"Азаттыктын" "Өңүт" программасында регионалдык коопсуздук маселеси талкууланды. Ага Кыргызстандан генерал Токон Мамытов, Казакстандан саясат таануучу Амиржан Косанов жана “Азаттыктын” өзбек кызматынын баяндамачысы Сражидин Ислам катышты.
“Азаттык”: Токон мырза, Ооганстандагы туруксуздуктун Борбор Азия регионуна өтүүсү канчалык реалдуу?
Токон Мамытов: 2015-жылдан баштап аскердик-саясий кырдаал Ооганстанда курчуп баратат. Орусия Сирияда антитеррордук операция жүргүзө баштагандан кийин террордук топтор Ооганстанга көңүл бура баштады. Азыркы кезде ооган-түркмөн, ооган-өзбек, ооган-тажик чек араларына жакын жерде кырдаал курчуп келатат. Орус эксперттери ошол жерлерде жоочулардын саны 7-8 миңге жетти деп кабарлашкан. Ал жоочулар Фергана өрөөнүндө кырдаалды дестабилдештирүүнү көздөйт.
Кечээ эле экономикалык өнүгүүнүн жемишин тата баштаган Казакстанда үлкөн кыйын жараяндар болуп жатат. Кыргызстан, Тажикстан, Өзбекстан, Түркмөнстанда да экономикалык абал жакшы эмес. Муну деструктивдүү күчтөр пайдаланып кетиши мүмкүн.Амиржан Косанов
“Азаттык”: Мурда регионго "Өзбекстан ислам кыйымылы" сыяктуу топтор кирген эле. Азыр алардын активдүүлүгү байкалбайт. Ал эми талиптер бийликте турган мезгилде кошуна мамлекеттерге коркунуч келтирген эмес. Коркуп-үркүүгө негиз канчалык бар Амиржан мырза?
Амиржан Косанов: Коркунуч жок деп айтууга болбойт. Генерал Мамытов айткан мамлекеттер менен Казакстан кошуна. Ал жакта Казакстандын кызыкчылыктары бар.
Жалпы регионду алганда ага коркунуч идеялык, идеологиялык позициялар эле эмес, башка эки жагдайдан да келип жатат. Анын биринчиси - экономикалык кризис. Катардагы жарандардын экономикалык абалы начарлап келатат. Кечээ эле экономикалык өнүгүүнүн жемишин тата баштаган Казакстанда үлкөн кыйын жараяндар болуп жатат. Кыргызстан, Тажикстан, Өзбекстан, Түркмөнстанда да экономикалык абал жакшы эмес. Муну деструктивдүү күчтөр пайдаланып кетиши мүмкүн.
Экинчи маселе, региондогу демократиялык жараяндарга байланыштуу. Анткени тоталитардык, авторитардык түзүлүш орноп, бийлик алмашпагандан кийин элде нааразылык көбөйө баштайт. Сырттан келген күчтөр ошол нааразылыкты пайдаланышы мүмкүн.
Талкуунун аудиосун толугу менен бул жерден угуңуз:
“Азаттык”: Сражидин мырза, Ооганстанды айтып коркутуу менен региондогу режимдер өздөрүнүн бийлигин бекемдөөнү көздөп жатпайбы?
Сражидин Ислам: Ошондой болушу мүмкүн. Анткени Өзбекстан, Тажикстан авторитардык мамлекеттер деп таанылган. Ооганстандын түндүк жагында Өзбекстан ислам кыймылына жакын топтор бар. Алардын "Ислам мамлекети" аталган террордук уюм менен байланышы бар. Бирок алардын Борбор Азия регионуна кирип, бийликти алууга күчү жок. Ошентсе да деструктивдүү күчтөр бар. Өзбекстан бийлигинде жок жерден душман жаратуу саясаты бар. Алар “Өзбекстан ислам кыймылы” келатат деп өз жарандарынын эркиндиктерин кысууга аракеттенүүдө. Анткени Өзбекстанда экономикалык абал дагы жакшы эмес.
