Спектаклди Кыргыз эл артисти, режиссер Замирбек Сооронбаев сахналаштырган. Сүрөтчүсү – Садыр Ниязакунов. Башкы каарман Жигитти - эмгек сиңирген артист Марат Козукеев, Энени - Албина Имашева, Келинди – Айсалкын Кыйыкбаева ойноп, эпизоддордо театрдын жаш актeрлеру катышты.
“Ачык асман” спекатклиндеги башкы каарман Жигиттин образы “Азиздер жана дүлөйлөр” коомунун жетекчиси, коомдук ишмер Калык Мамбетакуновдун тагдыры менен үндөшөт.
Башкы каарман өспүрүм кезинде жылкычы атасы менен тоодо жүргөндө катуу суук тийип, дарыланбай жүрө берип көз ооруга чалдыгат. Дарыгерлер операциядан калпыстык кетирип эки көзү азиз болуп калат.
Спектаклди койгон режиссер Замир СооронбаевЖашынан азиздиктин азабын тартса, эс тартканда жогорку окуу жайларына окууга өтүү кыйынчылыктарына туш келет. Ал өзүнүн өжөрлүгү, зээндүүлүгү, сезиминин күчтүүлүгү менен жогорку окуу жайга өтүп, убактысынын баарын билим алууга жумшап, алдыңкы студент болот. Өзү менен окуган бир кыз ага боор ооруп, тамак-ашын жасап берип, бөлмөсүн тазалап жардам берип жүрүп, аны менен баш кошууга макулдугун берет.
Тели-теңтуштары менен кызды атасынын үйүнө алып барып, апасы жоолук салып көшөгөгө отургузат. Бирок кыздын төркүндөрү кууп келип, кызын “сокур адам менен жашабайсың” деп алып кетип калышат. Келиндин кетип калганы, уулунун трагедиялуу тагдыры апасын кайгыга салып, ал дагы жарык дүйнө менен кошотошот.
Башкы каармандын келинчеги кетип калып, апасы каза болгону аз келгенсип окууну бүткөндөн кийин аны жумушка алышпай, азиз адам эмнени кыйратмак эле дегенчелик кылышат. Он эки мүчөсү соо адамдардын тоскоолдуктарынан улам көптөгөн кыйынчылыктарга туш келет.
Көзү көрүп туруп көрбөгөндөр бар
Жигиттин монологу: - Энеке кечир мени, менин сокурлугумду,
Менин жанда жок тагдырымды,
Баарын, баарын кечир, эне.
Жок дегенде тиги дүйнөдө бейишке чык,
Куураба!
Мен эми жапжалгыз,
Мага шерик болуучу адамымды,
Издеп келип табамынбы?
Алыста, эң алыстан берет кабар,
Кимдиндир учкан жери узабай кал.
Айтылбай уучталуу калган тагдыр,
Караандыр көз учумда калкып баткан.
Мен көзү көрүп туруруп көрбөс,
Кулагы бар туруп, укпас адамдарга окшогум келбейт.
Көк асман!
Башкы каарман “тирүү болуп жерде жок, өлүү болуп көрдө жок калган тагдырына” канчалык кейигени менен жашоого болгон кумарлыгы күчтүүлүк кылып, “эки көзүм сокур эле”-деп отуруп калбай, турмуштун албуут толкунуна төшүн тосот.
Акыры чиновниктердин эшигин “тытып” жүрүп жумушка орношот. Ошол мезгилде аны көзү соо кезинде жактырып жүргөн мектепте чогуу окуган кыз жолугуп калып, экөөнүн ортосунда ысык мамиле пайда болот.
Бир аз убакыт өткөндөн кийин экөө баш кошот. Бирок жубайы дагы оорукчал болуп, бала төрөгөндөн кийин каза болот. Чыгармадагы башкы каарман “жазмыштын башка салганы ушул экен” деп мүңкүрөп отуруп калбай, жашоодогу кыйынчылыктарды чыдамкайлыгы, эмгекчилдиги, сабырдуулугу менен жеңет.
Бул жерде театрдын артисттеринин чеберчилигин даа баалап кеткен оң. Жигиттин ролун ойногон актер Марат Козукеев каармандын ички дүйнөсүн, анын айтайын деген оюн таасын, так ачып берген.
