“Азаттык”: Чолпонкул мырза, азыркы Кадр кызматы менен Акаев же Бакиев доорундагы кадрдык кызматынан кандай айырмасы бар? Сиздердин Мамлекеттик кызмат боюнча кеңеште жалаң эле мамлекеттик кызматкерлер отурат экен. Мындай болгондо сиздер кайра эле бийликтин көзүн карап калып атпайсыздарбы?
Чолпонкул Арабаев: Ачыгын айтсак, өткөн эки бийликтин ортосундагы менен бүгүнкүнүн асман менен жердей айырмасы болду десе болот. Мунун далили, 2007-2008-2009-жылдарда мамлекеттик кызматка мыйзам бузуу жолуу менен жумушка алынгандар 60 пайыздын тегерегинде болсо, биз муну 2010-жылдын 1-декабрына карата 0,4 пайызга түшүрдүк. Башкача айтканда, бүгүнкү күндө мамлекеттик административдик кызматка алууда, мыйзам бузуу деген токтоду.
Атаандаштык жол менен, сынактын негизинде гана мамлекеттик кызматка кирип, иштеп атышат. Анан конкурс менен жумушка алынгандан кийин сөзсүз түрдө профессионал, өзүнүн кызматын элге сапаттуу, жакшы көрсөткөн адамдар мамлекеттик кызматтарга келе баштады деп айтсак толук туура болот.
“Азаттык”: Конкурс деп айтканыңыз менен сиз айтып аткан Мамлекеттик кызмат боюнча кенеште жалаң эле бийлик өкүлдөрү отурбайбы. Анан кандай өзгөрүү болушу мүмкүн? Муну көз карандысыз кеңеш кылып түзсө болбойт беле?
Арабаев: Сөзсүз түрдө болот. Биз бул маселени да ойлонуп, азыр мыйзамдын жаны долбоорун даярдоонун үстүндө иштеп атабыз. Өзүбүзчө жакшы ойлор бар. Ошол Мамлекеттик кызмат боюнча кеңеште президенттин бир өкүлү, Жогорку Кеңештин эки депутаты, өкмөттүн бир өкүлү, Жогорку Соттун бир өкүлү жана мен бармын. Мен ошол кеңештин төрагасы катары Мамлекеттик кызмат боюнча мыйзамынын негизинде иштеп атабыз.
Бирок сиз айтып аткан абдан туура ой. Коомчулук менен түздөн-түз байланышты күчөтүш үчүн биз сөзсүз түрдө жанагы айтылып аткан мыйзамга ушундай норманы киргизип атабыз, Мамлекеттик кызмат боюнча кеңеште жарандык коомчулуктун өкүлдөрү да болсун деп.
Себеби президенттин 2010-жылдын 29-сентябрындагы атайын жарлыгында, мамлекеттик башкаруу органдары менен жарандык коомдун өз ара кызматташтыгын өркүндөтүү максатында мамлекеттик органдарда коомдук байкоочу кенештер түзүлө баштаган. Бул өз үзүрүн бере баштады. Башкача айтканда, мамлекеттик орган менен коомчулуктун ортосундагы көпүрө болгон – байкоочу кеңеш болуп атат. Абдан жакшы ийгиликтер жарала баштады. Себеби жанагы коррупцияга жакын деген мамлекеттик органдарда ушундай байкоочу кеңештердин иши алдыга жыла баштады.
“Азаттык”: Сиздер мамлекеттик кызмат орундарына кадр тандоодо тестирлөө методдорун колдонуп атасыздар. Кандай кепилдик бар, тестирлөөнү будамайлап, “бармак басты, көз кысты” деген жол менен алдын ала макулдашкан кишилер кызматка келбейт дегенге?
Ч.Арабаев: Эми бул маселеде биз тестирлөөнүн эки түрүн киргизгенбиз. Бирөө жанагы полиграфтык тестирлөө, калпты аныктагыч деп атпайбызбы... Бул да кирди, жаңы башталды. Анан буга чейин 2-3 жылдан бери 15 миңден ашык мамлекеттик кызматкерлерди компьютерлик тестирлөө аркылуу өткөрүп атабыз. Бүгүнкү күндө бирин-экин гана даттануу болбосо, андай даттануулар токтоду. Андан тышкары мамлекеттик жогорку органдар тарабынан, ошолордун жетекчилери тарабынан кийлигишүү деген да болбой калды. Ар бир тестирлөө сайын, конкурстук негизде болгондон кийин, талапкерлер бири-бирин көзөмөлдөп турат.
Андан сырткары ошондой программа түзүлгөн, буга эч ким кийлигише албайт, мүмкүн эмес. Купуялыгы толук сакталат. Ошондуктан мобундай даттануулар болгон жок. Эгерде калыстык болбосо жана өйдө-төмөн болгон жердин баарында жанагыдай даттануулар, арыздар пайда болот да. Калыстык болгон жерде андай арыздар болбойт экен да.
Биз мына тестирлөө борборун Бишкекте эле эмес, филиалдарын аймактарда да ачтык. Мына мен жакында эле Жалал-Абад облусунда болуп, ал жакта да тестирлөө борборун ачып келдим. Компьютердик тестке жанагы сиз айткандай эч ким алдын ала даярдап, өз кишисин өткөрө албайт. Эч кимдин колунан келбейт. Ал эми тесттин суроолорун болсо биз ачык-айкын “Эркин-Тоо” гезитине жана өзүбүздүн сайтка илип койдук. Бул 700дөн ашык жана 1300гө жакын орусча-кыргызча суроолор турат. Ал суроолор конституция, тиешелүү мыйзамдар ж.б. боюнча. Предметтик суроолорду болсо ошол мамлекеттик орган даярдайт.
