Борбор Азиянын мүмкүнчүлүктөрү кенен

Экономикалык кызматташуу жана өнүгүү уюмунун ушундай мазмундагы доклады 27-январда Давостогу Дүйнөлүк экономикалык форумда сунуш кылынды.

Борбор Азиядагы атаандаштыкты талдаган докладдын авторлору табигый ресурстар жана жумушчу күчтүн көптүгү регион экономикасынын акыркы 10 жылда өсүшүнө алып келгенин белгилешет. Аны менен бирге аймак ошол жаратылыш байлыктарына көз каранды болуп калды. Мисалы, 2008-жылы Казакстан экспортунун үчтөн эки бөлүгүн мунай продукциясы түзгөн. Кыргызстан сыртка саткан товарлардын үчтөн бир бөлүгү алтынга туура келген.

Атаандаштыктын өнүгүшүнө ошондой эле эмгек рыногунун талаптары менен жумушчулардын кесипкөйлөгү ортосундагы ажырым, чакан ишкерлердин финансылык мүмкүнчүлүктөрүнүн чектелиши тоскоол болууда.

Докладдын авторлорунун бири, Экономикалык кызматташуу жана өнүгүү уюмунун Евразиядагы атаандаштык программасынын жетекчиси Фади Фаррада инвесторлорду тартуу үчүн аймакта жакшы шарттар бар деп белгилейт: “Бул чөлкөм инвесторлордун көңүл борборунан тышкары болуп келди. Азыр атаандаштык потенциалы күч алып баратат. Азыркы көрсөткүчтөр менен болочок ыктымал делинген көрсөткүчтөр ортосундагы ажырым башка региондорго салыштырганда өтө чоң. Атаандаштыкты өнүктүрүү үчүн жакшы шарттар бар”.

Реформа менен өнүгүү да келет

Изилдөөгө алынган аймакта энергия булактарына бай Казакстан жана Түркмөнстан менен бирге экономикалары айыл чарба менен күн көргөн Тажикстан, Ооганстан өңдүү жакыр өлкөлөр орун алганын эстен чыгарбоо зарыл.

Албетте атаандаштык деңгээли да Борбор Азия өлкөлөрүндө тегиз эмес. Бирок Фарра алардын бардыгынын атаандаштык мүмкүнчүлүктөрү жогору деп ырастайт: “Айрым өлкөлөр атаандаштык жагынан өтө өнүккөн, башкача айтканда реформалардын бир нече этабы ишке ашырылып, маселен, Казакстанда чет мамлекеттерден тикелей инвестиция тартууга өбөлгө түзүлдү. Башка өлкөлөр ошол реформалардын үстүнөн иштеп жаткан кез. Муну – алардын мүмкүнчүлүктөрү бирдей эмес деп чечмелебейт элем. Алар жөн гана тиешелүү реформаларды ишке ашырууга тийиш”.

Атаандаштыкты өнүктүрүү үчүн аймакта бир катар ыңгайлуу шарттар бар. Алсак, алардын бардыгы Россия, Индия, Кытай өңдүү ыкчам өнүгүп келаткан экономикалардын курчоосунда жайгашкан. Ал өлкөлөр аймакка инвестиция салып турууга кызыкдар.

Ооганстанды эске албаганда чоңдор арасындагы сабаттуулук чөлкөмдө 99 процентке жетет. Дүйнөдөгү жалпы көрсөткүч 83 процентти түзөөрүн айта кетели.

Өсүш болот

Казакстан менен Түркмөнстан мунай жана газды экспорттошсо, сууга бай Тажикстан менен Кыргызстандын гидроэнергетиканы өнүктүрүү үчүн шарттары жакшы. Ооганстанда болсо темир, жез, кобалт жана литиумдун иштетиле элек кендери көп. Буудай, пахта өндүрүү жагынан да Борбор Азиянын мүмкүнчүлүктөрү кенен.

Докладда ошондой эле билим берүү, чакан жана орто ишканаларды финансылоо жана эл керектөөчү товарлардан башка тармактарга инвесторлорду тартуу чөйрөлөрүндө реформалар жүргүзүлүүгө тийиш деген сунуш айтылат.

Европадагы кайра куруу жана өнүгүү банкынын божомолуна караганда, быйыл Борбор Азиянын экономикасы 6,6 процентке өсөт. 2010-жылкы көрсөткүч 6,7 процентти түзгөн.

Ал эми Эл аралык валюта фонду Кыргызстандын экономикасы быйыл 7,1 процентке чейин өсөт деп болжолдойт.