Эненин ролундагы актриса Албина Имашева айылдык карапайым аялдын мээримдүүлүгүн, айкөлдүгүн, турмуштун катаал сыноолоруна туруктуулугун көрсөткөн. Жан дүйнөсүндөгү карама-каршылык, жароокер аялды алсыратканын актриса мыкты чагылдырган.
Жигиттин ролун ойногон актер Марат Козукеевдин пикиринде анын каарманы эрки күчтүү, жашоону сүйгөн, эмгекчил, боорукер, кайраттуу адам.
-Бул ролду ойноо мен үчүн оңойго турган жок. Мен образын жараткан башкы каарман Жигит айтат, “Мен күндү көргүм келет”,-деп. Бул адамдын жеке эле күндү эмес, жашоого болгон умтулуусу. Ички жан дүйнөсүнүн күчтүүлүгү. Эртеңкиге болгон үмүтүнүн күчтүүлгү. Мына арабызда “көзү көрүп туруп көрбөгөн, кулагы угуп туруп укпаган” замандаштарыбыз канча. Бул азиз Жигит адамдарды “көкүрөгүңөр сокур болбосун, сезимиңер өлбөсүн” деп, ырайымдуу болууга үндөп жатпайбы, -деди Марат Козукеев.
“Сынык асман” пьесасынын автору акын жана драматург Алтынай Темированын айтымында, чыгармадагы каармандын тагдыры, белгилүү коомдук ишмер Калык Мамбетакуновдун тагдырынан, анын жашоо турмушунун айрым бир окуяларынан алынган.
“Чыгарма аркылуу эмес, ошол эки көзү азиз Калык Барыктабас уулунун бүгүнкү күндө жасап жаткан иштерин карап туруп, анын майыптарга, мүмкүнчүлүгү чектелгендерге жасап жаткан ат көтөргүс эмгегин көрүп туруп, адамдарды жашоого, бири-бирине аяр мамиле кылууга, майтарылбас эрктүү болууга чакырат элем”,-дейт автор.
Алтынай Темирова-Эки көзү азиз жигит өмүр бою сынык асманды көрсөм экен деп үмүт катары ага жетеленип, ошого умтулуп жакшылыктан үмүт үзбөй жашайт. Ошол оптимистик дух менен башына түшкөн трагедиянын баарын жеңип, өзүнүн эркин курчутат. Ушунчалык бийик даражага жетет. Он эки мүчөсү соо адамдарга ушул кишиден үлгү алып, эркти бекем кылып, чоң дух, кайрат менен жашагыла деп айтаар элем,-деди Алтынай Темирова.
Спекаклден кийин сөз берилген Калык Мамбетакунов ушул жылы Астана шаарында жүрөгүнөн оор операция жасатып, ажалдан аман калганын айтты.
-Урматтуу замандаштар. Бул дүйнөгө адам баласы келгенде өзүнүн өмүр жолунда жараткандын маңдайына жазганын көрөт экен. Адам өзүнүн тагдырында кезиккен татаал тепкичтерди аттаганда адамдын акыл-эси дагы чыдайт экен. Эрки дагы майтарылбай чыдайт экен. Бирок ден-соолук көтөрө албай кеткен кез болот экен. Мен 11-мартта Астанага барып жүрөгүмө операция кылдырып, он эки саат наркоздо жатып калдым. Анан 12-мартта таңга жуук акырындан эсиме келип баратканда ойлонуп аттым. “Операция мага жасаштыбы же жасаша элекби? Операция кылышса мен тирүү калаар бекенмин? Эгерде жасай элек болсо, азыр операция кылышса кандай болот жыйынтыгы. Реанимациядан аман чыгамбы, элие, үйүмө аман-эсен барамбы?,-деп ой кетип атканда. Эки жагымда шырылдатып эле бирдеме кылып жүрүшкөн. Анан оң жактагы врач аял сурады, “эгерде ушул бойдон өрчүп отурса бул адамды эртең палатага которобузбу?”,-деди. Сол жактагы врач, “Ооба которобуз”,-деди. Ошондо мен, “Мен тирүүмүн! Мен жашайт экенмин!”,- деп эгерде күчүм болсо Астанага, Астанадан туруп ушул Кыргызстанга, ал тургай жер планетасына, анда жашаган 6 миллиард адамдын кулагына жеткидей кылып кыйкырар элем. Бирок кирпик кыймылдатканга шай жок болду. Мээнин тээ түпкүрүндө ушул жашоого бүлбүлдөп кайра умтулуу пайда болуп, жандана баштадым.
