Мындан алты ай мурун Ош облусуна караштуу Ноокат районундагы Төөлөс айыл өкмөтүнүн башкы эсепчиси асынып өлгөн. Ноокат районуна таанымал эсепчинин бул кадамы аймакта түрдүү имиштерге себеп болду. Маркумдун жакындары эсепчинин ажалына Төөлөс айыл өкмөтүнүн ошол кездеги айыл өкмөт башчысын жана аны адегенде текшерип келген көзөмөл органдарын күнөөлөп келишет. Айыл өкмөт болсо өз дарегине айтылган доону негизсиз деп эсептейт.
Ош облустук ички иштер башкармалыгынын басма сөз катчысы Жеңиш Ашырбаев эсепчини өлүмгө түрткөн жагдайларды Ноокат райондук прокуратурасы текшере баштаганын билдирди. Анын айтымында, текшерүүнүн жүрүшүндө кылмыштын курамы табылса кылмыш иши козголушу мүмкүн.
Азыр маркумдун жакындары ЖМКларга берген маалыматтардан улам, Ноокат райондук прокуратурасы эсепчини өлүмгө түрткөн жагдайларды текшере баштады.
- Окуя болгон учурда соттук-медициналык экспертиза сөз болуп жаткан эсепчинин өзүнө өзү кол салганын ырастаган. Маркумдун жакындары да аны өлүмгө түрткөн себептерди иликтөө тууралуу арыз беришкен эмес. Бирок азыр маркумдун жакындары ЖМКларга берген маалыматтардан улам Ноокат райондук прокуратурасы эсепчини өлүмгө түрткөн жагдайларды текшере баштады. Эгерде кылмыштын курамы аныкталса, бул боюнча кылмыш иши козголушу мүмкүн.
Эсепчилик кесипти 40 жылдай аркалап, жашы 59га барып калган Абдижамбил Нурматовдун асылып турган сөөгү мындан жарым жыл мурун ээн бактан табылган. Ноокат районуна кесипкөй эсепчи катары таанылган бул кишинин мындай өлүмү аны жакындан билген кишилер үчүн күтүүсүз окуя болгон.
Нурматовдун өлүмү боюнча эл оозунда көп сөздөр айтылганы менен аны өлүмгө түрткөн себептер эч бир орган тарабынан иликтенген эмес. Маркум жерге берилгенден кийин эсепчини өлүмгө түрткөн бир нече себеп бар экени айтылууда. Маркумдун аялы Гүласал Нурматованын айтымында, анын карызы көбөйүп кеткен.
- Акча сурабаган адамы калган эмес экен. Ошол асынган күнү да жеңесине чалып, “мага 100 миң сом таап бериңиз” деп сураган экен. Көрсө ошол күнү бир доочу акчасын доолап 56 жолу чалыптыр. Ал мындай кыла турган киши эмес эле. Өмүрүндө эч кимден карыз болбой эле тирилигин тың кылып келаткан. Акыркы жылдары карызга батып кетти. Бирок үйгө бир тыйын да жумшаган жок. Ушунча билими, ушунча эмгеги менен эл катары жаңы машине минип, анан өлсө мынчалык арман кылбас элем.
Кесиптик жагынан тажрыйбалуу, жашы да бир топко барып калган, акыл-эстүү эле кишинин карызга батып калышына эмнелер себеп болгонун азыр так билген жан жок. Бирок маркумдун аялы Гүласал Нурматова жолдошунун өлүмүнө текшерүүчүлөр менен Төөлөс айыл аймагынын ошол кездеги башчысы Алия Баймурзаеваны күнөөлөйт.
Ал жолдошумду кул кылып иштетти. Азыр карыз доолап келгендерди "ошол Алия Баймурзаевага баргыла" деп атам.
- Акчанын баары текшерүүчүлөргө кетти. Бизди текшерүүчүлөр курутту. Менин жолдошумдун өлүмүнө Төөлөс айыл өкмөтүнүн мурунку башчысы Алия Баймурзаева түздөн-түз күнөөлүү. Кудай да көрүп турат. Ал жолдошумду кул кылып иштетти. Азыр карыз доолап келгендерди "ошол Алия Баймурзаевага баргыла" деп атам. Жолдошум бир жолу менден кечирим сурап, “сен "кайт, иштебе Алия менен" дегениңде укпай койгон элем. Мени кечир. Мен көп ташпиш менен жүрөм“ деп башын кармаган эле. Көрсө Алия эже отуруп эле "акча тап" дей берген экен. Ревизия келсе да "акча тап", прокуратурадан келсе да "акча тап", конок келсе да "акча тап" дей берген экен. Алиянын мыйзамсыз иштерин Бишкектен келип 40 күн текшеришкен. Ошондо көп карызга батканын эми билип атам.
