Аларга башка да жумушчулар кошулуп, кенчилердин жана газчылардын кесиптик кошуундары колдоду. Акыркы он беш жылда казак өкмөтү жумушчулардын мындай кеңири масштабда уюшканын көрө элек болчу.
Президент Назарбаев доош чыгара элек
Казакстандын түштүк батышындагы мангыстоолук мунайчылардын иш таштоосунун хронологиясына кайрылсак, 17-майда 1 миңдей жумушчу иш таштоону улантышты.
Алар бул ирет айлык акыны жогорулатууга катар жумуш шартын жакшыртууну, компания жетекчилигинин көзкарандысыз кесиптик кошуунунун ишинине кийлигишүүсүн жана активисттерди куугунтуктаганды токтотууну талап кылышты.
Актау шаарындагы акциянын катышуучусу, өзүн Келбаев деп атаган жумушчу алар максатына жетмейинче, иш таштоону токтотпой турганын билдирди:
"Алга" уюмунун Алматы шаардык комитетинин башчысы Айжангүл Амирова "Каражанбашмунай" компаниясындагы иш таштоого арналган маалымат жыйынында. 7-июнь, 2011.
- Биз бул жерде акыр аягына чейин турабыз. Эмгек акыны көбөйтүү талабыбыз аткарылмайынча бул жерден кетпейбиз.
17-майда “Каржанбасмунайдын” жумушчуларына “Өзенмунайгаз” компаниясынын 900 айдоочусу кошулду. Натыйжада күнүнө 2 миң тонна мунай ташылбай калган. Буга жооп кылып, “Өзенмунайгаз” 53 айдоочуну иштен бошотту.
24-майда Жергиликтүү кесиптик кошуундун адвокаты Наталия Соколова “уруксатсыз митинг уюштурду” деп айыпталып, сегиз күнгө соттолгондон кийин абал өзгөргөнсүдү.
Адвокат аял 21-майда Актау облустук милициянын алдындагы демонстрация учурунда камакка алынган болчу. Соколова абактан чыгар күнү бийликтер аны “социалдык жек көрүүчүлүктү жайылтты” деп күнөөлөп, тергөө бүткөнчө абакта калтырды.
2-июнга иш таштоочулардын саны бир нече миңге жетти. Алар маяналарын көбөйтүүдөн башка да Соколованы абактан бошотууну талап кылышты. Акцияга катышканы үчүн иштен айдалган “Каржанбасмунайдын” 100дөй жумушчусу да иш таштагандарга кошулган эле.
Соколовадан башка да “Өзенмунайгаз” компаниясынын профсоюздук уюмунун лидерлеринин бири Жак Аминовго каршы да кылмыш иши козголгонун Казакстандын "Вести" гезити кабарлады.
"Каражанбасмунай" компаниясынын юристи Наталья Соколова.
5-майда жумушчулар Мангыстоо облус губернатору Кырымбек Кушербаев менен жолугушууну талап кылганда, полиция демонстрацияны күч менен таратып, 37 адамды камакка алды. Эл алдында курсагын тилип жиберген эки жумушчу ооруканага жаткырылды.
Акцияны уюштуруучулардын бири Куаншы Сейсенбаев “Азаттыкка” 13-июнда курган маегинде: “азыр мунай кенинде бардык жумуштар токтогон. Облус акими бизди уккусу жок. Биз айлык акыны көбөйтүүнү талап кылуудабыз”,-деди.
Башка бир жумушчу иш таштоо мунай өндүрүүнү азайтаарын айтат:
- “Каржанбасмунай” компаниясы күнүнө 500 миң тонна мунай өндүрөт. Өндүрүш автоматташтырылган. Бирок операторлор өндүрүштү көзөмөлдөп турууга тийиш.
Ушул эле жумушчунун сөзүнө караганда, “Каржанбасмунай” 500дөй жумушчуну бошотуп, алардын ордуна башка 500 адамды алган.
Маалымат булктарынын тили кыска болууда
Өкмөттүк маалымат булактары мангыстоолук жумушчулардын иш таштоосу жөнүндө маалыматты бербегендиктен, көпчүлүк казакстандыктар алардын экономикалык талабы жөнүндө жакшы кабардар эмес. Бирок 2012-жылкы парламенттик шайлоонун камын
ойлогон оппозиция Мангыстоодогу кырдаалга кунт коюп көз салууда.
Жанболот Мамай. Мангустоолук мунайчылардын абалына арналган маалымат жыйынында, 7-июнь, 2011
14-июнда Алматыда мунайчыларды колдоп чакан демонстрация болду. "Рух жана тил" уюмунун активисти Жанболат Мамай бийликти иш таштаган жумушчулардын талабын чечүүгө чакырды:
- Бийлик Казакстанда абал туруктуу, баары тынч деп айтууда. Эгер бийлик социалдык толкундоолорду каалабаса, Актоого барсын, жумушчулар айткан проблемаларды жөнгөрсүн. Мунайчылар кол жеткис эч нерсени талап кылып жатышкан жок.
Казакстандын түндүгүндөгү Көкчөтоо шаарында 26-майдан бери “КазРосинвестПроект” компаниясынын акционерлери толкууда.
