басылманын жамаатынын жаңы жылдык отурушун көтөрүп берүү. Негизи журналисттер сыйлана турчу кишинин дараметине жараша акча "сындырышат". Орточо ставка 500 доллардан 1000 долларга чейин. Ошол эле учурда коомчулукта шек жаратпаш үчүн чыгармачыл чөйрөдөн чыныгы мыктыларды да кошуп коюшат. Антейин десең ошол эле ырчылар редактордун же журналисттин тоюнда акысыз ырдап-бийлеп берген болот. Кыскасы мыктыларды аныктоо ачык эле бизнеске айланды.

“Жаңы агым” гезити бул жөрөлгөнүн баркы кеткенин моюнга алып, быйыл мыктыларды аныктоону уюштурган эмес.

ИИМ издеген “Улут сыймыгы”

Көпчүлүк маалымат каражаттары жылдын мыктыларын аныктоо үчүн атайын сурамжылоо же добуш берүү өткөрүшпөйт. Мыктылар басылманын эмгек жамаатынын же редактордун чечими менен тандалат. Маселен, ачылганына араң эле 1 жыл болгон kabarlar.kg сайтынын редактору Үмүт Мукамбетова "адам уурдоо" сыяктуу оор беренелер боюнча эл аралык издөөдө жүргөн кылмыштуу топтун мүчөсү делген Алмамбет Анапияевге “Улуттун намыскөй уулу” наамынын берилишин мындайча түшүндүрдү.

- Биз элдин, башкалардын пикирин сураган жокпуз. Анткени коомчулуктун пикири ар кандай да. Ошон үчүн биз мыктыларды сайтыбыз менен тыгыз кызматташкандардын ичинен тандадык. Алмамбет Анапияевге берилген наам бул сайттын жеке чечими. Ал кыргыздын намыскөй жигити катары көптөгөн кайрымдуулук иштерди жасап жатат.

Maalymat.kg сайты Анапияевди "Улут сыймыгы", декларация боюнча жарды саналган, бирок 70 миң кишинин катышуусунда той өткөргөн депутат Жыргалбек Саматовду "Жылдын мырзасы" деп атады.

Алып баруучу жана тамада Жылдызбек Турсунбаев мындай сатылма наамдар элдин башын айлантып жатканын айтууда. Көрсө ага маалымат каражаттарынын биринен “Жылдын мыкты тамадасы” наамын 200 долларга сунуштаган экен.

- Бир журналист чалып, "биз сизге “Жылдын мыкты тамадасы” деген наам берүүнү чечтик, куттуктайбыз" деди. Мен өтө деле сүйүнгөн жокмун. Анан тамаша-чыны аралаш "мындай сунуштардын арты коммерциялык куйрук менен коштолчу эле" десем, "эстүү жигит айттырбай билет" деп сүйүнүп кетти. Анан дароо эле "салымы 200 доллар, эки бет кылып гезитке жазабыз" дешти. "Мындай наамды сатып алганча ошол акчага балдарыма кийим алып бергеним артык да" деп баш тарттым. Журналист ушул жоопту угары менен жоголду.

Турсунбаев эгер мыкты тамада болуш үчүн 200 доллар сурашса, мыкты ишкер же мыкты саясатчы үчүн ставка канча болду экен деп түйшөлүп жатканын кошумчалады.

Жыл мыктысы наамдарынын аты-жыты билинбеген же татыксыз адамдарга берилиши интернеттеги социалдык тармактарда кызуу талкууларга жол ачты. Колдонуучулардын басымдуу көпчүлүгү кылмышка шектүү адамды улут сыймыгы атагандарды катуу сынга алышууда.