Оппозицияны алсыратууга эл аралык күчтөр да кийлигишип жатабы?
Көз карандысыз эксперт Кубан Абдымендин пикиринде, оппозицияны алсыратууга президент Курманбек Бакиевдин жүргүзгөн саясатынан тышкары Кыргызстандагы экономикалык кызыкчылыкты көздөгөн эл аралык деңгээлдеги таасирдүү күчтөрдүн
- Бул жерде оппозицияга каршы жүргүзүлүп жаткан саясат, бул бир гана Бакиевдин саясаты эмес. Мунун артында бийик деңгээлдеги, эл аралык деңгээлдеги таасирдүү күчтөрдүн кийлигишүүсү байкалууда.
Кубан Абдымен белгилегендей, оппозицияны алсыратуу саясаты - бул Кыргызстандын ичиндеги эле саясат болбостон, Кыргызстандан тышкаркы, ага өтө таасир берүүчү чоң күчтөрдүн дагы саясаты.
Оппозицияны алысыратуу - Кыргызстандын эле эмес, ага таасир берүүчү тышкы күчтөрдүн да саясаты.
К. Абдымен
Айрым байкоочулар кийинки кездерде Кыргызстанда пайда болгон чет жактан келишкен кишилердин тобу оппозицияны алсыратууга түздөн-түз кийлигишпесе дагы саясий технологдору аркылуу таасири тийиши мүмкүндүгүн белгилешүүдө.
Саясат таануучу Марс Сариев болсо оппозицияны күчтөн тайдырууга эл аралык каржы корпорациялардын таасири бар деп бир жактуу
-Чын эле мындайча карап көргөндө эл аралык корпорацияларга азыркы бийлик жакшы шарт түзүп берип жатат да. Мисалы, алардын менчиктештирүүгө, кен байлыктарга болгон иштерине жакшы колдоо көрсөтүп жатканынан улам улуттар аралык чет мамлекеттик топтордун таасири барбы деген ой келет. Бирок бул маселени дыкат иликтеш керек, жөн эле божомолдорду айта бербей...
Марс Сариевдин айтымында, кыргыз оппозициясына Орусия, АКШ өңдүү ири мамлекеттер колдоо көрсөтпөгөндөн кийин алар мурдагыдай активдүүлүгүн көрсөтө албай калышты.
Ал ошондой эле АКШнын Мамлекеттик департаменти Кыргызстандагы адам укуктары, демократиялык өнүгүүнү колдобой кландык бийлик менен мамиле түзүп калганынан улам, өлөкөдө демократиялык принциптер артка кетип баратат деп эсептейт.
Ичтен ириген оппозиция
“Ата Мекен” партиясынын төрага орун басары Эркин Алымбеков болсо оппозициянын алсырашына чет элдик корпорациялардан мурда жергиликтүү “Арзыматтардын” салымы өтө зор дейт.
- Чет мамлекеттик каржы уюмдары дейбизби, башка жактын адамдары дейбизби алардан мурда оппозицияны алсыратууга биздин губернаторлор баш болуп, айыл өкмөттөрү, акимдер төш болуп жана башка жергиликтүү биздин “Арзыматтардын” таасири чоң. Мына Каркыраны сатып жатканда Түптөгү окуя, парламенттик шайлоодогу уюштурулган фальцификация, президенттик шайлоонун учурундагы мыйзам бузуулар, андан кийин Балыкчыдагы сот, мына ушулардын баарын эле өзүбүздүн жарандар жасап жатпайбы. Оппозицияны жаман атты кылганга түздөн-түз тиешеси бар принциби жок адамдардын катарыбызда жүргөнү дагы болуп жатпайбы.
Эркин Алымбеков белгилегендей, бийликтин туура эмес саясатын сындап, шайлоонун акыйкат, ачык өтүүсү үчүн чырылдап, отун-сууга тарифтерди көтөрүүгө каршы туруу бир ууч оппозиция үчүн эле керек эмес.
