Айрым талдоочулардын айтымында, уюлдук компаниялардын аркасында өтө таасирлүү адамдар турат.
Уюлдук байланыш - өтө кирешелүү бизнес
Уюлдук байланыш – Кыргызстандагы эң эле кирешелүү бизнестердин бири. 2009-жылдын жыйынтыгына караганда, өлкөдөгү капиталдык айлануусу боюнча алдыда турган эң ири 10 компаниянын катарына “Sky Mobile” жоопкерчилиги чектелген коому (Beeline) менен “Альфа Телеком” жабык акционердик коому (MegaCom) кирген. Тизме боюнча “Beeline” компаниясы үчүнчү орунда, “Кумтөр” менен менен “Газпром нефть Азия” компанияларына куйрук улаш келатат. Ал эми “MegaCom” компаниясы тизмеде бешинчи. Байланыш тармагынын бул эки гиганты капиталдык айлануусу боюнча “Кыргыз темир жолу”, “Түндүкэлектро”, “Кыргызгаз” сыяктуу лөктөрдөн эбак озуп кетишкен.
Ал эми мамлекетке төккөн салыктардын көлөмү боюнча “Beeline” компаниясы “Кумтөрдөн” кийинки экинчи орунга чыгып, былтыркы жылы казынага 942 миллион 200 миң сом төгүшкөн.
Мурдагы президент А.Акаевдин тушунда да уюлдук байланыш өтө кирешелүү бизнес катары саналып, президенттин үй-бүлө мүчөлөрү бул тармакты көзөмөлдөй турганы айтылчу. Андай сөздөр азыркы президенттин тушунда деле айтылып келатат.
60 тыйындын аркасынан чыккан кулак...
Жакында эле Кыргызстандагы уюлдук компаниялар 1-февралдан тарта ар бир телефон чалуулардын баасын 60 тыйынга көтөрүшөрү жарыяланган. Социал-демократтар фракциясы муну бийлик менен бир ууч бизнесмендердин жең алдынан сүйлөшүүсү, элди каратып туруп тоноосу катары баалашты.
Айрым серепчилер өлкөдөгү ири уюлдук компанияларынын аркасында президенттин үй-бүлөсү турарын айтышат. Маселен, “MegaCom” деген ат менен белгилүү уюлдук операторунун көзөмөлдөөчү акциясы мурда орусиялык “БиМоКом Лтд” ЖЧКчында болчу. Былтыр күзүндө Орусиялык маалымат каражаттары президенттин уулу Максим Бакиев көзөмөлдөгөн “Альфа Телеком” компаниясы “БиМоКом Лтд” компаниясынан акцияларынын бардыгын тартып алганын жазып чыгышкан. “Sky Mobile” компаниясынын аркасында да бийликтеги өтө таасирлүү адамдар турушканы жазылган.
Бирок кечээ Өнүктүрүү агенттигинин жетекчиси М.Бакиев “24.kg” агенттигине интервью берип, ага байланыштуу айтылгандарды ушак, ойдон чыгарылган нерселер катары баалаган.
Социал-демократтар фракциясынын жетекчиси Роза Отунбаева уюлдук байланыштын кымбатташын, “алкымы чоң бийлик менен бир ууч бизнесмендердин жасаганы” катары баалады.
Саясий серепчи Табылды Акеровдун пикиринде, бул сыяктуу көрүнүштөр финансылык пирамида, көз боёмочулук болушу толук ыктымал:
- Аталган компаниялар башка эле адамдардыкы болушу мүмкүн. Бирок Кыргызстандын шарттарында рынокту тескөө өтө эле оңой да. Анткени Кыргызстан кичинекей мамлекет. Анын экономикасын аз гана адамдын колуна алып коюу оңой. Себеби рыноктук шарттарда уруксат берүү кагаздарын айрым гана адамдарга берип, калгандарынан алып таштаса эле рынок бир нече адамдардын колуна өтүп калат.