31-майда инвесткомпаниянын жетекчиси Бакыт Адиловду абактан бошотууну талап кылган акционерлер менен полиция тирешип, үч киши жарадар болгон. Финансылык компания ким анын эсебине 100 миң теңге, же 680 доллар салса, жыл аягына төрт эсе көбөйтүп алат деп убада берген.
Бийликтин ырасташынча, инвесткомпания финансылык пирамида түзүп, аманатчыларын алдамак болгон. Аманатчылар бийликке ишенишпейт жана Адилов бошотулса, аманат акчабызды төрт эсе көбөйтүп берет деген үмүттө.
Президент Назарбаев доош чыгара элек
Казакстандын түштүк батышындагы мангыстоолук мунайчылардын иш таштоосунун хронологиясына кайрылсак, 17-майда 1 миңдей жумушчу иш таштоону улантышты.
Алар бул ирет айлык акыны жогорулатууга катар жумуш шартын жакшыртууну, компания жетекчилигинин көзкарандысыз кесиптик кошуунунун ишинине кийлигишүүсүн жана активисттерди куугунтуктаганды токтотууну талап кылышты.
Актау шаарындагы акциянын катышуучусу, өзүн Келбаев деп атаган жумушчу алар максатына жетмейинче, иш таштоону токтотпой турганын билдирди:
17-майда “Каржанбасмунайдын” жумушчуларына “Өзенмунайгаз” компаниясынын 900 айдоочусу кошулду. Натыйжада күнүнө 2 миң тонна мунай ташылбай калган. Буга жооп кылып, “Өзенмунайгаз” 53 айдоочуну иштен бошотту.
24-майда Жергиликтүү кесиптик кошуундун адвокаты Наталия Соколова “уруксатсыз митинг уюштурду” деп айыпталып, сегиз күнгө соттолгондон кийин абал өзгөргөнсүдү.
Адвокат аял 21-майда Актау облустук милициянын алдындагы демонстрация учурунда камакка алынган болчу. Соколова абактан чыгар күнү бийликтер аны “социалдык жек көрүүчүлүктү жайылтты” деп күнөөлөп, тергөө бүткөнчө абакта калтырды.
2-июнга иш таштоочулардын саны бир нече миңге жетти. Алар маяналарын көбөйтүүдөн башка да Соколованы абактан бошотууну талап кылышты. Акцияга катышканы үчүн иштен айдалган “Каржанбасмунайдын” 100дөй жумушчусу да иш таштагандарга кошулган эле.
Соколовадан башка да “Өзенмунайгаз” компаниясынын профсоюздук уюмунун лидерлеринин бири Жак Аминовго каршы да кылмыш иши козголгонун Казакстандын "Вести" гезити кабарлады.
Акцияны уюштуруучулардын бири Куаншы Сейсенбаев “Азаттыкка” 13-июнда курган маегинде: “азыр мунай кенинде бардык жумуштар токтогон. Облус акими бизди уккусу жок. Биз айлык акыны көбөйтүүнү талап кылуудабыз”,-деди.
Башка бир жумушчу иш таштоо мунай өндүрүүнү азайтаарын айтат:
- “Каржанбасмунай” компаниясы күнүнө 500 миң тонна мунай өндүрөт. Өндүрүш автоматташтырылган. Бирок операторлор өндүрүштү көзөмөлдөп турууга тийиш.
Ушул эле жумушчунун сөзүнө караганда, “Каржанбасмунай” 500дөй жумушчуну бошотуп, алардын ордуна башка 500 адамды алган.
Маалымат булктарынын тили кыска болууда
Өкмөттүк маалымат булактары мангыстоолук жумушчулардын иш таштоосу жөнүндө маалыматты бербегендиктен, көпчүлүк казакстандыктар алардын экономикалык талабы жөнүндө жакшы кабардар эмес. Бирок 2012-жылкы парламенттик шайлоонун камын
ойлогон оппозиция Мангыстоодогу кырдаалга кунт коюп көз салууда.
- Бийлик Казакстанда абал туруктуу, баары тынч деп айтууда. Эгер бийлик социалдык толкундоолорду каалабаса, Актоого барсын, жумушчулар айткан проблемаларды жөнгөрсүн. Мунайчылар кол жеткис эч нерсени талап кылып жатышкан жок.
Казакстандын түндүгүндөгү Көкчөтоо шаарында 26-майдан бери “КазРосинвестПроект” компаниясынын акционерлери толкууда.
31-майда инвесткомпаниянын жетекчиси Бакыт Адиловду абактан бошотууну талап кылган акционерлер менен полиция тирешип, үч киши жарадар болгон. Финансылык компания ким анын эсебине 100 миң теңге, же 680 доллар салса, жыл аягына төрт эсе көбөйтүп алат деп убада берген.
Бийликтин ырасташынча, инвесткомпания финансылык пирамида түзүп, аманатчыларын алдамак болгон. Аманатчылар бийликке ишенишпейт жана Адилов бошотулса, аманат акчабызды төрт эсе көбөйтүп берет деген үмүттө.
