Балалыгы оор турмушта болуп, эмне деген кыйынчылыктарды башынан өткөргөн адамды азыр дүйнө эли даңазалап жатат.
Чыңгыз Төрөкулович Айтматов бир гана жазуучу эмес акылман, ойчул, даанышман адам болгон экен. Ал бардык нерсеге үстүртөн эмес, терең ой жүгүртүү менен караган. Муну биз анын ар бир чыгармасынан билсек болот.
Адам өзүн сыйласа, өзгөнү сыйлайт демекчи өзүнүн кылган эмгектерин биринчиден өзү баалап, ошонун үстүндө тынбай эмгектенип, дүйнөлүк масштабга алып чыккан.
Анын чыгармаларын кыргыз эли эле эмес, дүйнө эли кызыгып окуп жатат. Чыңгыз агабыз аркылуу кыргыз элинин маданияты дүйнө жүзүнүн тарыхынан орун алды. Анын эмгектери ушунчалык баалуу экендиги анын чыгармаларынын жогору бааланып ошонун негизинде канчалаган сыйлыктарга татыгандыгында болду.
Үй музейине барып, сыйлыктарынын ар бирине маани берүү менен таанышып көрдүм. Ар бир сыйлыгында канча эмгеги жатканын түшүндүм. Мен Чыңгыз Төрөкуловичтин чыгармаларына эмес, анын кандай адам болгону тууралуу өз оюмду айтууну туура көрдүм.
Биринчиден, бул жашоого келгенден кийин элге керектүү жана артыңан из калтыруу жолдорун издөө керек экен. Айталы, кесипти туура тандай билүү. Ошондой эле эмгегиңдин үстүнөн талыкпай иштөө.
Чыңгыз Төрөкуловичтин чыгармалары окурмандарды эмнеси менен өзүнө тарткан? Андагы окуялар турмуштан алынгандыктан, окуп жатканда кошо аралашып жан дүйнөң менен берилип, кайгырса кайгырып, сүйүнсө кубанасың.
Мен Чыңгыз Төрөкуловичтин жаркын элесине арнап чыгарма жазып, атын «Улуу адам» деп атадым. Чыңгыз агабыз чыгармалары менен гана эмес, эң жакшы сыпаттары менен да таанылды.
Мен ошол себептен агабызды улуу адамга теңегим келди. Биз улуу деп кимди айтабыз? Биз «Аллах улуу» деп даңазалайбыз.
Мен өзүмчө ой жүгүртүп көрүп, жаратканыбыз өзү сүйгөн кээ бир пенделерине өзүнүн сыпатын берет тура деген чечимге келдим. Анткени Чыңгыз агабызда адамдын баарында эле боло бербеген эң бийик сыпаттар болгон экен. «Адамга эң кыйыны, күн сайын адам болуу» деген сөзү өзү эле баарын айгинелеп түшүндүрүп турат.
Ал эми бактылуулук дегенди кандайча түшүнсөк болот. Менин ой жүгүртүүмдө адамдын көзү өткөндөн кийин деле ал жөнүндө тынбай эскерип, даңазалап, эмгектери айтылып тургандын өзү бакыт. Чыңгыз агабыз ошондой инсан деп ойлойм. Азыр биз эле эмес, дүйнө эли Чыңгыз Төрөкуловичти эскерип жаткан убагы.
Мен быйыл 2018 жылы 1-майда биринчи неберелүү болдум. Небереме Чыңгыз агамдай, эмгеги менен кыргыз элин дүйнөгө тааныткан адам болсун деген тилек менен Чынгыз деген ысым ыйгардым.
Сөзүмдүн аягында айтарым, Чыңгыз Төрөкуловичтин төмөнкү сөзүнө кошумча оюмду жаздым. «Күн сайын адам болууга аракет кылып жашасаң бактылуулукка жетесиң».
Калган ойумду чыгармамда чагылдырганга аракет кылдым.
Ушул чыгармамды түрк тилине котортуп, «Ата-Бейит» тарыхый-мемориалдык комлексине жана Чыңгыз Төрөкулвич Айтматовдун үй-музейине тапшырдым.
Улуу адам
Алыс болуп, бийлик менен байлыктан,
Тазалыгы келбетине жарашкан.
Айкөлдүгү кем калышпай Манастан,
«Улуу адам» жаралыптыр Таластан.
Бактыбызга жанган тура бул инсан,
Жылдыз сымал, аалам жүзүн нурданткан.
Билинбеген калк элек биз, бир уучтам,
Кыргызымдын даңкы чыкты, Чыңгыздан.
Көзү өтсө да, мурас калган артында,
Жазгандары баасы чексиз алтын да.
Улутумдун улуулугун тааныткан,
Чыңгызыбыз атасындай баатыр да.
Суеркулов Таалайбек Калматович, Токтогул шаары
"Азаттыктын" материалдарына пикир калтырууда төмөнкү эрежелерди так сактоону өтүнөбүз: адамдын беделине шек келтирген, келекелеген, кордогон, коркутуп-үркүткөн, басмырлаган жана жек көрүүнү козуткан пикирлерди жазууга болбойт. Эрежени сактабай жазылган пикирлер жарыяланбайт.