Ошол сыяктуу байланыш түйүнүндөгү компанияларды алсак, аларга деле шарттарды коюп койсо бааларды көтөрүүгө аргасыз болушат. “Мейли анда силер бааларды 60 тыйынга көтөрүп бергиле, биз силерге кирешенин баланча пайызын берип туралы” деп айтуулары мүмкүн. Мындай пирамидалар экономикасы ачык эмес өлкөлөрдө көп эле түзүлгөн.
Ал арада уюлдук компания өкүлдөрү кымбаттоонун келип чыгышына электрге, жылуулукка, ысык сууга болгон тарифтердин көтөрүлүшү себепчи болгонун, Байланыш агенттигинин 9 центтик чек тууралуу да буйругу ага түрткү бергенин айтышууда.
Улуттук байланыш агенттигинин жетекчиси Кубат Кыдыралиев “Азаттыктын” суроолоруна жооп берип, 60 тыйынга кымбаттатууну уюлдук компаниялар өздөрү коюп атышканын билдирди.
Монополияга каршы саясат агенттиги алсызбы?
“Кыргызтелекомдун” башкаруу кеңешинин төрагасы Марат Мамбеталиев да уюлдук компаниялары 60 тыйынга кымбаттатууну өздөрү чыгарышканын, ага Байланыш агенттигинин 9 центтик чек тууралуу буйругу таасирин тийгизбегенин айтты:
- “Кыргызтелеком” байланыш тармагында монополист болгондуктан аны Байланыш агенттиги көзөмөлдөп турат. Ошол себептүү биз тарифти көтөрүп жибербешибиз үчүн агенттик чек коюп койду.
Мына карап көрүңүз. Эгер сиз үй телефону аркылуу уюлдук операторго чыксаңыз, биз алардын тармагына чыгып, аларга акча төлөйбүз. Эгер сиз уюлдук телефондон үй телефонуна (“Кыргызтелеком”) чыксаңыз, анда сиз операторго төлөйсүз, алар бизге төлөйт. Өз ара эсеп-кысап жүрөт. Демек бул кымбаттатуу алардын ички иши.
- Уюлдук компания өкүлдөрү кымбаттатууга 9 центтик чек да себепчи болгонун айтып атышат.
- Жок. Бул эч кандай кымбаттоого таасирин тийгизе албайт. Бул алардын ички иши, тарифти өздөрү коюшат.
Талдоочулардын пикиринде, Монополияга каршы агенттиги монополист компанияларга бааларды негизсиз кымбаттатууга жол бербеши керек эле. Бирок мындай кымбаттатууга жогорку деңгээлде уруксат берилген болсо, агенттик эч нерсе кыла албайт дешет.
Монополияга каршы саясат боюнча мамлекеттик агенттиги азырынча бул маселеге комментарий бере албай тургандыгын билдирүүдө.
Аталган агенттиктин директорунун орун басары Назира Үсөналиева “Азаттыктын” суроолоруна жооп берип жатып, буга чейин уюлдук операторлор Байланыш агенттигинин көзөмөлүндө болушканын, аларды көзөмөлдөө процесси агенттикке эми гана өтүп жатканын, андыктан азырынча бир нерсе айтуу эртелик кыларын билдирди:
- Азыр бул суроого толук жооп бере албайбыз. Анткени 4-декабрга чейин көзөмөл Байланыш агенттигинде болчу. Андан кийин бизге өттү. Бирок азыркы кезге чейин бардык архивдик документтер, иш кагаздары бизге берилип атат. Азыр кандайдыр бир жооп айтсак туура эмес болуп калат.
Уюлдук байланыштын кымбаттоосу андан мурдараак болгон электрге, жылуулукка жана ысык сууга болгон баалардын эселеп көтөрүлүшүн коштоодо. Экономисттер болсо мындай кымбаттатуулар рынок мыйзамдары боюнча калган бардык товарлардын, тейлөө кызматтарынын баасын да жогорулатарын айтышууда.