Маркумдун карыздары көп экенин бир тууган иниси Таныкул Нурматов гана билчү экен. Бирок ал да агасы карызга алган акчаны кайда иштеткенин так билбейт. Тек гана боолголоп буларды айтат:
- Мен элден укканыма караганда агам карызга алган акчаны Алия эженин шайлоосуна да короткон. Алия Баймуратова КСПДдан 75-номур менен депутаттыкка койгон. Агамда акча жок да, ошондуктан сүткорлордон акча алган. Шайлоо өткөндөн кийин Баймурзаева Ноокат райондук социалдык фондунун башчылыгына которулуп кетти. Агам бул жерде мойнунда карызы менен кала берди.
Сөз болуп аткан Алия Баймурзаева Төөлөс айыл аймагын 11 жыл башкарган. Учурда ал райондук социалдык өнүктүрүү башкармалыгын жетектеп жатат. Ага чейин КСДПнын тизмесинде 75-чи болуп Жогорку Кеңешке талапкерлигин койгон. Айыл өкмөт болуп турганда көзөмөл органдарынын бир нече текшерүүсүнөн таза чыккан. Баймурзаева текшерүү органдарына чай куюп бергенден башкага айыл өкмөт катары ири акча коротпогонун, эсепчиси кандайча карызга батканынан кабарсыз экенин айтат.
- Мен ал киши менен Союз учурунан бери иштешип жүргөнмүн. Эгер анын өлөрүн билгенимде, анын көзү тирүүсүндө баарын тактап алмак экенмин. Үй-бүлөсү анын өлүмүнө мени күнөөлөп жатканына таң калып турам. Мен андан акча алганыма бир эле киши күбө болсо башка сөз эле. Мен муну Кудайга гана койдум. Бирөө мени камерага тартып алган жок же мен бирөөгө тилкат берген эмесмин. 40 жылдан ашык эсепчилик стажы бар, менден бир жаш улуу киши. Мага алданып калгыдай жаш бала эмес эле.
Болбогон эле кичинекей суммадагы акчанын айынан "карыздын үстөгү өсүп кетиптир" деген сөздөрдү угуп атам. Текшерүүчүлөргө адамгерчилик үчүн чай уюштуруп гана койчубуз. Прокуратура болобу, башка болобу, эч качан акча менен узаткан эмеспиз.
Абдижамил Нурматовдун үйүнө карыз доолап келгендердин аягы эмгиче үзүлө элек. Маркумдун уулунун айтымында, Баймурзаева ошол Нурматовдун карыздарынын 900 миңин өз мойнуна алып, тилкат жазып берген. Учурда маркум Абдижамил Нурматовдун балдарынын мойнунда дагы бир миллион сомдон ашык карыз бар экен.
Маркум акыркы 15 жылда бир да ири мүлк сатып албай, өмүрүнүн аягына чейин эски "Жигулиси" менен жүргөнүн туугандары айтышат. Ал өзү өлөр алдында жазган катында да мойнундагы карызы өз тиричилигине иштетилбегенин айтып кеткен.
"Адамзаттар! Мендей эч ким болбосун. Мени ушул акыбалга алып келгендер менен акыретте эсептешем. Турмушум үчүн эч кимден карыз эмесмин" - деп, карызынын төркүнүн табышмактатып кеткен. Олчойгон карыздын келип чыгышына айыл өкмөттөгү кызматы же башка нерсе себеп экени эч кимге маалым эмес.
Учурда маркумдун эки уулу аялдары менен Орусияда иштеп, тапканын атасынын карыздарына төлөп келет. Тун уулунун айтымында, атасы жалпысынан 3 миллион сомдой карыз төлөгөн. Андан сырткары, дагы 1,5 миллиондой карыз али да төлөнө элек. Абдижамил Нурматовдун аялы жолдошу кайтыш болуп кеткенден бери ооруп, ооруканадан чыкпай калган. Биз барган учурда да аны Кызыл-Кыядагы оорукананын жүрөк оорулар бөлүмүндө жаткан жеринен таптык. Маркумдун артында аялы, төрт уул жана бир кызы калды.