Калык Мамбетакуновдун айтымында, операциядан кийин жүрөктү иштеткенде жүрөк токтоп калып, догдурлар кайра 11 минут операция кылышып канды жүгүрткөндө жүрөгү иштеп кетет.
Азиздержана дүлөйлөр коомунун президенти Калык Мамбетакунов жубайы Динара мененАл спектаклдеги окуялар анын турмушунун бир үзүмү экенин белгилеп, бирок бул тагдыр жалгыз эле аныкы эместигин, Кыргызстандагы 124 миң майып адамдардын кейиштүү тагдыры да коомду ойлондуруучу маселе экенин айтты.
Коомдук ишмер Калык Мамбетакуновдун жыйырмадан ашкан уулу Марат апасы каза болгондо 13 жашта экен. Мараттан башка үч кызы турмушка чыгышып, өздөрүнчө үй-жайлуу. Кийинки жубайы Динара дагы бир кыз төрөп берип, ал кызы азыр улуттук гимназияда биринчи класста окуйт.
“Ачык асман” спекатклиндеги башкы каарман Жигиттин образы “Азиздер жана дүлөйлөр” коомунун жетекчиси, коомдук ишмер Калык Мамбетакуновдун тагдыры менен үндөшөт.
Башкы каарман өспүрүм кезинде жылкычы атасы менен тоодо жүргөндө катуу суук тийип, дарыланбай жүрө берип көз ооруга чалдыгат. Дарыгерлер операциядан калпыстык кетирип эки көзү азиз болуп калат.
Тели-теңтуштары менен кызды атасынын үйүнө алып барып, апасы жоолук салып көшөгөгө отургузат. Бирок кыздын төркүндөрү кууп келип, кызын “сокур адам менен жашабайсың” деп алып кетип калышат. Келиндин кетип калганы, уулунун трагедиялуу тагдыры апасын кайгыга салып, ал дагы жарык дүйнө менен кошотошот.
Башкы каармандын келинчеги кетип калып, апасы каза болгону аз келгенсип окууну бүткөндөн кийин аны жумушка алышпай, азиз адам эмнени кыйратмак эле дегенчелик кылышат. Он эки мүчөсү соо адамдардын тоскоолдуктарынан улам көптөгөн кыйынчылыктарга туш келет.
Көзү көрүп туруп көрбөгөндөр бар
Жигиттин монологу: - Энеке кечир мени, менин сокурлугумду,
Менин жанда жок тагдырымды,
Баарын, баарын кечир, эне.
Жок дегенде тиги дүйнөдө бейишке чык,
Куураба!
Мен эми жапжалгыз,
Мага шерик болуучу адамымды,
Издеп келип табамынбы?
Алыста, эң алыстан берет кабар,
Кимдиндир учкан жери узабай кал.
Айтылбай уучталуу калган тагдыр,
Караандыр көз учумда калкып баткан.
Мен көзү көрүп туруруп көрбөс,
Кулагы бар туруп, укпас адамдарга окшогум келбейт.
Көк асман!
Башкы каарман “тирүү болуп жерде жок, өлүү болуп көрдө жок калган тагдырына” канчалык кейигени менен жашоого болгон кумарлыгы күчтүүлүк кылып, “эки көзүм сокур эле”-деп отуруп калбай, турмуштун албуут толкунуна төшүн тосот.
Акыры чиновниктердин эшигин “тытып” жүрүп жумушка орношот. Ошол мезгилде аны көзү соо кезинде жактырып жүргөн мектепте чогуу окуган кыз жолугуп калып, экөөнүн ортосунда ысык мамиле пайда болот.
Бир аз убакыт өткөндөн кийин экөө баш кошот. Бирок жубайы дагы оорукчал болуп, бала төрөгөндөн кийин каза болот. Чыгармадагы башкы каарман “жазмыштын башка салганы ушул экен” деп мүңкүрөп отуруп калбай, жашоодогу кыйынчылыктарды чыдамкайлыгы, эмгекчилдиги, сабырдуулугу менен жеңет.
Бул жерде театрдын артисттеринин чеберчилигин даа баалап кеткен оң. Жигиттин ролун ойногон актер Марат Козукеев каармандын ички дүйнөсүн, анын айтайын деген оюн таасын, так ачып берген.