Уюлдук байланыш - өтө кирешелүү бизнес
Уюлдук байланыш – Кыргызстандагы эң эле кирешелүү бизнестердин бири. 2009-жылдын жыйынтыгына караганда, өлкөдөгү капиталдык айлануусу боюнча алдыда турган эң ири 10 компаниянын катарына “Sky Mobile” жоопкерчилиги чектелген коому (Beeline) менен “Альфа Телеком” жабык акционердик коому (MegaCom) кирген. Тизме боюнча “Beeline” компаниясы үчүнчү орунда, “Кумтөр” менен менен “Газпром нефть Азия” компанияларына куйрук улаш келатат. Ал эми “MegaCom” компаниясы тизмеде бешинчи. Байланыш тармагынын бул эки гиганты капиталдык айлануусу боюнча “Кыргыз темир жолу”, “Түндүкэлектро”, “Кыргызгаз” сыяктуу лөктөрдөн эбак озуп кетишкен.
Ал эми мамлекетке төккөн салыктардын көлөмү боюнча “Beeline” компаниясы “Кумтөрдөн” кийинки экинчи орунга чыгып, былтыркы жылы казынага 942 миллион 200 миң сом төгүшкөн.
Мурдагы президент А.Акаевдин тушунда да уюлдук байланыш өтө кирешелүү бизнес катары саналып, президенттин үй-бүлө мүчөлөрү бул тармакты көзөмөлдөй турганы айтылчу. Андай сөздөр азыркы президенттин тушунда деле айтылып келатат.
60 тыйындын аркасынан чыккан кулак...
Бирок Кыргызстандын шарттарында рынокту тескөө өтө эле оңой да. Анткени Кыргызстан кичинекей мамлекет. Анын экономикасын аз гана адамдын колуна алып коюу оңой.
Т.Акеров
Жакында эле Кыргызстандагы уюлдук компаниялар 1-февралдан тарта ар бир телефон чалуулардын баасын 60 тыйынга көтөрүшөрү жарыяланган. Социал-демократтар фракциясы муну бийлик менен бир ууч бизнесмендердин жең алдынан сүйлөшүүсү, элди каратып туруп тоноосу катары баалашты.
Айрым серепчилер өлкөдөгү ири уюлдук компанияларынын аркасында президенттин үй-бүлөсү турарын айтышат. Маселен, “MegaCom” деген ат менен белгилүү уюлдук операторунун көзөмөлдөөчү акциясы мурда орусиялык “БиМоКом Лтд” ЖЧКчында болчу. Былтыр күзүндө Орусиялык маалымат каражаттары президенттин уулу Максим Бакиев көзөмөлдөгөн “Альфа Телеком” компаниясы “БиМоКом Лтд” компаниясынан акцияларынын бардыгын тартып алганын жазып чыгышкан. “Sky Mobile” компаниясынын аркасында да бийликтеги өтө таасирлүү адамдар турушканы жазылган.
Бирок кечээ Өнүктүрүү агенттигинин жетекчиси М.Бакиев “24.kg” агенттигине интервью берип, ага байланыштуу айтылгандарды ушак, ойдон чыгарылган нерселер катары баалаган.
Социал-демократтар фракциясынын жетекчиси Роза Отунбаева уюлдук байланыштын кымбатташын, “алкымы чоң бийлик менен бир ууч бизнесмендердин жасаганы” катары баалады.
Саясий серепчи Табылды Акеровдун пикиринде, бул сыяктуу көрүнүштөр финансылык пирамида, көз боёмочулук болушу толук ыктымал:
- Аталган компаниялар башка эле адамдардыкы болушу мүмкүн. Бирок Кыргызстандын шарттарында рынокту тескөө өтө эле оңой да. Анткени Кыргызстан кичинекей мамлекет. Анын экономикасын аз гана адамдын колуна алып коюу оңой. Себеби рыноктук шарттарда уруксат берүү кагаздарын айрым гана адамдарга берип, калгандарынан алып таштаса эле рынок бир нече адамдардын колуна өтүп калат.
