Тажикстандагы ислам кайра жаралуу партиясынын азыркы лидери Мухиддин Кабири учурунда улуттук жарашуу комитетинин мүчөсү болгон. Комитетке тынчтык келишиминде каралган шарттардын аткарылышын көзөмөлдөө милдети жүктөлгөн эле.
Кабири түпкүлүгүндө тажиктердин ачуу тажрыйбасында оогандарга сабак болгонго жараган жагдайлар арбын экенин танбайт.
"Улуттук биримдик, тынчтык үчүн биз негизги принциптен баш тартканбыз: ислам мамлекетин эмес, динаятсыз мамлекет системасын кабыл алганбыз, Эмомали Рахмонду жалпы улуттук өкмөттүн башчысы катары моюндаганбыз", -дейт Кабири.
Өз кезегинде өкмөт бардык башкаруу мекемелериндеги кызматтардын отуз процентин оппозициянын өкүлдөрүнө бермек болгон. Оппозиция болсо жети миңдей лашкерин куралсыздандырып, бейпил турмушка кайтарганга милдеттенген. Үч жыл аралыгында ошол шарттардын көбү аткарылды. Өлкөдө тынчтыктын негизи ушинтип бекемделди.
Арийне, тажик оппозициясынын бардык эле жасакчылары куралын таштагысы келген жок, жоон тобу корбашыларын ээрчип, Ооганстанга ооп кетишти жана ал жерде "Талибандын" кошуундарын толукташты. Бирок козголоңчулардын басымдуу көпчүлүгү жайкын турмушка өтүштү. Алардын бири Олим Одилов Рештте жергиликтүү полицияга алынып, он жыл кызмат өтөп, былтыр пенсияга чыкты.
"Он жылдай илгери эмне болуп жатканын так ажыратып билбей калганбыз. Өкмөт аскерлери биздин аймакка жапырык жасап, биз болсо алардан өзүбүздү коргогону курал алганбыз",- деп эскерет ал. Эми ага баары айкын. Банктан насыя алып, чакан бизнес ачты, уруш маалын түшүндө көргөн бир алаамат иштей эбак унутту.
Одиловду мисалга тартып, Кабири ооган талиптерин деле ушундай жолго салса болот деп эсептейт. Болгону аларга элдешүү үчүн көп жылдар керек, эмнеге дегенде бул жерде согуш отуз жылдан бери уланып келатат. Бирок али деле кеч эмес, тараптар эч кандай шарт койбостон, тикелей сүйлөшүүлөрдү баштаса, келечектеги баракатчылыкка нук салынат.
Сүйлөшүүлөрдү баштоо үчүн Кабири ооган өкмөтү жана эл аралык арачылар "Талибан" кыймылын, анын куралдуу жаңчыларын мунусу "байисттүү", тигиниси "радикал" деп ала-кулага бөлгөндөн этиет болушу керек дейт. "Алардын бир жааты менен эле келишим түзгөндө, экинчи жааты урушту уланта берет".
Тажикстанда тынчтык процесси сыдыргыга салгандай сыйда болгон жок. Өкмөт элдешүү келишиминдеги милдеттеринин түгөл бааарын эле аткарбады. Ислам кайра жаралуу партиясы соңку шайлоодо парламентке эки гана кишисин өткөрдү. Жооптуу кызматтардын көбүндө президент Рахмондун кишилери турат. Ошентсе да Кабири буга өктөө кылбайт.
"Өлкөдө проблемалар көп, бирок алардын баары жайчылык турмуштун проблемалары. Кан төгүлбөсө, кайра уруш тутанбаса, буйруса, баары чечилет",-дейт Кабири. Ал ооган калкына да ушундай жол каалайт.
Кабири түпкүлүгүндө тажиктердин ачуу тажрыйбасында оогандарга сабак болгонго жараган жагдайлар арбын экенин танбайт.
"Улуттук биримдик, тынчтык үчүн биз негизги принциптен баш тартканбыз: ислам мамлекетин эмес, динаятсыз мамлекет системасын кабыл алганбыз, Эмомали Рахмонду жалпы улуттук өкмөттүн башчысы катары моюндаганбыз", -дейт Кабири.
Өз кезегинде өкмөт бардык башкаруу мекемелериндеги кызматтардын отуз процентин оппозициянын өкүлдөрүнө бермек болгон. Оппозиция болсо жети миңдей лашкерин куралсыздандырып, бейпил турмушка кайтарганга милдеттенген. Үч жыл аралыгында ошол шарттардын көбү аткарылды. Өлкөдө тынчтыктын негизи ушинтип бекемделди.
Арийне, тажик оппозициясынын бардык эле жасакчылары куралын таштагысы келген жок, жоон тобу корбашыларын ээрчип, Ооганстанга ооп кетишти жана ал жерде "Талибандын" кошуундарын толукташты. Бирок козголоңчулардын басымдуу көпчүлүгү жайкын турмушка өтүштү. Алардын бири Олим Одилов Рештте жергиликтүү полицияга алынып, он жыл кызмат өтөп, былтыр пенсияга чыкты.
"Он жылдай илгери эмне болуп жатканын так ажыратып билбей калганбыз. Өкмөт аскерлери биздин аймакка жапырык жасап, биз болсо алардан өзүбүздү коргогону курал алганбыз",- деп эскерет ал. Эми ага баары айкын. Банктан насыя алып, чакан бизнес ачты, уруш маалын түшүндө көргөн бир алаамат иштей эбак унутту.
Одиловду мисалга тартып, Кабири ооган талиптерин деле ушундай жолго салса болот деп эсептейт. Болгону аларга элдешүү үчүн көп жылдар керек, эмнеге дегенде бул жерде согуш отуз жылдан бери уланып келатат. Бирок али деле кеч эмес, тараптар эч кандай шарт койбостон, тикелей сүйлөшүүлөрдү баштаса, келечектеги баракатчылыкка нук салынат.
Сүйлөшүүлөрдү баштоо үчүн Кабири ооган өкмөтү жана эл аралык арачылар "Талибан" кыймылын, анын куралдуу жаңчыларын мунусу "байисттүү", тигиниси "радикал" деп ала-кулага бөлгөндөн этиет болушу керек дейт. "Алардын бир жааты менен эле келишим түзгөндө, экинчи жааты урушту уланта берет".
Тажикстанда тынчтык процесси сыдыргыга салгандай сыйда болгон жок. Өкмөт элдешүү келишиминдеги милдеттеринин түгөл бааарын эле аткарбады. Ислам кайра жаралуу партиясы соңку шайлоодо парламентке эки гана кишисин өткөрдү. Жооптуу кызматтардын көбүндө президент Рахмондун кишилери турат. Ошентсе да Кабири буга өктөө кылбайт.
"Өлкөдө проблемалар көп, бирок алардын баары жайчылык турмуштун проблемалары. Кан төгүлбөсө, кайра уруш тутанбаса, буйруса, баары чечилет",-дейт Кабири. Ал ооган калкына да ушундай жол каалайт.