Жигиттин ролун ойногон актер Марат Козукеевдин пикиринде анын каарманы эрки күчтүү, жашоону сүйгөн, эмгекчил, боорукер, кайраттуу адам.
-Бул ролду ойноо мен үчүн оңойго турган жок. Мен образын жараткан башкы каарман Жигит айтат, “Мен күндү көргүм келет”,-деп. Бул адамдын жеке эле күндү эмес, жашоого болгон умтулуусу. Ички жан дүйнөсүнүн күчтүүлүгү. Эртеңкиге болгон үмүтүнүн күчтүүлгү. Мына арабызда “көзү көрүп туруп көрбөгөн, кулагы угуп туруп укпаган” замандаштарыбыз канча. Бул азиз Жигит адамдарды “көкүрөгүңөр сокур болбосун, сезимиңер өлбөсүн” деп, ырайымдуу болууга үндөп жатпайбы, -деди Марат Козукеев.
“Сынык асман” пьесасынын автору акын жана драматург Алтынай Темированын айтымында, чыгармадагы каармандын тагдыры, белгилүү коомдук ишмер Калык Мамбетакуновдун тагдырынан, анын жашоо турмушунун айрым бир окуяларынан алынган.
“Чыгарма аркылуу эмес, ошол эки көзү азиз Калык Барыктабас уулунун бүгүнкү күндө жасап жаткан иштерин карап туруп, анын майыптарга, мүмкүнчүлүгү чектелгендерге жасап жаткан ат көтөргүс эмгегин көрүп туруп, адамдарды жашоого, бири-бирине аяр мамиле кылууга, майтарылбас эрктүү болууга чакырат элем”,-дейт автор.
Спекаклден кийин сөз берилген Калык Мамбетакунов ушул жылы Астана шаарында жүрөгүнөн оор операция жасатып, ажалдан аман калганын айтты.
-Урматтуу замандаштар. Бул дүйнөгө адам баласы келгенде өзүнүн өмүр жолунда жараткандын маңдайына жазганын көрөт экен. Адам өзүнүн тагдырында кезиккен татаал тепкичтерди аттаганда адамдын акыл-эси дагы чыдайт экен. Эрки дагы майтарылбай чыдайт экен. Бирок ден-соолук көтөрө албай кеткен кез болот экен. Мен 11-мартта Астанага барып жүрөгүмө операция кылдырып, он эки саат наркоздо жатып калдым. Анан 12-мартта таңга жуук акырындан эсиме келип баратканда ойлонуп аттым. “Операция мага жасаштыбы же жасаша элекби? Операция кылышса мен тирүү калаар бекенмин? Эгерде жасай элек болсо, азыр операция кылышса кандай болот жыйынтыгы. Реанимациядан аман чыгамбы, элие, үйүмө аман-эсен барамбы?,-деп ой кетип атканда. Эки жагымда шырылдатып эле бирдеме кылып жүрүшкөн. Анан оң жактагы врач аял сурады, “эгерде ушул бойдон өрчүп отурса бул адамды эртең палатага которобузбу?”,-деди. Сол жактагы врач, “Ооба которобуз”,-деди. Ошондо мен, “Мен тирүүмүн! Мен жашайт экенмин!”,- деп эгерде күчүм болсо Астанага, Астанадан туруп ушул Кыргызстанга, ал тургай жер планетасына, анда жашаган 6 миллиард адамдын кулагына жеткидей кылып кыйкырар элем. Бирок кирпик кыймылдатканга шай жок болду. Мээнин тээ түпкүрүндө ушул жашоого бүлбүлдөп кайра умтулуу пайда болуп, жандана баштадым.
Калык Мамбетакуновдун айтымында, операциядан кийин жүрөктү иштеткенде жүрөк токтоп калып, догдурлар кайра 11 минут операция кылышып канды жүгүрткөндө жүрөгү иштеп кетет.
Коомдук ишмер Калык Мамбетакуновдун жыйырмадан ашкан уулу Марат апасы каза болгондо 13 жашта экен. Мараттан башка үч кызы турмушка чыгышып, өздөрүнчө үй-жайлуу. Кийинки жубайы Динара дагы бир кыз төрөп берип, ал кызы азыр улуттук гимназияда биринчи класста окуйт.