Ошол сыяктуу байланыш түйүнүндөгү компанияларды алсак, аларга деле шарттарды коюп койсо бааларды көтөрүүгө аргасыз болушат. “Мейли анда силер бааларды 60 тыйынга көтөрүп бергиле, биз силерге кирешенин баланча пайызын берип туралы” деп айтуулары мүмкүн. Мындай пирамидалар экономикасы ачык эмес өлкөлөрдө көп эле түзүлгөн.
Ал арада уюлдук компания өкүлдөрү кымбаттоонун келип чыгышына электрге, жылуулукка, ысык сууга болгон тарифтердин көтөрүлүшү себепчи болгонун, Байланыш агенттигинин 9 центтик чек тууралуу да буйругу ага түрткү бергенин айтышууда.
Улуттук байланыш агенттигинин жетекчиси Кубат Кыдыралиев “Азаттыктын” суроолоруна жооп берип, 60 тыйынга кымбаттатууну уюлдук компаниялар өздөрү коюп атышканын билдирди.
Монополияга каршы саясат агенттиги алсызбы?
М.Мамбеталиев
“Кыргызтелекомдун” башкаруу кеңешинин төрагасы Марат Мамбеталиев да уюлдук компаниялары 60 тыйынга кымбаттатууну өздөрү чыгарышканын, ага Байланыш агенттигинин 9 центтик чек тууралуу буйругу таасирин тийгизбегенин айтты:
- “Кыргызтелеком” байланыш тармагында монополист болгондуктан аны Байланыш агенттиги көзөмөлдөп турат. Ошол себептүү биз тарифти көтөрүп жибербешибиз үчүн агенттик чек коюп койду.
Мына карап көрүңүз. Эгер сиз үй телефону аркылуу уюлдук операторго чыксаңыз, биз алардын тармагына чыгып, аларга акча төлөйбүз. Эгер сиз уюлдук телефондон үй телефонуна (“Кыргызтелеком”) чыксаңыз, анда сиз операторго төлөйсүз, алар бизге төлөйт. Өз ара эсеп-кысап жүрөт. Демек бул кымбаттатуу алардын ички иши.
- Уюлдук компания өкүлдөрү кымбаттатууга 9 центтик чек да себепчи болгонун айтып атышат.
- Жок. Бул эч кандай кымбаттоого таасирин тийгизе албайт. Бул алардын ички иши, тарифти өздөрү коюшат.
Талдоочулардын пикиринде, Монополияга каршы агенттиги монополист компанияларга бааларды негизсиз кымбаттатууга жол бербеши керек эле. Бирок мындай кымбаттатууга жогорку деңгээлде уруксат берилген болсо, агенттик эч нерсе кыла албайт дешет.
Назира Үсөналиева
Монополияга каршы саясат боюнча мамлекеттик агенттиги азырынча бул маселеге комментарий бере албай тургандыгын билдирүүдө.
Аталган агенттиктин директорунун орун басары Назира Үсөналиева “Азаттыктын” суроолоруна жооп берип жатып, буга чейин уюлдук операторлор Байланыш агенттигинин көзөмөлүндө болушканын, аларды көзөмөлдөө процесси агенттикке эми гана өтүп жатканын, андыктан азырынча бир нерсе айтуу эртелик кыларын билдирди:
- Азыр бул суроого толук жооп бере албайбыз. Анткени 4-декабрга чейин көзөмөл Байланыш агенттигинде болчу. Андан кийин бизге өттү. Бирок азыркы кезге чейин бардык архивдик документтер, иш кагаздары бизге берилип атат. Азыр кандайдыр бир жооп айтсак туура эмес болуп калат.
Уюлдук байланыштын кымбаттоосу андан мурдараак болгон электрге, жылуулукка жана ысык сууга болгон баалардын эселеп көтөрүлүшүн коштоодо. Экономисттер болсо мындай кымбаттатуулар рынок мыйзамдары боюнча калган бардык товарлардын, тейлөө кызматтарынын баасын да жогорулатарын айтышууда.