“Азаттык”: Рахмат.
Чолпонкул Арабаев: Ачыгын айтсак, өткөн эки бийликтин ортосундагы менен бүгүнкүнүн асман менен жердей айырмасы болду десе болот. Мунун далили, 2007-2008-2009-жылдарда мамлекеттик кызматка мыйзам бузуу жолуу менен жумушка алынгандар 60 пайыздын тегерегинде болсо, биз муну 2010-жылдын 1-декабрына карата 0,4 пайызга түшүрдүк. Башкача айтканда, бүгүнкү күндө мамлекеттик административдик кызматка алууда, мыйзам бузуу деген токтоду.
Атаандаштык жол менен, сынактын негизинде гана мамлекеттик кызматка кирип, иштеп атышат. Анан конкурс менен жумушка алынгандан кийин сөзсүз түрдө профессионал, өзүнүн кызматын элге сапаттуу, жакшы көрсөткөн адамдар мамлекеттик кызматтарга келе баштады деп айтсак толук туура болот.
“Азаттык”: Конкурс деп айтканыңыз менен сиз айтып аткан Мамлекеттик кызмат боюнча кенеште жалаң эле бийлик өкүлдөрү отурбайбы. Анан кандай өзгөрүү болушу мүмкүн? Муну көз карандысыз кеңеш кылып түзсө болбойт беле?
Арабаев: Сөзсүз түрдө болот. Биз бул маселени да ойлонуп, азыр мыйзамдын жаны долбоорун даярдоонун үстүндө иштеп атабыз. Өзүбүзчө жакшы ойлор бар. Ошол Мамлекеттик кызмат боюнча кеңеште президенттин бир өкүлү, Жогорку Кеңештин эки депутаты, өкмөттүн бир өкүлү, Жогорку Соттун бир өкүлү жана мен бармын. Мен ошол кеңештин төрагасы катары Мамлекеттик кызмат боюнча мыйзамынын негизинде иштеп атабыз.
Бирок сиз айтып аткан абдан туура ой. Коомчулук менен түздөн-түз байланышты күчөтүш үчүн биз сөзсүз түрдө жанагы айтылып аткан мыйзамга ушундай норманы киргизип атабыз, Мамлекеттик кызмат боюнча кеңеште жарандык коомчулуктун өкүлдөрү да болсун деп.
Себеби президенттин 2010-жылдын 29-сентябрындагы атайын жарлыгында, мамлекеттик башкаруу органдары менен жарандык коомдун өз ара кызматташтыгын өркүндөтүү максатында мамлекеттик органдарда коомдук байкоочу кенештер түзүлө баштаган. Бул өз үзүрүн бере баштады. Башкача айтканда, мамлекеттик орган менен коомчулуктун ортосундагы көпүрө болгон – байкоочу кеңеш болуп атат. Абдан жакшы ийгиликтер жарала баштады. Себеби жанагы коррупцияга жакын деген мамлекеттик органдарда ушундай байкоочу кеңештердин иши алдыга жыла баштады.
“Азаттык”: Сиздер мамлекеттик кызмат орундарына кадр тандоодо тестирлөө методдорун колдонуп атасыздар. Кандай кепилдик бар, тестирлөөнү будамайлап, “бармак басты, көз кысты” деген жол менен алдын ала макулдашкан кишилер кызматка келбейт дегенге?
Ч.Арабаев: Эми бул маселеде биз тестирлөөнүн эки түрүн киргизгенбиз. Бирөө жанагы полиграфтык тестирлөө, калпты аныктагыч деп атпайбызбы... Бул да кирди, жаңы башталды. Анан буга чейин 2-3 жылдан бери 15 миңден ашык мамлекеттик кызматкерлерди компьютерлик тестирлөө аркылуу өткөрүп атабыз. Бүгүнкү күндө бирин-экин гана даттануу болбосо, андай даттануулар токтоду. Андан тышкары мамлекеттик жогорку органдар тарабынан, ошолордун жетекчилери тарабынан кийлигишүү деген да болбой калды. Ар бир тестирлөө сайын, конкурстук негизде болгондон кийин, талапкерлер бири-бирин көзөмөлдөп турат.
Андан сырткары ошондой программа түзүлгөн, буга эч ким кийлигише албайт, мүмкүн эмес. Купуялыгы толук сакталат. Ошондуктан мобундай даттануулар болгон жок. Эгерде калыстык болбосо жана өйдө-төмөн болгон жердин баарында жанагыдай даттануулар, арыздар пайда болот да. Калыстык болгон жерде андай арыздар болбойт экен да.
Биз мына тестирлөө борборун Бишкекте эле эмес, филиалдарын аймактарда да ачтык. Мына мен жакында эле Жалал-Абад облусунда болуп, ал жакта да тестирлөө борборун ачып келдим. Компьютердик тестке жанагы сиз айткандай эч ким алдын ала даярдап, өз кишисин өткөрө албайт. Эч кимдин колунан келбейт. Ал эми тесттин суроолорун болсо биз ачык-айкын “Эркин-Тоо” гезитине жана өзүбүздүн сайтка илип койдук. Бул 700дөн ашык жана 1300гө жакын орусча-кыргызча суроолор турат. Ал суроолор конституция, тиешелүү мыйзамдар ж.б. боюнча. Предметтик суроолорду болсо ошол мамлекеттик орган даярдайт.
“Азаттык”: Рахмат.