- Биздин эл коомдогу болуп жаткан окуяларга, бийликтин жүргүзүп жаткан саясатына кайдыгер карабашы керек. Чын-чынына келгенде бийликке элдин 90 пайызы оппозиция болушу керек. Антпесе эч качан өнүкпөйбүз. Болбосо жалпы калк үй-бүлө жана анын айланасындагыларга баш көтөрбөй кызмат кылып, жарыбай жашай берет. Жарандык коомдор, бейөкмөт уюмдар өз-өзүнчө эле “арабасын” сүйрөй бербей оппозицияны колдоп, көйгөйлүү маселелерди чогуу көтөрүп чыгуусу керек.
Эркин Алымбеков учурда оппозиция таптакыр эле тымып калбаганын, тескерисинче укуктук талаада өз ишмердүүлүгүн күчөтүү аракетин көрүп жатканын айтты.
Бийликчил саясат таануучулар Кыргызстандагы оппозиция жеке кызыкчылыктарын көздөгөн же мурда бийликте жогорку кызматта жүрүп, кийин кызматтан кетип таарынган адамдардын курамынан тургандыгынан улам алсырагынын белгилешүүдө.
Алардын баамында, эл үчүн деп төшүн каккан оппозициянын катарындагы Мелис Эшимканов, Өмүрбек Бабанов, Өмүрбек Субаналиев сыяктуу азаматтар бийликтен жылуу орун алышкандан кийин элдин ишеними эмес, жанындагы жакын санаалаштары менен дагы эсептешпей калышкан.
2007-жылы апрелде бир жума борбордук Ала-Тоо аянтына оппозициянын атынан элди алып чыккан “темир генерал” Феликс Кулов
“Былтыркы президенттик шайлоодо оппозиция ич ара ыркы келишпей, лидерлеринин самаганы “президенттик такты” болуп бирдиктүү күчкө баш кошо алышбай, ынтымагы жоктугунан улам жыйынтыгында шайлоочуларынын үмүтүн суу сепкендей өчүрдү”,- дешет талдоочулар.
Оппозициянын өкүлдөрү болсо К.Бакиев ыңкылап алдындагы убадасына турбай, тескерисинче өлкөдө тоталитардык режимди күчөтүп, бийликке сын-пикир айткан адамдарды куугунтуктап, соттоп, камап жатканынан, сөз эркиндигине кысым күчөп, демократиялык принциптерден артка кеткенинен улам оппозиция мурдагыдай активдүү болбой калганын билдиришүүдө.
И.Арабаев атындагы университеттин илим жана билим берүү бөлүмүнүн башчысы Эмил Каныметов саясат таануу илим стандарттары боюнча “Оппозиция - мыйзамдуу шайланган бийликке каршы, анын саясатына каршы өзүнүн көз карашы, пикири бар адамдардын альтернативдүү саясат жүргүзүп, элдин пикирин коомчулукка билдирип туруучу уюмдашкан күч”, - дейт.
Анын көз карашында өлкөдөгү оппозиция учурдун талабына ылайык иш алып бара албай жатат.
Э. Каныметов
- Бүгүн оппозиция бар. Бирок анда учурдун талабына ылайык деңгээлде уюмдашып, идеялык жактан ой айтып, аны саясат майданына алып чыга турган адамдар чектелүү болуп калды. Мурдагы оппозиция айдыңында иш кылган адамдар өз жүзүн жоготуп койду. Биринчи кезекте биз муну оппозициянын жеңилиши эмес, оппозиция майданында аракет кылып өзүнө жол таап кетип, саясатка аралашкан адамдардын жүзүнүн жоготушунун кризиси, ошол учурда оппозициянын жеңилиши катары көрүнүп жаткан кубулуш катары эсептесек болот.
Эмил Каныметов белгилегендей, Кыргызстандагы оппозиция биринчи кезекте бийликке жетүүгө умтулбай, негизинен бийликтин туура эмес жактарын фактылар менен коомчулукка ачык айтууну, элдин көйгөйлүү маселелерин көтөрүп, мамлекеттин өнүгүшүн камсыз кылууну максат кылып, элдин ишениминен чыкпоосу зарыл.
